توسعه اروپایی در بالکان غربی

دکتر علی بمان اقبالی زارچ

کارشناس ارشد مطالعات اورآسیا

مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc

از بدو فروپاشی کمونیسم تا پایان قرن بیستم منطقه بالکان غربی گرفتار نزاع های قومی و نژادی بوده و از اوایل هزاره سوم در مسیر رویای اروپایی شدن با مولفه های اقتصاد بازار و توسعه و رفاه حداکثری گام بر می دارد و بنظر می رسد علیرغم تلاش های بروکسل و دول منطقه این فرایند راه درازی در پیش یافته و به تعبیر بانک توسعه اروپایی این منطقه تا رسیدن به استاندارهای بالای قاره سبز 40 تا 70 سال فاصله دارد. در بین کشورهای منطقه رومانی؛ بلغارستان ، کرواسی  و یونان بیش از همه حامی‌پیوستن بالکان غربی به EU  هستند. نخست وزیر رومانی مارسل چیولاکو  که در نشست کاری سران کشورهای اروپای جنوب شرقی و بالکان غربی در یونان در پاییز گذشته شرکت نمود در  بیانیه دولت این کشور اعلام داشت گفتگوها بر روی توسعه همکاری‌های منطقه ای در جنوب شرقی اروپا و همچنین چالش های ناشی از تحولات درگیری در اوکراین بر روی کشورهای شرکت کننده متمرکز  بود. حضور اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا و چارلز میشل رئیس شورای اروپا نیز به همراه سران کشورها و دولت های منطقه در این نشست اهمیت خاص خود دارد. نخست وزیر مارسل چیولاکو و همتای یونانی اش  میتسوتاکیس همچنین همکاری در زمینه‌های کلیدی بخش مانند بخش انرژی و همچنین حمایت از اوکراین و جمهوری مولداوی را مورد بحث و بررسی قرار دادند که طی آن، مارسل چیولاکو دلایل راهبردی تصمیم مطلوب رومانی در مورد الحاق به شینگن را تشریح کرد و از طرف یونانی برای حمایت مداوم در این زمینه تشکر کرد. این دیدار در حاشیه نشست سران کشورهای اروپای جنوب شرقی و بالکان غربی در آتن که توسط نخست وزیر یونان، کیریاکوس میتسوتاکیس برگزار شد، انجام شد.

کشورهای منطقه از اجلاس 2002 تسالونیک برای الحاق به اتحادیه اروپایی تلاش نموده و تعدادی از کشورها رویای 2025 داشتند، اما شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا قبل از اجلاس یونان  گفت که این اتحادیه می‌بایست تا سال ۲۰۳۰ برای پذیرش اعضای جدید آماده شده باشد. پنج کشور منطقه غرب بالکان یعنی آلبانی، بوسنی و هرزگوین، مقدونیه شمالی، مونته‌نگرو و صربستان به همراه اوکراین و مولداوی نامزد عضویت در اتحادیه اروپا هستند. به گفته شارل میشل تعیین موعد برای پذیرش عضویت اعضای جدید نشان‌دهنده جدیت هر دو طرف خواهد بود. گسترش اتحادیه اروپا  در جریان نشست‌ رهبران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا در دسامبر 2023مورد بحث و بررسی قرار گرفت که طی آن به طور خاص در مورد آغاز مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا با اوکراین و مولداوی اعلام نظر شد؛ همچنین نامزدی گرجستان مورد تایید قرار گرفت. کمیسیون اروپا  پاییز گذشته توصیه‌های خود در این زمینه را به ۲۷ کشور عضو اطلاع داد. اوکراین و مولداوی در ماه ژوئن سال ۲۰۲۲ یعنی تنها چند ماه پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین به جایگاه کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا دست یافتند.

یکی از مهمترین پیامدهای پذیرش اعضای جدید برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا از طرفی می‌تواند سخت و پیچیده تر شدن فرایند تصمیم گیری در بروکسل باشد و بدون شک الحاق کشوری چون اوکراین با بیش از 40 میلیون جمعیت که می‌تواند بیش از 50 کرسی پارلمان اروپا را تصاحب نماید مفهوم خاص خود را خواهد داشت. البته نقش کلیدی اوکراین در بازار غلات جهان به این معنا خواهد بود که پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا بر سیاست‌های بروکسل در زمینه امور کشاورزی بی‌تاثیر نخواهد بو. و از سوی دیگر جنبه اقتصادی و فشار آن بر بودجه اعضاء خواهد بود.

