مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
با بروز دگرگونيها در دو سال گذشته در سوريه اندك اندك گروه ها و دسته هاي نظامي افزايش يافت به گونه اي كه اكنون برخي از وجود سي گروه و جريان نظامي در سوريه خبر مي دهند. در اين راستا براي بررسي ميزان قدرت، حيطه جغرافيايي استقرار و جريان شناسي اين گروه هاي نظامي به گفتگويي با دكتر حسين رويوران كارشناس مسائل خاورميانه پرداخته ايم:
كليد واژگان: سوريه، جريان شناسي، گروه هاي نظامي مخالف، دولت، النصره، ارتش آزاد، اخوان
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به جريان شناسي گروههاي نظامي فعال در سوريه بپردازيم اين گروه ها و دسته ها شامل چه جريان هايي است؟
سه گروه اصلي افراد مسلح در سوريه وجود دارند. در بعد نظامي ارتش آزادي بخش سوريه تقريبا عنوان عامي است كه به بسياري از نيروهاي مسلح مخالف اطلاق ميشود و ستاد اين نيرو در هاتاي تركيه و به رهبري سرهنگ رياض الاسعد قرار دارد. فرماندهي و نوع همگوني تشكيلاتي بين واحد هاي اين ارتش تقريبا وجود دارد و نوعي پراكندگي گسترده هم در سوريه دارد. اين ارتش از دل نيرو هاي مسلح سوريه خارج شده و در ماه اوت 2011توسط گروهی از نظامیان فراری تشکیل شد. ارتش آزاد خود از چند گروه تشكيل شده است. بخشي از ريزش هاي ارتش سوريه است( 1000 تا 1500 نفر ) ولي بقيه گروه هاي ارتش آزاد عمدتا سكولار ها هستند كه وارد ساختار نظامي شده اند. گروه دوم گروه مهم النصره است كه اين گروه در شمول جريان القاعده است و عمدتا در منطقه اي بين دمشق و حلب استقرار دارد. مكان هايي كه محل استقرار اين گروه است شهرهاي حمص، حما و ادلب و تا حتي نيز در دمشق است. عمده انفجارهاي انتحاري در سوريه از سوي اين گروه صورت مي گيرد. سومين جريان حاضر در سوريه هم نيرو هاي سلفي اخواني است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رهبران النصره به طور مشخص چه كساني هستند؟
هنوز به طور دقيقي رهبران اين گروه مشخص نيستند، ولي النصره در شمول جريان القاعده و سلفي تكفيري و كاملا از طرف القاعده حمايت ميگردد. چنانچه ايمن الظواهري (كه رهبر فعلي القاعده است) از نيروهاي خود خواسته به حمايت از مردم شام بپردازند به همين نام دليل اين گروه نصرت شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: توانايي جريان نظامي سلفي- اخواني تا چه ميزاني است ؟
بين سلفي ها و اخواني ها همكاري وجود دارد. سلفي تكفيري از يك سو و سلفي اخواني ها با هم همكار هستند. در اين حال هر چند در ديگر كشورها معمولا جريان اخوان جرياني مسلح نيست و همواره خود را به عنوان جريان دعوت نه جهاد تعريف كرده است، اما در سوريه عملا اين جريان سلاح به دست گرفته است و وارد مبارزه مسلح شده است. يعني گروههاي كنوني با نام گردان التوحيد، گردان الفاروق، گردان الراشدين و…گروه هاي مسلح اخواني هستند كه پراكنده بوده، اما از نظر جغرافيايي با جريان القاعده حاضر در سوريه اشتراك هاي جغرافياي دارند. يعني در منطقه حول العاصي (يا همان رودخانه اي كه از لبنان و ارد سوريه شده و از شهرهاي حمص، حلب و ادلب عبو ميكند و به تركيه ميرود.) در دو طرف اين رودخانه مهمترين پايگاه هاي اجتماعي جغرافيايي اخوان در سوريه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي اشاره مي كنند كه حدود سي گروه نظامي و شبه نظامي مخالف در سوريه حضور دارند، آيا همه اين گروه هاي هويت مشخصي دارند؟
