جعفر قنادباشی
کارشناس مسائل آفریقا
مركز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
علل اعتراضات در سودان
یکی از علل مهم اعتراضات در سودان بعد از تجزیه سودان به سودان شمالی و جنوبی رخ داد. يعني دولت خارطوم بخش مهم منابع درآمدی نفت خود را از دست داد. از سوی دیگر نیز برخی مناقشات داخلی در سودان (که به درگیری‌های مسلحانه نیز انجامید) هزینه هایي را متحمل دولت سودان كرد. لذا اقتصاد سودان به طور کلی نظر درآمدی ضعیف گشت و نتوانست پاسخگوی نیازهای مردم باشد. این امر منجر به نارضایتی از ابتدای امسال یعنی سال ۱۳۹۷ شد و در دو ماه اخیر شدت پیدا کرده است.
هر چند بهانه اصلی این اعتراض ها کمبود مواد غذایی و نان است، اما علل دیگر نیز در بروز اعتراضات نقش دارد و کمتر در رسانه‌ها از آنها نام برده می شود. یکی از این علل مرتبط با چرخش البشير به سوی عربستان و همچنین فرستادن سربازان سودانی برای مشارکت در جنگ یمن به نوعی فرستادن سربازان سودانی به قربانگاه است. چنانچه صدها سرباز سودانی کشته شده اند. از طرف دیگر نیز مردم سودان به شدت از وهابیت و وهابی نفرت دارند. این امر نیز که دولت به نوعی وابسته به عربستان وهابیت تلقی گردد و مشروعیت خود را از دست داده است.به خصوص اینکه مشارکت در جنگ یمن متحمل تلفات جاني هم شده است.
علل دیگری که در بروز اعتراض ها خیلی مهم است چرخش پنهانی و غیر علنی سودان به سوی امریکایی هاست. اکنون مهره‌هایي در دستگاه سیاست خارجی داخلی و خارجی وجود دارد که از دوستان رئیس سازمان اطلاعات امریکا یآ سیا هستند. چنانچه اکنون رئیس اطلاعات و امنیت سودان نیز دوست رئیس سیاه و پمپئو است. این امر سبب شده است که دولت سودان به امریکایي ها نزدیک گردد و مردم سودان نیز از این امر ناراضي هستند.مردم سودان به شدت علیه امریکایی ها و غربی آن موضع‌گیری دارند.
موضوع دیگر آن است که دولت بشیر دولتی با تکیه بر توانایی اخوان المسلمین سرکار آمد، اما چرخش آن به سمت عربستان (رياض دشمن ترین دشمنان اخوان در منطقه است) موجب شد اخوانی های سودان از پشتیبانی وي دست کشند. در واقع وي نردبانی که بشیر از آن بالا رفته بود و قدرت رسیده بود و در طول سال های گذشته از اين پایگاه ایدئولوژیک حزبی و عقیدتی استفاده کرده بود را از دست داده است. لذا البشير در این صحنه شکست خورده است. علاوه بر این نیز بعد از چرخش به سمت عربستان و امریکا فساد اقتصادی بسیار گسترده در دولت سودان زیاد شده است و سبب ایجاد نارضایتی در بین مردم گردیده است.
نگاه عمر البشیر به تغییر کابینه و حل بحران های سودان
البشير در حال استفاده از سیاست مشت آهنین اما با پوشش تشکیل نوعی دولت انتقالی و تغییرات مردم خواه است. چرا که اکنون در تمام ۱۸ استان سودان فرمانداران نظامی منصوب شدند و نظامی کردن در پوشش دولت انتقالی در حال انجام است. وی در سخنان اخیر خود به ایجاد نوعی دولت تكنوکرات توجه کرده است. درواقع نظامیانی که نظامی‌گری آشنا هستند طبیعتا تکنوکراتهای نیستند بلکه سرکوب مردم را ميدانند. این رویکرد البشير را مي توان با ايجاد دولت ازهاری در قبل از انقلاب مقایسه کرد. شاه در آخرین زمان نتوانست کاری انجام کند و ژنرال ازهاری را قدرت رساند . در واقع دولت سودان با این اقدام و تغيير کابینه اعتراف میکند که به شیوه قبلی نمی‌تواند وضعیت را ادامه دهد. اين امر اعتراف بزرگي است لذا متوسل به سرکوب در قالب نظامیان در قالب امید به تغییرات در قالب قانون اساسی است.
آينده سودان
اکنون دولت سودان مشروعیت خود را برای ایجاد تحولی که خود توانایی صحنه گردانی آن را داشته باشد از دست داده است. این امر بسیار اهمیت دارد. مردم، احزاب سیاسی، مخالفان مشروعيتي براي دولت قائل نیستند و خواسته آنها برای ایجاد تغییرات مد نظر جواب داده نمی شود. این برای البشير بسیار نگران کننده است. البته اگر انتقال قدرت در چارچوب آرامي صورت گیرد و موجب درگیریها و سبب ایجاد هزینه‌های برای مردم سودان نشود مفيد است اما در ۵۰ سال گذشته در سودان همواره انتقال قدرت توسط آنها صورت گرفته است و عملا هیچ نوع توافق انتقال به صورت آرام در این کشور دیده نشده است.
همچنين دولت سودان توانایی برای رفع و رجوع مشکلات اقتصادی مردم به صورت ندارد. اين امر در شرايطي است كه پشتیبان اپوزیسیون خارجی جدید لیبرال است و آن هم در داخل حامی جدی ندارد. در واقع در داخل کنونی سودان اپوزیسیونی که به گونه فراگیری توانسته باشد مشروعیت را داشته باشد وجود ندارد و اين امر از شانس هاي البشير است.
لذا می‌توان گفت اینکه دولت نظاميان برگردد و یا برقراري نوعی کودتای نظامی توسط نظامیان بیشتر است. به علاوه امریکایی ها با توجه به این ساختار قدرت و آینده سیاسی در سودان تلاش میکند مهره های امریکایی را در سودان را به قدرت رسانند. عربستان هم می‌تواهد از او در مورد سوءاستفاده کند و پول‌های را تزریق کنند تا برخی از مشکلات حل گردد.
واژگان كليدي:سودان، اعتراض، خارطوم، اپوزیسیون ، آینده، البشير
