مریم خالقی نژاد
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
بی تردید قدرت ملی و افزایش قدرت جهانی مهمترین عامل تاثیرگذار در بقای کشورها هستند. از بعد از جنگ سرد با تغییر مولفه های مهم قدرت در جهان، صنعت فضانوردی نیز یکی از مولفه های تاثیر گذار بر افزایش قدرت جهانی محسوب می شود. با عطف به برخی امکانات دهه های کنونی کشورهای مختلفی در پی افزایش دانش و فناوری ملی خود برای بدست آوردن و خودکفایی در این حوزه هستند. دهه های اخیر بخصوص با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، سیاست های ملی و بین المللی ترکیه تمرکز بیشتری بر متنوع کردن دامنه های قدرت نسبت به قبل دارد که جایگاه آن را بیش از پیش به عنوان یکی از قدرتهای منطقه ای افزایش دهد و به دور از ذهن نیست که در زمینه فضانوردی نیز برنامه ریزی های مختلفی را داشته و خواهد داشت.
لذا این کشور برای افزایش قدرت خود بر برنامه های مختلفی تمرکز کرده است که یکی از آنها توسعه و پیشرفت برنامه های فضایی است تا بتواند اولا از وابستگی خود در این حوزه به کشورهای دیگر بکاهد و ثانیا طبق برنامه های دولت ترکیه تا سال های آتی علاوه بر تحقق افزایش قدرت فضایی خود، به بومی کردن این صنعت و فناوری بپردازد. لذا اقدامات متنوعی را در این راستا انجام داده اند. اولین تلاش های ترکیه برای صنعت فضانوردی به دهه 1990 بر می گردد که اولین ماهواره خود را به فضا پرتاب کرد اما بعد از دقایقی منجر به سقوط آن شد. گرچه اولین اقدام آنها با شکست مواجه شد ولی این امر مانع از تلاش های بعدی ترکیه برای بدست اوردن جایگاه بهتری در دانش فضایی و فناوری مربوطه نشد بلکه اقدامات متعددی همچون پرتاب ماهواره های مختلف، قرارداد و همکاری های مختلف و ایجاد آژانس فضایی ترکیه در سالهای بعد از آن و عملی شدن آن در سالهای اخیر را برای آن کشور رقم زد تا توان فضایی ترکیه را افزایش دهد. دولت ترکیه بر افزایش قدرت فضایی خود عزم جدی و راسخی را در پیش گرفته است .همانطور که اردوغان رئیس دولت این کشور اعلام کرده است که ترکیه را در آینده به عنوان یک برند فضایی و ماهواره ای تبدیل خواهیم کرد.
علاوه بر کاهش وابستگی به دیگران، از دیگر اهداف ترکیه برای افزایش قدرت فضایی خود یکی از نظر امنیتی و محافظت از مرزهای هوایی خود می باشد و دیگری همراستایی قدرت فضایی خود با ابر قدرتهای جهان در این صنعت و سپس بازدارندگی دفاعی است که شاهد آن هستیم دولت اردوغان قرارداد های مختلفی را با کشورهای پر قدرت در صنعت فضایی همچون چین منعقد نموده است. اما در این مسیر موانع زیادی بر سر راه ترکیه قرار دارد که طبق واکنش کشورهای مختلف یکی از موانع لابی گری و مخالفتِ برخی کشورها به خصوص اسراییل و ایجاد برخی موانع در این مسیر است، برای مثال اعمال فشار اسرائیل بر شرکت های فرانسوی برای ماهواره گوک ترک یک ترکیه برای تکمیل آن و پرتاب به فضا را سالها پیش شاهد بوده ایم. در مقابلِ وجود برخی موانع و مخالفت ها ترکیه نیز تمایل به همکاری با برخی از کشورها مانند روسیه و چین را دارد برای مثال تمایل و درخواست همکاری با روسیه و فرستادن فضانوردان و آموزش آنها توسط روسیه و در مقابل مقامات روسی نیز از مثمر ثمر بخش بودن همکاری با ترکیه برای توسعه یک تیم فضاپیمایی نیز سخن رانده اند. پیامد دیگر چنین اقدامات و همکاری ها و توسعه صنعت فضا پیمایی ترکیه منجر به افزایش و ایجاد برخی اشتغال در این زمینه خواهد شد.
اخیرا نیز مقامات ترکیه از وجود ماهواره های ارتباطی مختلف مانند ترک ست 5a , 6a, 5b سخن گفته و خبر داده اند که راه اندازی کامل و استفاده و موفقیت آمیز بودن آنها بر قدرت فضایی ترکیه تاثیرات زیادی را خواهد داشت. همچنین مقامات مختلف ترکیه مکررا بیان می کنند که ترکیه قصد دارد به یک ابر قدرت لجستیکی در منطقه تبدیل شود و برنامه های همچون قدرت بومی فضایی و ایجاد یک شبکه پایدار و دیجیتالی سازی را در همه زمینه ها فراهم نماید که هدف این قبیل اقدامات را در توسعه کشور و محافظت از مردم بیان کرده اند.
هدف نهای از این اقدامات آن است که ترکیه بعد از تمامی این قبیل اقدامات در پی بومی سازی صنعت فضانوردی و فناوری فضایی می باشد که به تازگی نیز با پرتاب آخرین ماهواره ترک ست ترکیه به فضا تعداد ماهواره های ترکیه در فضا به هفت عدد رسیده است و اعلام کرده اند که از برنامه های آتی آن پرتاب ماهواره های بومی ترکیه به فضا می باشد.
در یک جمع بندی ترکیه همگام با تحولاتِ مولفه های قدرتی در جهان به طور قاطعانه و برنامه ریزی شده در پی افزایش قدرت فضایی خود می باشد که در این زمینه ابتدا از همکاری و قراردادهای مختلف با کشورهای قدرتمند شروع کرده است و سپس مقدمات بومی سازی کردن این صنعت و خودکفایی را در پیش گرفته است که بتواند یه عنوان یک چشم انداز در دهه آینده به آن دست یابد تا قدرت ملی و بین المللی خود را در ابعاد مختلف بیشتر و به سطح بالاتری دست یابد.
واژگان كليدي:تلاش , برنامه , ترکیه, قدرت ,فضایی,مریم خالقی نژاد
