اردشیر پشنگ
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
طی سال های 1992، 2005 و سپس 2009 مردم کرد عراقی سه بار به پای صندوق های رای رفتند تا از آن طریق نمایندگان برگزیده شان را راهی پارلمان خود کنند و اما این روزها با نزدیک شدن به پایان عمر مجلس سوم، تب و تاب انتخابات چهارم و تبلیغات پیرامون آن نیز افزایش یافته است. به عبارتی دیگر روز 21 سپتامبر ماه جاری سه استان شمالی عراق که تحت حکومت اقلیم کردستان این کشور اداره می شوند شاهد برگزاری چهارمین دوره انتخابات پارلمانی محلی خواهند بود. انتخاباتی که می تواند پیامدهای سیاسی و تغییراتی احتمالی را در عرصه سیاسی این منطقه بدنبال داشته باشد. در نوشتار پیش رو سعی خواهد شد ویژگی ها و تمایزات مهم این انتخابات مورد بررسی قرار گیرد.
واژگان کلیدی: عراق، کردستان عراق، انتخابات پارلمانی کردستان عراق، احزاب کرد عراقی
تحلیل رخداد
سیستم انتخاباتی کردستان عراق
در کردستان عراق یک سیستم فدرال محلی حاکم است که با توجه به وضعیت بخصوص این کشور، بعضاً دولت محلی این منطقه دارای اختیارات بسیار گسترده تری نسبت به دولت های فدرال محلی در دیگر کشورها است. طبق قوانین موجود دولت محلی برآمده از انتخابات پارلمانی محلی بوده و در حقیقت این کیفیت آرای مردم است که نشان می دهد کدام احزاب و گروهها می توانند قدرت را از آن خود کرده و سکات دولت محلی را نیز در دست خود نگاه دارند. بر این اساس پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات حزب و یا ائتلاف پیروز از سوی مسعود بارزانی ،رهبر کنونی اقلیم کردستان، مامور تشکیل کابینه خواهد شد. طی سه دوره گذشته همواره دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی قدرت موجود در شمال عراق را چه بصورت مسالمت آمیز و چه بصورت مخاصمه آمیز (1994-1998) میان خود تقسیم کرده اند.
ویژگی های انتخابات چهارم
بنا بر اعلام «هندرین محمد صالح» یکی از مسوولان ارشد کمیسیون مستقل عالی انتخابات، در روز 21 سپتامبر بیش از 2 میلیون و 803 هزار نفر از شهروندان کرد عراقی در سه استان دهوک، اربیل و سلیمانیه واجد شرکت در انتخابات خواهند بود. بر این اساس چنانچه دست کم 70 درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کنند هرکاندیدایی می بایست حداقل 18 هزار رای را بدست آورد تا جواز ورود به پارلمان محلی را از آن خود کند. همچنین بر طبق برخی گزارش های دیگر وزارت داخلی اقلیم، در این انتخابات 31 حزب، گروه، ائتلاف و اتحاد سیاسی مختلف مشارکت خواهند داشت که در نوع خود دارای بیشترین افزایش کمّی نسبت به دوره های پیشین به شمار می رود. لذا پیش بینی می شود در این دوره رقابت سخت و نزدیکی برای تصاحب 111 کرسی پارلمان صورت بپذیرد.
از دیگر ویژگی های انتخابات پیش رو، نظارت نمایندگان کشور آلمان بر اجرای سلامت انتخابات خواهد بود. تعداد صندوق های ثابت و سیار اخذ رای نیز 1300 صندوق خواهد بود. همچنین وزارت پیشمرگه و پلیس داخلی اقلیم کردستان مسئول تامین امنیت عمومی انتخابات و بطور خاص این صندوق ها را بر عهده دارد.
اما برخلاف انتخابات پیشین که تکلیف رهبری اقلیم نیز همزمان در انتخاباتی موازی مشخص می شد در این دوره شاهد چنین وضعیتی نخواهیم بود و بنا بر پیشنهاد و سپس تصویب پارلمان فعلی عمر زمامداری بارزانی برای یک دوره 2 تمدید گردیده است.
احزاب و ائنلاف های اصلی
هرچد احزاب و گروههای سیاسی مختلفی در انتخابات پارلمانی کردستان شرکت می کنند اما طبق پیش بینی ها و نیز نتایج آرای انتخابات های پارلمانی محلی 2009 و پارلمان عراق 2010، انتظار می رود رقابت اصلی میان سه حزب دموکرات تحت رهبری مسعود بارزانی، اتحادیه میهنی با رهبری جلال طالبانی (که در حال گذراندن دوران نقاهت بوده و عملاً کمیته مرکزی حزب جانشین اش شده است) و جنبش گوران (تغییر) تحت رهبری نوشیروان مصطفی خواهد بود. در حال حاضر دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی با داشتن 59 کرسی اکثریت پارلمانی را از آن خود دارند و جنبش گوران نیز با 25 کرسی بزرگترین حزب اوپوزیسیون به شمار می رود. اما انتظار می رود با توجه به تحولات مختلف در این سالها و برنامه های اعلامی و تبلیغی هر حزب تعداد کرسی های پارلمانی این سه حزب عمده تا حدی تغییر کند البته فعلا مشخص نیست کیفیت آرای مردم چگونه خواهد بود چرا که نظرسنجی های مستقل و فراگیری در اقلیم انجام نشده است تا در این باره بتوان گمانه زنی کرد.
از دیگر احزاب قابل توجه اوپوزیسیون می توان به دو حزب اسلامگرای جماعت اسلامی کردستان با رهبری علی باپیر و اتحاد اسلامی کردستان با ریاست صلاح الدین محمد بهاالدین اشاره کرد که مجموعاً اینک 13 کرسی در پارلمان دارند و خود خوشبین هستند تا بر تعداد کرسی های خود بیافزایند.
چشم انداز رخداد
همانطور که اشاره شد در پایان روز 30 شهریور انتخابات پارلمانی در کردستان عراق برگزار خواهد شد و در مدتی کوتاه کمیسیون عالی انتخابات نتایج آن را مشخص خواهد کرد. این انتخابات با توجه به آنکه تنها چند ماه پیش از برگزاری انتخابات پارلمان ملی عراق برگزار خواهد شد پیش درآمدی برای رقابت جدی گروه های مختلف کُرد با یکدیگر خواهد بود. همچنین حزب اتحادیه میهنی برای نخستین بار در انتخاباتی شرکت می کند که عملاً رئیس نمادین و برجسته خود را به دلیل بیماری در کنار خود ندارد و همین مساله باعث شده است تا دیگر احزاب بخواهند از فقدان کاریزمای مام جلال برای افزایش قدرت و کرسی های خود استفاده کنند. اعلام استقبال اولیه احزاب اوپوزیسیون برای مشارکت در دولت آتی اقلیم نیز یکی دیگر از مسائل مهمی خواهد بود که می تواند پس از 4 سال یک دولت ائتلافی و فراگیر دیگر را در این منطقه برسر قدرت در آورد. همچنین این انتخابات تاثیر بسزایی در کیفیت روابط میان اربیل و بغداد و نیز ایفای نقش منطقه ای حکومت اقلیم کردستان در بحران سوریه و یا نقش میانجیگرانه در مذاکرات صلح میان ترکیه و پ.ک.ک ایفا خواهد کرد. حال باید دید آیا احزاب حاکم یکبار دیگر خواهند توانست قدرت را از آن خود کنند و یا با قدرت گیری بیش از پیش اوپوزیسیون با چالش هایی جدی روبرو خواهند شد؟
