نیکنام ببری
پژوهشگر مسائل ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط ترکیه و داعش
در ایامی که داعش به لحاظ سرزمینی روزهای پایانی خود را در عراق و سوریه سپری می کند و نظاره گر تصرف پایگاههای این گروه در شهرهایی همچون دیرالزور و رقه از سوی نیروهای اسد و ائتلاف دموکراتیک سوریه هستیم؛ نگرانی ها درمیان قدرت های منطقه ای از بابت انتقال اعضای تروریستی این گروه به کشورهای مبدا افزایش یافته است. قابل ذکر است که شبکه داعش از هر گوشه و کنار دنیا نیرو به خدمت گرفته است. در این میان، بسته به فاصله جعرافیایی و بسترهای فرهنگی و امنیتی، میزان و تعداد نیروهای داعش متفاوت است. بی گمان ترکیه به عنوان همسایه نزدیک داعش و کشوری با زمینه های مساعد فرهنگی، امنیتی و اقتصادی، از ظرفیت مناسبی بر داعش به منظور تقویت شبکه تروریستی اش برخوردار بود. حاکمیت نظام سیاسی سکولار در جامعه مذهبی و سنتی، یک نوع دوگانگی فرهنگی در ترکیه در میان طیف مذهبیون ایجاد کرده است. با توجه به داعیه داری داعش مبنی بر تشکیل خلافت اسلامی، ناخواسته بخش بزرگی از ایدئولوگ مذهب های ترکیه به سمت این گروه گرایش پیدا می کنند. از سوی دیگر زمینه به لحاظ اقتصادی نیز برای جذب جوانان ترکیه ای به تشکیلات داعش مناسب بود. بنا به گزارش ها نرخ بیکاری در ترکیه رقمی در حدود 10 درصد است و حدود 17 درصد از جمعیت 70 میلیونی ترکیه زیر خط فقر به سر می برند. طبیعی است که در یک چنین شرایطی بسیاری از جوانان مایوس و درمانده از شغل و اقتصاد به سمت داعش میل پیدا کنند. داعش برای هر یک از نیروهای خارجی حرفه ای خود روزانه 150 دلار پرداختی داشته است. از این رو بی جهت نیست که بیش از 1000 شهروند ترکیه به صورت مستقیم وارد شبکه داعش شده اند. این نیروها در کنار هوادران غیر مستقیم ترک داعش، مقامات ترکیه را نگران از آینده این تعداد عظیم جمعیتی در داخل مرزهایشان کرده است به طوری که هم اکنون بخش های اطلاعاتی و امنیتی ترکیه به شدت در حال کنترل ورود و خروج نیروها در مرزهای خود با سوریه هستند. در همین راستا در 25سپتامبر نیروهای امنیتی ترکیه در عملیاتی تهاجمی 36 فرد مظنون به ارتباط با داعش را در استانبول دستگیر کرده اند. بنا به گزارش سازمان اطلاعات ترکیه حدود پنج نفر از افراد دستگیر شده مستقیم در عملیات های داعش در سوریه و عراق مشارکت داشته اند. پیشتر نیز در اوایل ماه اگوست دراستان سامسون ، نظامیان ترکیه پنج نیروی وابسته به داعش را که قصد انجام عملیات در استانبول داشتند را دستگیر کرده بودند.