در واقع عمده گروه هاي نظامي مخالف در سوريه در دسته بندي بالا قرار دارد. مانند گروه النصره كه واحد هايي كه در دمشق، ديرالزور و درعا تحت نام هاي متخلف دارد. همچنين سلفيهاي اخواني هم اينگونه هستند و ما تقريبا از اين چارچوب و دسته بندي گروه شاخصي ديگري نداريم. در اين بين اين به اين معني نيست كه گروه هاي ديگر كوچك در شمول بالا قرار دارند. گروه هاي ديگري هم هستند كه توسط افرادي كه داراي جرم و سابقه دار بوده در شرايط ناامني كنوني تشكيل شده و پست هاي بازرسي در مناطقي برقرار كرده اند و عملا به سرقت و.. نيز مي پردازند. جدا از اين نيز گروه هاي محلي ديگري هم در شرايط كنوني پيدا شده اند و منطقه اي را تحت سلطه قرار داده و خود را جايگزين دولت قرار داده اند كه اين افراد هم گاهي وفاداريهاي شان تغيير مي كند. يعني ممكن است با گروههاي مختلفي ائتلاف كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پتانسيل گروه هاي سكولار و ملي گراي نظامي در سوريه تا چه حدي است؟
سكولار ها نقش مهمي در سوريه دارند. اينان در دو بخش حضور دارند. يعني بخش وسيعي غير نظامي هستند كه هيئت تنسيق يا گروه هماهنگي مخالفان سوريه جريان گسترده سياسي بوده و اعتقاد به فعاليت مسلحانه ندارد و به گونه اي با نظام وارد گفتگو شده اند. چنانچه در دو اجلاس داخل سوريه سفيران ايران، روسيه، چين و مصر را دعوت كردند. اين گروه تا حدي دنبال تغييرات از راه سياسي است و با جنگ داخلي كاملا مخالف است. جريان ديگري هم هست كه هر چند سكولار هستند، اما سلاح به دست گرفته اند. اما از آن جايي كه نمي توانند با سلفي ها كار كنند عمدتا زير مجموعه ارتش آزاد سوريه هستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: ارتش آزادي بخش سوريه داراي طيف هاي ملي هم هست؟
رويكرد ارتش آزادي بخش ملي است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي به حضور جنگجويان نزدیک به یکصد ملیت در سوريه اشاره ميكنند و حتي دولت چين نيز اعلام كرده است مخالفان چيني سينگ كيانگ در سوريه حضور يافته اند. در اين حال تركيب نيرو هاي خارجي در سوريه چگونه است؟
در مورد تابعيت جنگجويان خارجي حاضر در سوريه اطلاعات دقيقي وجود ندارد. حتي آمار دقيقي هم وجود ندارد. دولت سوريه آماري داده را در اختيار ابراهيمي قرار داده است كه بيش از 5 هزار خارجي در حال جنگ با دولت هستند. اينكه اين افراد اتباع چه كشورهايي هستند چندان مشخص نيست اما مي توان به اتباع ليبيايي، سعودي، عراقي، يمني، سوداني، مصري، تونسي و.. اشاره كرد كه از كشورهاي مختلف بويژه از راه تركيه و يا لبنان و برخي هم از راه درعا و اردن وارد سوريه شده اند. بنابراين آمار دقيقي از ميزان حضور نيرو هاي خارجي موجود نيست. مثلا امير منطقه اي از حلب چچني بوده و در ادلب سعودي ها حضور داشته اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بنا به برخي از آمارها عربستان و قطر در 19 ماه گذشته 36 ميليارد دلار كمك نظامي در اختيار گروه هاي نظامي ، سلفي و حتي ارتش آزادي بخش قرار داده اند. اين امر تا چه اندازه مي تواند مستند باشد؟
