مرکز بین المللی مطالعات صلح - IPSC

پ ك ك و بازی امریکایی با کارت کُردی

اشتراک

حسن اشرفی

 کارشناس مسایل ترکیه

مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC

رابطه پ ك ك با امریکا

هنگامی که حزب عدالت و توسعه در سال 2002 قدرت را به دست گرفت یکی از برنامه های اصلی اش را حل مساله دیرین کُردی که از دهه 1980 تاکنون گریبانگیر ترکیه بوده است،قرار داد. حل این مساله که تا سال­ها یک محور ضدامنیتی در ترکیه ایجاد کرده بود مخالفت­های داخلی را حتی از نزدیک­ترین احزاب راست­گرا به آک پارتی به دنبال داشت. مهم­ترین این مخالفان حزب ملی­گرا به رهبری دولت باغچه­لی بود که جریان ناسیونالیسم ترکی کهدولت – ملت سازی را براساس پان­ترکیسم پذیرفته و حضور اقلیت کرد در گستره سرزمینی ترکیه را انکار و آنها را«ترک­های کوهی» می نامد، نمایندگی می­کند. با این حال آک پارتی برای حل مساله کردی مصمم بود.

مذاکرات میان آنکارا و قندیل آغاز شد و رهبر پ.ک.ک اوجالان که در بند ترکیه قرار داشت امید زیادی به موفقیت این مذاکرات داشت. تا پیش از انتخابات پارلمانی ترکیه در سال 2015 که عدالت و­ توسعه کرسی­های تاثیرگذار پارلمان را از دست نداده بود روند صلح کردی به خوبی پیش می­رفت و در این فرایند مقرر شد تا حتی کردها سلاح­های خود را تحویل دولت دهند. اما نتایج انتخابات پارلمانی اردوغان و حزب­اش را به این نتیجه رساند که روند مذاکرات صلح دیگر به سود عدالت و توسعه نخواهد بود. در این انتخابات کردها موفق شدند 80 کرسی پارلمان را به دست آوردند و برای نخستین بار در تاریخ ترکیه بود که یک حزب کردی توانسته بود با کسب نصاب 10 درصدی آرا به صورت یک حزب منسجم وارد پارلمان شود. پیش از این تاریخ، نمایندگان کردی به صورت مستقل در پارلمان ترکیه حضور داشتند. حزب عدالت و توسعه که دموکراتیک خلق­ها را عامل عدم توفیق خود در انتخابات پارلمانی می­دید تصمیم به یک تغییر رویکرد در معامله با کردها گرفت و رویکرد صلح در فاصله چند هفته جای خود را به جنگ گسترده علیه کردهای ترکیه می­دهد. دولت ترکیه که پ.ک.ک را شاخه نظامی حزب کردی دموکراتیک خلق­ها می­داند برخوردهای سخت با این حزب را در دستور کار قرار داد تا بتواند با امنیتی کردن فضای ترکیه شرایط را برای انتخابات زود هنگام پارلمانی مهیا سازد که البته در این کار نیز توفیق یافت.

 بُعد دیگری که دولت ترکیه را برای برهم زدن فرایند صلح کُردی متقاعد ساخت تحرکات کُردهای سوریه بود که در مرزهای جنوبی ترکیه در جریان بود. در واقع همزمانی فرایند صلح کردی و پیچیده شدن اوضاع در مرزهای جنوبی ترکیه سبب شدتا ترکیه میز مذاکرات کردی را ترک کند. در این مقطع ترکیه با حمله به شهرهای شمالی سوریه تلاش کرد تا از اتصال کانتون­های کُردی به یکدیگر جلوگیری کند. در صورتی که این کانتون­ها به یکدیگر متصل می­شدند ترکیه با یک تهدید امنیتی جدی در مرزهای جنوبی­اش مواجه می­شد. در واقع اتصال مساله کردی در داخل و خارج از مرزهای ترکیه به یکدیگر یک تهدید سازمان یافته علیه امنیت ملی ترکیه محسوب می­شد و ترکیه به همین خاصر تلاش کرد تا با حضور در ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا اهداف ضدکُردی خود را در مناطق شمالی سوریه پیگیری نماید. در مقاطع مختلف ترکیه به بمباران مواضع کردها در شمال سوریه و عراق اقدام نمود و همزمان در داخل نیز موج دستگیری­ها علیه نیروهای سیاسی کُردی ادامه داشت تا جایی که رهبران مشترک حزب دموکراتیک خلق­ها «صلاح­الدین دمیرتاش» و «فیگن یوکسکداغ» نیز از بازداشت نیروهای امنیتی ترکیه در امان نماندند. علی­رغم این فشارها پ.ک.ک فعالیت­های خود را تداوم می­بخشید و درگیری در مناطق کردنشین با شدت ادامه داشت. در این بین دو مساله برای ترک­ها از اهمیت بالایی برخوردار بود؛ نخست مشارکت پ.ک.ک در عملیات آزادسازی موصل که ترک­ها فشار زیادی را برای مشارکت نیروهای خود و کنار زدن نیروهای پ.ک.ک به کار بستند که در نهایت دولت عراق تصمیم گرفت این عملیات صرفا توسط حشد الشعبی انجام شود. اما مساله دیگر مشارکت نیروهای کرد سوریه و یگان­های مدافع خلق در عملیات آزاد سازی رقه بود که ترکیه آنها را شاخه سوری پ.ک.ک می­داند و مخالفت شدیدی با حضور آنها در این عملیات دارد.

