دكتر سیده مسعوده میر مسعودی
کارشناس مسائل بين الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
طلای سیاه یا نفت خام یکی از بزرگترین منابع انرژی در جهان است که به جرات می توان گفت هنوز بشر نتوانسته جایگزین اساسی و مناسب برای این ماده بیابد. ورود ویروس کرونا در سال2020 و پاندمی بیماری کووید 19 ناشی از آن ، دنیا را وارد یک فاز آشفته و نابسامانی کرد و توانست در سطوح مختلف اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی و…. رسوخ و باعث اختلال گسترده عملکردی شود. راهکار عملیاتی در جهت کنترل و درمان بیماری کووید 19 شامل قرنطینه و ایجاد فاصله اجتماعی در جامعه در جهت قطع زنجیره انتقال ، باعث شد که چرخه اقتصادی همه کشورها تحت تاثیر این موضوع قرار گیرد و مختل شود .
حمل و نقل زمینی ، هوایی و شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و بطور کلی هر فعالیتی که با نیروی حرکتی انسان در ارتباط بود بنوعی دچار اختلال گردید و در بعضی از موارد اساسا ، این روند باعث توقف و رکود شد. بالطبع در ادامه ، تقاضا برای سوخت نیز کاهش قابل توجهی پیدا کرد. بطور مثال بر آورد شرکت پالایش نفت هند با جمعیت تقربیا 1 میلیارد و سیصد هزار نفر ( برآورد جمعیتی ۲۰۱۸), نیاز و مصرف بنزین و گازوئیل در ماه آوریل به 60 درصد و سوخت هواپیمایی تا 95 درصد کاهش پیدا کرده است که کاهش قابل توجه ای است .
در این تحلیل سعی داریم چرایی و چگونگی تاثیر بیماری کووید 19 را بر این طلای سیاه بررسی کنیم و در نهایت یک آینده نگری احتمالی از آینده این سوخت داشته باشیم . آنالیز مسئله را از آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد دنیا و تولید کننده نفت شروع می کنیم. گزارش سقوط 300 درصدی و رسیدن بهای نفت سبک آمریکا به منفی 37 دلار یکی از شوک های بزرگ نه تنها در آمریکا بلکه در جهان است .منفی 37 دلار یعنی هم نفت را ارزان در اختیار فروشنده بگذارتد و هم 37 دلار به آن پاداش دهند که خرید این ماده را انجام داده اند !!
حال برای تحلیل رسیدن به اینکه چرا این اتفاق یعنی فروش با درصد منفی اتفاق می افتد دو دلیل تاکتیکی وجود دارد: اول اینکه جایگاه ها و مخازن ذخیره نفت پر شده اند. تقریبا طبق آمار جهانی 160 میلیون بشکه برروی نفت کش ها در حال حاضر ذخیره شده و 60 میلیون بشکه هم برای یافتن مشتری در دریاها بین المللی سرگردان هستند. هر کشور تولید کننده نیز مخازن ذخیره ای محدودی دارد .
دومین موضوع کاهش تقاضا برای این طلای سیاه به علت توقف اقتصاد جهان است. در اثر هیولای ویروس کرونا و بیماری کووید 19 ناشی از آن ، تقریبا چرخه های اقتصادی در رکود بسر می برند پس نیازی هم به خرید نفت ندارند. البته قیمت نفت در ماه می منفی 37 است برای تحویل در ماه ژوئن 20 دلار هم معامله شده که تقریبا رقم اندکی است .با این تفاسیر اگر بیماری کووید 19 تا سپتامبر ادامه یابد و بشریت بخواهد فقط با قرنطینه و تعطیلی با آن مبارزه کند و موفق به کشف واکسن آن نگردد ، بدترین اقتصاد را کشورهای رانتی و تک محصولی فقط نفت خواهند داشت که از فروش این طلای سیاه کشور را اداره می کردند و ناگزیر هستند نوعي استراتژی را پیش بگیرند که کمترین آسیب را از آن محتمل شوند.
دو تکنیک احتمالی که می توانند در پیش بگیرند این است
اول: پالایشگاه ها و مراکز تولید و استخراج نفت خام را تعطیل کنند
دوم : با فروش با درصد منفی مشتریان خود را نگه دارند.
سوم : مکان های ذخیره نفت را افزایش دهند و تحویل را به بعد از فروکش کردن این بیماری موکول کنند.
البته این مشکل در نفت شیل آمریکا که به علت نوع استخراج که بسیار پر هزینه است متفاوت است و گزینه اول یعنی تعطیلی تا ثبیت شدن فضای اقتصادی جهان گزینه مطلوب است .
ولی اگر تصمیم گیران نفت شیل بخواهند از گزینه تعطیلی به گزینه ادامه استخراج فکر کنند دو عمل احتمالی در این حوزه کمک کننده است. 1_ بر روی عرضه نفت تعرفه گمرکی اتخاذ کنند
2_به صاحبان شرکت های حفاری و استخراج نفت شیل پول پرداخت کنند تا آنها به تولیدات خود پایان دهند .
در آینده نگری برای این صنعت نفت و تولیدکنندگان این طلای سیاه می توان گفت کشورهایی که بتوانند تولید نفت را در مراکز تولیدی خود کم کنند و یا مراکز ذخیره نفت را افزایش دهند ویا بطور موقت مخصوصا حفاری و تولید نفت های سنگین که نیاز به هزینه بالا برای استخراج دارند فعلا از چرخه خارج کنند می توانند حفظ بازار آینده را برای خود تضمین کنند.
بنظر نگارنده چین به عنوان مصرف کننده این طلای سیاه بیشترین سود در عرصه اقتصاد خواهد کرد. به دو دلیل اول اینکه خرید نفت ارزان را از خاورمیانه ادامه خواهد داد و دوم اینکه ذخیره نفت با خرید ارزان برای خود ذخیره خواهد کرد . و با توجه به نشست های عربستان به عنوان عضو اوپک و روسیه به عنوان تولید کننده غیر اوپک (که عربستان بر افزایش سطح تولید و روسیه بر کاهش تولید تاکید داشتند) می توان گفت چه افزایش و چه کاهش سطح برداشت نفت هردو در آینده به نفع چین خواهد بود .بدین مضمون که در صورت افزایش تولید، چین خرید خود را با قیمت ارزان و شاید با رشد منفی افزایش می دهد و در آینده نگری خود ذخیره خود را برای گردش اقتصادی بیشتر خواهد کرد .
در صورت دیگر توافق روسیه و عربستان ،بر کاهش تولید هم چین فرصت زیادی برای عبور از کووید 19 خواهد داشت تا بتواند چرخه اقتصادی را کمی بکار بیاندازد و بعد با فرصت فراتر و قیمت احتمالی کمتر خرید کند .
اگرچه هم دنیا و بیشتر آمریکا معتقدند،چین با پنهان کاری در آمار و شدت بیماری و توان مقابله خود ، در عبوراز اپیدمی کرونا یک قدم جلوتر از سایر کشورها ی جهان در حال عبور از بحران است لذا در مسائل اقتصادی دست بالا را هم خواهد داشت.
