مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
آنگاه كه در تونس و مصر نسيم هاي تغيير وزيدن گرفت القاعده به عنوان یک بازیگر در میدان ظاهر نشد و به نوعي هم تحولات امکان وجود هر گونه شبکه ای از این دست را غیرممکن کرد. در لیبی نيز نشانه هایی مبنی بر رشد القاعده بروز يافت، اما با آغاز تحولات و درگيري هاي داخلي در سوريه القاعده حضوري پررنگ در سوريه پيدا كرد و جبهه النصره اندك اندك از بازيگران صحنه داخلي سوريه شد و توانست با افزودن بر قدرت و نفود خود جايگاه مهمي در معادلات كنوني سوريه داشته باشد. در اين راستا براي واكاوي و بررسي بيشتر نقش اين گروه در شرايط كنوني و فراروي سوريه به گفتگويي با محمد علي سبحاني سفير پيشين ايران و كارشناس مسائل سوريه پرداخته ايم:
واژگان كليدي: نقش جبهه النصره در سوريه، اسد، مخالفان نظامي و جبهه النصره ، القاعده در سوريه، جايگاه جبهه النصره در سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش و نفوذ كنوني جبهه النصره در ائتلاف ملي مخالفان سوریه و ارتش آزاد سوريه تا چه حدي است؟
من فكر ميكنم كه ما با دو موضوع متفاوت روبرو هستيم. جبهه النصره و ائتلاف ملي مخالفان سوريه دو پديده كاملا متفاوت و چه بسا متضاد باشند. بنابراين اگر جبهه النصره نقش و نفوذ در بين مخالفان ائتلاف ملي و ارتش آزاد سوريه داشته باشد نقش رسمي و روشن نيست و ممكن است نقش مخفيانه اي داشته باشند كه خود امري متفاوت است. النصره گروهي جهادي و تروريستي به شمار مي رود كه در سطح بين المللي است. حتي در داخل سوريه گروه هاي مختلف مانند ائتلاف مخالفان و شوراي ملي و ساير گروهها نگاه مثبتي به آن ندارند و تاكنون نيز كسي ادعا نكرده است كه اخوان المسلمين در بين جبهه النصره نقش و نفوذي داشته باشد و يا بالعكس. جبهه النصره مجموعه اي است كه به نيروهاي جهادي تندرو مربوط بوده و از كشورهاي مختلف هم نيرو در داخل سوريه وارد كرده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در دو سال گذشته و در نگاهي مقايسه اي آيا نقش و حضور جبهه النصره سوریه در درگيري هاي نظامي سوريه افزايش يافته است؟
به نظر ميرسد كه اينگونه باشد. اما بايد دانست كه اندازه گيري دقيقي در اين مورد وجود ندارد. نيروهاي تروريستي اصولا قابل اندازه گيري نيستند. بنابراين بطور قطع نمي توان نظر قاطعي در اين مورد داد، اما به نظر ميرسد كه نفوذ و حضور آنان در سوريه بيشتر شده است. در اين حال در بخش هاي مختلف سوريه و در بخش هايي از سرزمين سوريه كه امروزه حاكميت دولت وجود ندارد جبهه النصره حضور دارد. يعني جبهه النصره در بيشتر بخش هاي سوريه كه دولت سوريه حضور و اعمال قدرت نميكند حضور دارد. ولي بايد گفت تا جايي كه مي توان تحليل كرد جبهه النصره بيشتر در شمال غربي سوريه و بعد در اطراف دمشق حضور بيشتري دارد و عمليات ها، فعاليت ها و اقدامات آنها در اين دو بخش بيشتر است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بنا به برخي سناروها آيا ممكن است رويارويي عمده اي بين جبهه نصره و ارتش آزاد سوريه و يا ائتلاف ملي مخالفان سوريه صورت بگيرد؟
من از اكنون نمي توانم بگويم كه ممكن است رويارويي عمده اي بين جبهه نصره و ارتش آزاد سوريه و يا ائتلاف ملي مخالفان سوريه صورت بگيرد يا نه، اما بايد گفت جبهه النصره و مخالفان سوريه دو پديده كاملا متفاوت هستند و هيچ بعيد نيست كه رابطه اختلافات مخالفان اسد و جهبه النصره به گونه اي گردد كه رويارويي بيشتري داشته باشند. من فكر ميكنم مخالفان اسد و ائتلاف ملي مخالفان اكنون دو وظيفه را براي خود در نظر گرفته اند. نخست اينكه دولت اسد را سرنگون كنند و با آن مبارزه كنند و ديگري اينكه گروه هاي غير منضبط و خارج از كنترل را به كنترل در آورند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اكنون رهبران جبهه النصره در سوريه از نظر اهداف تاكتيكي چه تا چه ميزاني رويكردي همگرا با مخالفان دولت دارند؟
هم جبهه النصره و هم ائتلاف ملي مخالفان به دنبال سرنگون كردن حكومت سوريه هستند و در اين امر ترديد نيست، ولي شكي نيست كه بين اينكه آنها با چه هدفي اين رويكرد را انجام مي دهند و مخالفان دولت چه هدفي از سرنگوني دولت دارند تفاوت هايي جدي وجود دارد. چنانچه گروه هاي مخالفي كه شناخته شده اند به دنبال آن هستند كه (به قول آقاي معاذ الخطيب) دولتي مدني مبتني بر آراي مردم تشكيل دهند. در حالي كه گروههاي جهادي به دنبال تشكيل دولتي همانند طالبان هستند. البته اين امر هر چند تقريبا غير ممكن است، اما اين ايده وجود دارد و النصره به دنبال اين مساله هست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: شمار و حجم نيروهاي جبهه النصره در سوريه و اهداف اصلي جبهه النصره سوريه چيست؟