ترکیه و معمای داعش
به نظر می رسد به مراتب افزایش درگیری ها در سوریه و تنگ تر شدن مواضع داعش در این کشور، نیروهای این گروه با هدف ایمن یافتن از حملات کردها و ائتلاف بین المللی داعش فرار را بر قرار ترجیح داده اند. بدون شک مرزهای ترکیه با توجه به سهولت دسترسی بهترین مسیر برای اعضای داعش جهت فرار از وضعیت پیش آمده است. بنا به گزارشها با توجه به حضور نیروهای ترکیه در منطقه ادلب و از سوی دیگر کنترل بخش های شمالی سوریه از سوی نیروهای دموکراتیک خلق ها، کنترل دقیق و همه جانبه ای از سوی آنکار بر روی نوار مرزی وجود ندارد و این امر زمینه برای ورود اعضای داعش به داخل خاک ترکیه فراهم می سازد. در این میان مسیرهای استان الحسکه، تل تمر راحت ترین مسیر برای عبور و مرور نیروهای داعش به جهان خارج است.(2) رهبران ترکیه با عطف به این تهدیدات در تلاش برای کنترل این بحران با استفاده از همکاری ایران و روسیه هستند. تعیین مناطق چهار گانه عاری از خشونت و اعزام نیروها به ادلب از جمله تلاش های آنکارا در جهت کنترل تهدیدات ناشی از سوریه پسا داعش می باشد. امروز رهبران ترکیه به این باور رسیده اند که سمت و سوی تحولات در سوریه درست در نقطه مقابل نیات استراتژیک شان حرکت کرده است. ترکیه که ابتدا تصور می کرد با مدیریت بحران می تواند سمت و سوی تحولات در سوریه را در جهت خواسته های ژئوپلیتیکی خود هدایت کند، در ادامه نظاره گر بروز تهدیدات متنوعی همچون خیزش کردها و بازگشت نیروهای تررویستی به درون خاک خود شد. بدین رو موازنه قدرت در سوریه به وضوح شکست فاحش سیاست های ترکیه را عیان کرد. هر دو دشمن ترکیه( دولت اسد و کردهای سوریه) به صحنه گردان اصلی ماجرا در سوریه تبدیل شدند. هم اکنون نیروهای ائتلاف دموکراتیک سوریه که عموما تشکیل یافته از مبارزان محلی کرد هستند جلودار مبارزه با داعش در سوریه شده اند. این نیروها در حال آزادسازی استراتژیک ترین پایگاه داعش( رقه )در سوریه هستند. فتح رقه از سوی این گروهها به نوبه خود فضای منازعه در سوریه وارد فاز جدیدی می کند. به تجربه دریافته شده که هر گروهی که موفق به آزادسازی منطقه ای از سوی اشغالگران شود؛ همان گروه مدعی حاکمیت داری در منطقه مورد نظر می شود. در این راستا امروز با آزادسازی بخش اعظمی از قلمرو داعش از سوی واحدهای کرد، این نگرانی در میان مردان عدالت و توسعه شکل گرفته که باید در انتظار مدل حکومتی شبیه به عراق در سوریه باشند. امری که به شدت با منافع امنیتی و کلان ترکیه در تضاد است. آنکارا به هیج وجه حاضر به پذیرش دولت خودمختاری کردی در گوشه مرزهای جنوبی خود نیست و این امر را مساوی با آغاز درگیری ها و هرج و مرج در میان جمعیت کردنشین خود می داند. در همین خصوص نورالدین کانیکلی وزیر دفاع ترکیه در اظهارتی اعلام کرد که تشکیل دولت مستقل کردستان در سوریه تحت هیچ شرایطی به وقوع نخواهد پیوست. از دید وزیر دفاع ترکیه، شکل گیری دولت کردی در سوریه، منبع تهدید و بی ثباتی برای ترکیه خواهد بود. از منظری این منطقه به مامن گروههای تروریستی معاند با دولت ترکیه بدل خواهد شد. از نگاه نخبگان ترک تفاوت خاصی میان کردهای مبارزه جوی با داعشی ها وجود ندارد. هر دو این گروه در تلاش برای تهدید افکنی در منطقه هستند. انفجارهای تروریستی رخ داده در استانبول، سورچ و مجمع کردها در دیار بکر، این تصور را در میان رهبران ترکیه ایجاد کرده که داعش و کردها علیه ترکیه دست به اتحاد زده و در حال ضربه زدن به امنیت ملی ترکیه هستند. با عطف به این امر، رهبران آنکارا تمرکز خود را در سوریه بر روی تهدید اصلی ،کرد ها گذاشته اند و در تلاشند با جلب همکاری ایران روسیه و در مرحله بعدی دولت مرکزی دمشق، از امکان تکرار الگوی خودمختاری کردهای عراق در سوریه ممانعت به عمل بیاورند.
1- http://www.businessinsider.com/number-of-isis-recruits-come-from-turkey-2014-9
2-https://www.globalresearch.ca/isis-militants-and-commanders-flee-to-turkey/5610895
واژگان کلیدی: ترکیه ، معمای داعش
