فرصت ها ي همكاري ایران با جمهوری تاتارستان گفتگو با دکتر علیبمان اقبالی زارچ

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

تاتارستان‌ ، جمهوری‌ خودمختار در فدراسیون‌ روسیه در مشرق‌ قسمت‌ اروپایی‌ روسیه‌ و در وادی‌ رود وُلگا واقع‌ است‌. در ۱۵ فوریه ۱۹۹۴، قرارداد تفکیک اختیارات با دولت مرکزی روسیه و نیز توافقنامه دیگری در خصوص حدود اختیارات در حوزه روابط اقتصادی خارجی به امضاء رسید که به عنوان مبانی تقسیم وظایف و حیطه اختیارات دولت مرکزی روسیه و این جمهوری به حساب می‌آید. بر همین اساس این جمهوری از نظر پایین بودن ریسک سرمایه در میان 10 منطقه نخست روسیه قراردارد و امکان برقراری ارتباط مستقیم با کشورهای متعددی را یافته است این جمهوری نیز ۱۴ نمایندگی در خارج از روسیه دارد و با  بیش از 100 کشور جهان رابطه تجاری و اقتصادی دارد. گفتگوی زیر به بررسی روابط تهران با ج. تاتارستان پرداخته است.

 واژگان کلیدی: روابط ایران ، جمهوری، تاتارستان، قازان

مرکز بین المللی مطالعات صلح : بررسي پيشينه روابط ايران و جمهوری تاتارستان چگونه است؟

تاتارها در جمهوری تاتارستان و نیز سایر جمهوری‌ها و مناطق ولگا اورال و خصوصاً مسکو سکونت دارند و کل جمعیت تاتارها در داخل و خارج از تاتارستان در حدود 9 میلیون نفر برآورد می‌شود. تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط با تاتارستان در چارچوب روابط با مسکو قرار داشته است و بخش عمده همکاری ها با تاتارستان در حوزه زبان و ادبیات فارسی بوده است در سال 1804 میالدی، دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی قازان افتتاح شد و بخش ایرانشناسی به همت پروفسور میرزا کاظم بیگ شروع به کار کرد. این دو مرکز تا سال 1855 فعال بوده و مستشرقان و خاورشناسان بسیاری نیز تربیت کرده است اکنون نیز در بین جمهوریهای خود مختار، تاتارستان با توجه به رابطه دیرینه ای که با ایران داشته، بیشترین تعداد محل های آموزش فارسی را داراست. بخش زبان های شرقی دانشکده تاریخ وزبان شناسی در سال 2000 تاسیس شد.جمهوری تاتارستان یکی از مناطق مهم روسیه از نقطه نظر اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی، گردشگری و اجتماعی است که ظرفیتهای همکاری  آن با ایران هنوز به اندازه کافی مورد بهره برداری قرار نگرفته است در 1994، قرارداد تفکیک اختیارات با دولت مرکزی روسیه و نیز توافقنامه دیگری در خصوص حدود اختیارات در حوزه روابط اقتصادی خارجی به امضاء رسید که به عنوان مبانی تقسیم وظایف و حیطه اختیارات دولت مرکزی روسیه و این جمهوری به حساب می‌آید. در همین اساس این جمهوری امکان برقراری ارتباط مستقیم با کشورهای متعددی را یافته است کشورهای غربی از جمله آمریکا، آلمان، ایتالیا و ترکیه همکاری نزدیک اقتصادی با تاتارستان دارند و این جمهوری نیز 14 نمایندگی در خارج از روسیه دارد. از زمان تاسیس سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در قازان در 1986روابط در همه حوزه شروع و روند روبه رشد داشته است به ویژه با ارتقای روابط ایران وروسیه طی سالهای اخیر ، ارتباطات و تعاملات با این جمهوری نیز گسترش خوبی داشته است و در طی یک سال گذشته دهها هیات بین طرفین در زمینه های مختلف تبادل شده است که سفر رئیس جمهور تاتارستان به کشورمان و سفر استاندار خراسان رضوی به قازان و برگزاری نمایشگاه اختصاصی ایران در قازان از مهمترین آنها بوده است

مرکز بین المللی مطالعات صلح : فرصت ها ي همكاري همه جانبه دو كشور ايران و تاتارستان در چه حوزه هايي است؟

روابط جمهوری اسلام ایران و جمهوری تاتارستان به عنوان تابعی از روابط ایران و روسیه روند رو به رشدی را طی میکند. روابط ایران و روسیه در یکی از بهترین حال های خود در چند قرن اخیر است و روابط شخصیت ها و مقامات  قوا رشد چشم گیری داشته است. مهم است که طرف روسی بویژه پوتین اراده جدی برای گسترش همه جانبه روابط با تهران در حوزه سیاسی فرهنگی اقتصادی و کلیه زمینه های شکل دهنده تعاملات بین دولت باشد. تاتارستان به عنوان یکی از جمهوری های توسعه یافته در منطقه مرکزی روسیه از امکانات و شرایط خوبی برای توسعه روابط با ایران دارد. این جمهوری چهار میلیون نفری فرصت های خوبی در حوزه حمل و نقل، کارخانجات، صنایع نفتی ،  محصولات پو تئینی و در بخش های عملی فرهنگی و پژوهشی دارد . در این جا مراکز عملی و فنی مهندسی و..  وجود دارد .  لذا شاید بتوان با نگاهی به اشتراکات تاریخی و فرهنگی ، مناسبات و عرصه  های فرهنگی را در ردیف نخست ظرفیتهای همکاری بین طرفین ارزیابی کرد و در این  خصوص طیف وسیعی از همکاریهای رسانه ای ، سینمایی ، گردشگری ، دینی ، دانشگاهی ، اسناد و متون تاریخی، زبان فارسی ،موسیقی و هنر را می توان ذکر نمود که طرف تاتاری بسیار علاقمند به همکاری در آن زمینه ها است .