من فكر نميكنم اين آمار درست باشد، اما بايد گفت جنگ مديريت گسترده لجستيك و پشتيباني لازم دارد و اين مديريت اكنون در تركيه قرار دارد. در اين حال اين لجستيك بسيار گسترده نياز به پول دارد. در اين بين اينكه چه حجمي از پول و چند ميليارد دلار در سوريه هزينه شده است خيلي قابل اندزه گيري نيست. مخصوصا اينكه كمك ها از سوي يك طرف انجام نمي گيرد و هر چند عربستان و قطر عمده كمك كننده ها هستند، اما در كنار اين هم تركيه هزينه كرده و تسهيلات وسيعي به آنان ارائه مي دهد حتي اردوگاه هايي براي خانواده افرادي كه درگير جنگ هستند ايجاد كرده است. يعني عملا خانواده هاي جنگجويان را تحت پوشش قرارداده است. گذشته از اين تركيه به شدت از اخوان سوريه حمايت ميكند. مصر با آنان ارتباط دارد. جالب آنكه عربستان سعودي با وجود اينكه در جاهاي ديگر با اخوان تضاد دارد از جريان اخوان سوريه حمايت ميكند. در همين راستا كشورهاي غربي حامي جريان ارتش آزاد سوريه هستند و قطر و عربستان حمايت تسليحاتي ميكنند و تركيه تسهيلات عبوري به آنان مي دهد. يعني گروه هاي نظامي عملا با چند كشور تعامل بسيار گسترده اي دارند. در بعد ديگري گروه هايي كه نزديك مرز اردن هستند عمدتا با عربستان رابطه بيشتري دارند. گروه هاي نزديك مرز تركيه با تركيه و قطر و تا حدودي عربستان رابطه دارد. گروه هايي كه نزديك مرز لبنان هستند بيشتر با عربستان همگرايي بيشتري( از راه آل حريري) دارند. يعني به نوعي هم مي توان نوعي تقسيم بندي گروه ها بر اساس نوع وفاداري به خارج از كشور و كشورهاي حامي كرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جدا از مناطق تقريبا بي طرف كرد نشين ميزان حضور نيرو ها و گروه هاي نظامي در داخل سوريه تا چه ميزاني است؟
هر چند نمي توان پاسخ دقيقي به اين پرسش داد. چرا كه اساسا اگر دو ارتش با هم بجنگند حوزه فعاليت جغرافياي مشخص بوده و معلوم است كه كدام پيشروي و پسروي كرده است اما اكنون در سوريه اتفاقي كه رخ داده است اين است كه حتي يك نفر تيرباري را به جاده اي آورده و جاده را مي بندند و عملا از نظر نظامي اين جاده سقوط ميكند. اما آيا اين يك نفر برجاده سلطه يافته است؟ مشخص است كه اينگونه نيست. اكنون قيام كنوني در سوريه قيام روستا بر ضد شهر است. يعني اكنون روستاها عمدتا در اختيار مخالفان است و اين نشان دهنده ميزان فقر موجود در روستاها و توان جذب پولي در روستاها و نه جذب سياسي آنان است. يعني اكنون بسياري از افرادي كه در روستاها به گونه اي جذب گروههاي نظامي مخالف شده اند حقوق گرفته و بسياري بدون انگيزده هاي انقلابي و سياسي سلاح به دست گرفته اند. به علاوه اكنون ميزان حضور مخالفان سوريه در داخل شهرها محدود تر است. نمونه اين امر در دمشق و حلب است لذا نمي توان گفت اكثريت شهرها با مخالفان است. يعني ممكن است در حمص و حما استتثناي اين قاعده باشد اما در اكثر شهرها مخالفان در اكثريت نيستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني نوع نفوذ گروه هاي سياسي مخالف دولت برگروه هاي نظامي فعال در داخل تا چه ميزاني است؟
آقاي ابراهيمي در سفري به ايران در جلسه اي نظر خود را در مورد سوريه اعلام كرد. وي ميگفت مخالفان داراي پايگاه اجتماعي 14 درصدي هستند و دولت 20 درصد و 65 درصد هم بي طرف هستند. اين امر بيانگر نوع نفوذ مخالفان بر مردم است .
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني ميزان همكاري گروه هاي نظامي مخالف دولت تا چه ميزاني است؟
هر چند در آتش بس اخير گروه هاي نظامي وابسته به القاعده عملا آتش بس را نپذيرفتند اما از يك سو سلفي اخواني ها با هم همكار هستند و از سوي ديگر هم همكاري نظامي تا حدي بين همه گروه ها نظامي مخالف در سوريه موجود است. يعني هر چند سازمان مشتركي براي همكاريهاي نظامي وجود ندارد، اما همكاري هاي ميداني بين گروه ها و دسته جات نظامي مخالف در سوريه وجود دارد.
*****
گفتگو از : فرزاد رمضاني بونش