ترکیه و نگاه به بازی امریکا با کارت کُردی

ترکیه در جریان مذاکرات فشرده خود با مقامات امریکایی براین نکته داشت که حضور نیروهای مدافع خلق در عملیات آزاد سازی رقه می­تواند تهدیدات امنیت ملی ترکیه را افزایش دهد و سبب قدرت­گیری نیروهای کردی در مرزهای جنوبی ترکیه شود.  ترکیه همچنین بر این نکته داشت که در کنار امریکا در عملیات آزادسازی رقه مشارکت کند اما کمک نظامی اخیر ایالات متحده به کُردها سبب شده است تا امیدهای ترکیه برای مشارکت در این عملیات کاهش یابد و دغدغه های ترکیه بار دیگر در خصوص مساله کردی افزایش یابد. ترکیه در زمان اوباما نتوانست موافقت امریکا برای عدم حمایت از کردهای سوریه را به دست آورد از این رو تنش با روسیه را با هدف حل مساله کُردی کنار گذارد.

بعد از روی کار آمدن ترامپ ترکیه امید زیادی داشت تا با توجه به حمایت­های صورت داده از کمپین های انتخاباتی ترامپ بتواند همکاری امریکا برای مقابله با کردها را جلب نماید اما با آمدن ترامپ تغییر وضعیتی چندانی در مواضع امریکا نسبت به ترکیه ایجاد نشد و ترامپ نیز بر حمایت از گروه­های کرد سوریه به عنوان سربازان خط مقدم مبارزه با داعش تاکید داشت. طی مصاحبه­ای که اخیرا «جیمز جفری» سفیر سابق امریکا در ترکیه با روزنامه حریت داشته است حمایت نظامی اخیر امریکا از یگان­های مدافع خلق در جهت کنترل این گروه بیان شده است. جفری می­گوید «واشنگتن سه نوع سلاح و تجهیزات نظامی را به یگانهای دفاع خلق (ی.پ.گ) داده است؛ عینک­های دید در شب، جی پی اس، رادار،خودروهای زرهی سبک، موشکهای ضد تانک و خمپاره انداز که همه اینها در بازار سوریه به راحتی قابل دستیابی است. آمریکا با ارسال این سلاحها می­خواهد بر آنها نظارت داشته باشد. آمریکا نمی­تواند سلاحهای روس و چین را تعمیر کند». از سمت دیگر نیروهای امریکایی در قالب طرح مشترک نیروهای دموکراتیک سوریه و ائتلاف تحت هدایت امریکا برای بازپس‌گیری رقه از داعش به سوریه اعزام شده­اند که این حضور می­تواند مقدمه حضور بلندمدت امریکا در سوریه باشد. به نظر می­رسد حضور ایالات متحده بعد از آزادسازی رقه در شمال سوریه و در مرزهای جنوبی ترکیه به منظور مقابله با تهدید کُردی علیه ترکیه توجیه مناسبی خواهد یافت. از این رو در تحلیل آینده تنش میان ترکیه و پ.ک.ک نقش امریکا را می­توان به عنوان یک کنشگر اصلی در این معادله پررنگ دانست. با توجه به روندهای موجود می­توان پیش­بینی کرد ایالات متحده قصد دارد تا از پ.ک.ک و نیروهای اتحاد دموکراتیک سوریه به عنوان اهرم تنظیم رفتار ترکیه در آینده استفاده نماید.

واژگان كليدي: بازی امریکایی، کارت کُردی ، پ ك ك ، تركيه، اردوغان

مطالب مرتبط