در بعد اقتصادی نیز با توجه به وضعیت اقلیمی تاتارستان ، ایران می تواند تولید کننده و تامین کننده عمده محصولات کشاورزی و صیفی جات این جمهوری و مناطق پیرامون آن باشد و آمادگی در خصوص همکاری در این زمینه نیز در این جمهوری مشهود است. همچنین در زمینه صنایع دستی و  نیز صنایع کامیون سازی و هلی کوپتر و هواپیما سازی و پتروشیمی نیز همکاری  های خوبی می تواند ایجاد شود .

مرکز بین المللی مطالعات صلح : با واكاوي و آسيب شناسي روابط، نوع سياست خارجي ايران در تاتارستان را چگونه مي بينيد؟

با توجه به وضعیت خاص تاتارستان درمیان جمهوری های روسیه ، رفاه اقتصادی و منابع نفت ، رونق نسبی گردشگری و ارتباطات تاریخی و فرهنگی با ایران ، زمینه های بسیار ایده آلی برای روابط اقتصادی و سیاسی و فرهنگی با ایران موجود است ولی البته باید این نکته مد نظر قرار گیرد در هر حال وضعیت روابط خارجی با تاتارستان پیوسته تابعی از متغیر روابط ایران و فدراسیون روسیه خواهد بود که تحت تاثیر آن امکان ضعف و قدرت برای این روابط متصور است .

همچنین در زمینه بهره برداری از شرایط مطلوب فعلی نیز مسلما به توجه به فضای رقابتی اقتصاد بین الملل و افزایش قدرتهای اقتصادی جدید ، حتی در صورت فراهم سازی محیطی مناسب برای همکاریهای اقتصادی ، بخش اقتصادی خصوصی و دولتی کشورمان به نسبت کسب مزیت نسبی در رقابت با سایرین توان حضور و یا از دست دادن امکان فعالیت را خواهند یافت البته برخی موارد داخلی از جمله مشکلات ترانزیت کالا ، میزان عوارض گمرکی و… تا حدودی به عنوان موانع توسعه همکاری ها می باشند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : نگاه بازيگران ديگر به روابط همه جانبه دو كشور ايران و تاتارستان چگونه است؟

در حال حاضر فدراسیون روسیه توسعه مناسبات جمهوری ها را با کشورهای مختلف مثبت ارزیابی نموده و مورد حمایت قرار می دهد در مورد تاتارستان با توجه به نقش آن در گروه استراتژیک اسلامی موضع روسیه در خصوص همکاری به ویژه با ملاحظه نزدیکی مواضع سیاسی طرفین مثبت است .

ترکیه با وجود سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری و وجود چند هزار نفر پرسنل ترک در کارخانه ها و مراکز صنعتی ترکیه در تاتارستان و رقابت سیاسی ، در درجه نخست سعی دارد موقعیتها و فرصتهای اقتصادی را کسب نماید .

برخی کشورهای عربی نیز اخیرا سعی نموده اند با سرمایه گذاری و جلب توجه مسئولین تاتاربه عنوان رقیبی برای کشورهای همسایه این جمهوری عمل نمایند.

چین نیز حضور اقتصادی قدرتمندی دارد و اخیرا سرکنسولگری خود را دایر نموده است و احتمالا هند نیز همین اقدام را انجام دهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : حوزه هاي مشترك و پتانسيل هاي مشترك همكاري همه جانبه ايران و تاتارستان در كدام بخش ها قرار دارد؟

هویت تاتاری از سه ویژگی اسلامی، تاتاری و روس متاثر است. از این رو، یکی از زمینه‌های گسترش مناسبات ایران و تاتارستان، تعمیق روابط فرهنگی جهت توسعه مناسبات فرا دولتی و سیاسی در راستای آشنایی و اعتماد کامل ملت‌ها، تاکید بر اشتراکات دو جانبه در این چارچوب است.

در بخشهای کشاورزی و صنعتی نیز امکان همکاری وجود دارد

مرکز بین المللی مطالعات صلح : نقش ديپلماسي همه جانبه در افزایش روابط ايران و تاتارستان چيست؟

توجه جدی به شناسائی، تقویت و بهره برداری از پتانسیلهای بالقوه و بالفعل کشورهای مختلف جهان در راستای ایجاد تعاملات جدید و ارتقا همکاریهای موجود ، گزینه های در دسترس سیاست خارجی را از حیث توان مانور و بازی بین محورهای قدرت جهانی را فراهم می سازد. همچنانکه به موازات گسترش مناسبات با فدراسیون روسیه تحکیم همکاریهای استانی بین تاتارستان و استانهای خراسان رضوی ، گلستان ، آذربایجان شرقی و غربی و تهران و..طی سالهای اخیر مردم و بخشهای خصوصی ایران را با ظرفیتهای این جمهوری و همبستگی های تاریخی و اقتصادی آشنا ساخته است و نمایشگاه اختصاصی ایران در قازن ، شرکت کنندگان را با فضای اقتصای ایران آشنا می سازد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : آينده روابط همه جانبه ايران و تاتارستان تحت تاثير چه متغيرهايي است؟

– فراز و نشیب احتمالی در روابط ایران و فدراسیون روسیه

– رونق و یا رکود اقتصادی درتاتارستان و وضعیت بخش خصوصی طرفین

– میزان موفقیت رقبای منطقه ای در کسب موقعیتهای موجود

– افزایش و یا کاهش اختیارات این جمهوری در ایجاد مناسبات خارجی توسط فدراسیون روسیه  

– جهت گیری سیاست خارجی ایران و میزان دسترسی اش به بازارهای جهانی و منابع مالی