اطلاعات دقيقي از داخل گروه هاي جهادي در سوريه و اطلاعات دقيقي در مورد آنها وجود ندارد، اما بايد آنها را شبيه گروه هاي جهادي و تروريستي دانست كه در افغانستان حضور دارند دانست. آنان توانستند در افغانستان دولت تشكيل دهند و اگر ما بخواهيم نمونه اي از اين دولت مطلوب آنها را اشاره كنيم بايد به مدل طالبان بپردازيم. گذشته از اين آمارهايي كه در مورد شمار و حجم نيروهاي جبهه نصره در سوريه گفته ميشود هيچ كدام قابل استناد نيست. اين امر به دليل اين است كه دولت سوريه اين آمارها را زياد اعلام ميكند تا نشان دهد تمام مخالفان دولت سوريه جبهه نصره و تندرو ها هستند. همچنين خود جبهه النصره هم ممكن است بزرگنمايي كرده و تا اينكه بگويند توان و قدرت مانورشان بسيار است. يعني من به آمار دولتي و آمار گروه هاي ترويست كه مطرح مي شود اعتمادي ندارم.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در چه صورتي افزايش نقش القاعده در سوريه به نفع و مصلحت حکومت اسد است؟
اينكه اسد مي تواند به دنيا اعلام كندكه تمام مخالفان من گروه هاي ترويستي هستند و اينها از بين نميروند مگر اينكه اين گروهها سركوب شوند از بهره برداري هايي است كه دولت اسد مي تواند از قدرت گيري جبهه النصره داشته باشد. دوم اينكه دولت اسد مي تواند فضاي جنگ را به جاي فضاي انقلاب ( البته تا حد زيادي توانسته است) بر كشور حاكم كند. چرا كه در فضاي انقلاب دولت ها خيلي سريع سقوط ميكنند تا فضاي جنگ. امروزه در فضاي جنگ سوريه نگراني هايي از آينده سوريه خيلي بيشتر شده است و به همين دليل سوريه به بن بست رسيده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني عمده حاميان مالي و نظامي جبهه النصره چه كشورهاي و جريان هايي هستند؟
من اطلاعات دقيقي در اين مورد ندارم ولي پشتوانه اين گروه ها هم مي تواند نيروهاي سرخورده اي باشند و هم نيروهاي سازمانهاي اطلاعاتي كشورهاي مختلف باشد. در اين بين نشانه هايي نيز وجود ندارد كه بتوان تحليلي دقيق در اين مورد ارائه داد. در اين حال بايد گفت به نظر ميرسد جريان كلي القاعده نقش جدي اي در تقويت جبهه النصره داشته باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظر داشت وارد کردن نام جبهه النصره در فهرست سازمان های تروریستی از سوی امریکا در ماه دسامبر گذشته نگاه كنوني غرب به جبهه النصره چيست؟
غربي ها همانقدر كه ضد دولت اسد هستند ضد گروه ترويستي النصره هم هستند. من تصور نمي كنم و هچنين دليلي در مورد اين نظريه ندارم كه النصره توسط قطر، عربستان و تركيه ايجاد شده باشد. من فكر ميكنم غربيها تمايلي به رشد اين گروه نداشته باشند. چرا براي غرب نيز خطر جدي دارند. در اين حال بيشتر از آنكه نصره تهديدي براي اسرائيل باشد تهديدي براي امنيت منطقه است. چرا كه عملكرد جبهه النصره غير قابل پيش بيني است و تاكنون نيز بيشتر از آنكه بر ضد اسرائيل عمل كند بر ضد دولتهاي منطقه عمل كرده و اقدامات تروريستي النصره هم چه بسا كه به نفع اسرائيل هم بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظر داشت اينكه ابا محمد الجولانی، نماینده القاعده در سوریه، با ایمن الظواهری، رهبر القاعده تجدید بیعت كرده است طرح دولت اسلامی عراق و شام و پيوند القاعده عراق با القاعده سوریه تا چه ميزاني مورد نظر جبهه النصره است ؟
من فكر ميكنم كه گروههايي همانند النصره در هر جايي كه حضور دارند( از جمله در عراق و لبنان) كه همسايه هاي سوريه هستند تلاش مي كنند كه همديگر را تقويت كنند. گذشته از اين علامتي در مورد توجه جبهه نصره به اسرائيل در سوريه ديده نميشود، اما ممكن است اين امر رخ دهد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده نقش جبهه النصره در سوريه به چه عواملي وابسته است ؟
بدون توجه به نوع دولتي كه در آينده سوريه بر سر كار خواهد بود (چه دولت مخالفان اسد و يا دولت اسد و يا …. ) و با توجه به شرايط كنوني جبهه النصره، تصور مي رود اين جبهه به عنوان گروه فعال تروريستي تا سالهاي زيادي در سوريه حضور داشته باشد . در اين حال بايد اشاره كرد كه افزايش نقش جبهه النصره در سوريه به عواملي چند وابسته است. اين امر بستگي به نا امني ها و ادامه دادن ناامني ها و روشن نشدن وضعيت در سوريه است. جدا از اين نيز اين امر به نفوذ امريكايي ها و غربي ها در منطقه و ميزان آن هم دارد كه اين ميزان هم مي تواند باعث سرخوردگي نيروهاي مختلف شود. همچنين دخالت هاي بيگانگان در اين امر دخيل است.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