 لذا برخی از کشورهای عضو مانند لهستان، یونان و مجارستان که هم‌اکنون از نظر اقتصادی از عضویت در اتحادیه اروپا سود می‌برند در صورت پذیرش اعضای جدید به کمک‌کنندگان مالی به بودجه این اتحادیه تبدیل خواهند شد. همچنین آلمان و فرانسه  که بیش از دریافت کمک مالی از بروکسل در تامین بودجه مشارکت دارند بر سهم مشارکتی شان افزوده خواهد شد. البته پذیرش اعضای جدید نیازمند اجماع بوده و هر کدام از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا می‌توانند درخواست پذیرش یک عضو جدید را وتو کنند. به این ترتیب سیاست داخلی کشورهای عضو نقشی تعیین‌کننده در موضع‌گیری آنها در قبال پذیرش اعضای جدید خواهد داشت. در مجموع پذیرش اعضای جدید در اتحادیه اروپا تبعات مثبت و منفی قابل توجهی دارد که برخی از کشورها نظیر یونان ؛ رومانی ، کرواسی و غیره کلید امیدواری به ثبات سیاسی و امنیتی پایدار در منطقه بالکان با ظرفیت بالای بحران خیزی و بحران سازی را همگرایی کشورهای منطقه در ساختار اقتصادی اروپا می دانند.

در دهه دوم اسفند 1402 اجلاس سرمایه گذاری بالکان غربی 2024 که توسط بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) سازماندهی شده است، امروز در لندن برگزار شد که در در این مراسم، رهبران دولت از شش کشور منطقه حضور دارند. در جریان افتتاحیه اجلاس، اودیل رنو باسو، رئیس EBRD تاکید کرد که اگرچه منطقه در دهه گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است، اما هنوز شکاف قابل توجهی بین منطقه و اتحادیه اروپا وجود دارد. طبق یک مطالعه جدید EBRD در مورد همگرایی با استانداردهای زندگی اتحادیه اروپا، ممکن است بین 40 تا 70 سال یا حتی بیشتر طول بکشد تا این شکاف از بین برود. این یافته به شدت بر نیاز به ترکیب بودجه عمومی با سرمایه خصوصی برای تسریع همگرایی تاکید می کند. بنابراین، EBRD با موسسات مالی بین‌المللی و کمیسیون اروپا برای یافتن راه‌هایی برای مشارکت سرمایه خصوصی در پروژه‌های زیرساختی کلیدی منطقه‌ای، از طریق PPP یا جذب سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در بخش انرژی، همکاری کرده است.

وی همچنین آمادگی EBRD را برای همکاری نزدیک با کمیسیون اروپا و دولت های منطقه در اجرای طرح رشد اتحادیه اروپا برای بالکان غربی ابراز کرد و آن را فرصتی برای انجام سرمایه گذاری ها و اصلاحات لازم دانست. شایان ذکر است ا EBRD به عنوان بزرگترین سازمان تامین مالی بین المللی در منطقه، بیش از 18 میلیارد یورو در این منطقه سرمایه گذاری کرده است که رکورد 1.63 میلیارد یورو را در سال گذشته ثبت کرده است؛ از نگاه بانک توسعه اروپایی این منطقه باید بر سه اولویت کلیدی تمرکز کند:

الف: لازم است کشورهای بالکان غربی برنامه سبز خود را تسریع بخشند. افزایش سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر، و همچنین در شبکه های برق و بهره وری انرژی، به افزایش انعطاف پذیری منطقه در برابر چالش های انرژی آینده و رقابت اقتصادی کمک خواهد کرد.

ب: بهبود استانداردهای حکمرانی عمومی  از جمله اصلاح شرکت‌های دولتی، مبارزه با فساد و استفاده از فناوری دیجیتال  باید در اولویت قرار گیرد.

ج: گسترش فضاهای تجاری و سرمایه گذاری ضروری است و همگرایی عمیق تر در زنجیره های ارزش جهانی کلید افزایش رقابت و نوآوری خواهد بود.

.