دکتر علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روزهای بحران اوکراین به سه رقمی شدن نزدیک و روز به روز بر پیچیدگی بحران بویژه تشدید مشارکت عوامل ثالث افزوده می شود و با پیشرفت تحولات دسترسی به نوعی توافق و مصالحه از طریق گفتگو سخت تر و بعید بنظر می رسد. در شرایط کنونی مولفه های ذیل بر نقش و اهمیت این بحران در عرصه منطقه ای و بین المللی می افزاید:
الف: تداوم جنگ و موفقیت های نسبی طرفین موجب گرایش بیشتر به ادامه جنگ و ارتقاء خواسته ها برای گفتگوهای سیاسی شده است در همین راستا اظهار نظر زلنسکی که گفت سلماً ما باید تمامی مناطق اشغال شده از خاک خود را بازگردانیم. این مسئله به قربانیان ما در این راه مربوط است. برای شروع، ما قصد داریم جغرافیای خود را به وضعیت قبل از تاریخ 5 اسفند 1400 بازگردانیم و سپس بر سر میز مذاکره خواهیم نشست.
ب: واکنش میخائیل پودولیاک، مشاور رئیس دفتر رئیس جمهوری اوکراین نیز به پیشنهاد صلح هنری کیسینجر وزیر امور خارجه سابق آمریکا نیز موید این امر می باشد. بنظر وی به همان راحتی که آقای کیسینجر پیشنهاد داده بخشی از خاک اوکراین به روسیه داده شود، او می‌توانست اجازه دهد که لهستان یا لیتوانی از بین برده شوند. چه خوب است که اوکراینی‌ها فرصت گوش دادن به توصیه‌های هشدار دهنده داووس را ندارند و سرشان کمی شلوغ است. البته وی قبلا نیز گفته بود که امتیاز دهی به روسیه عواقب ناخوشایندی برای اوکراین به همراه خواهد داشت و به تعبیری مواضع کی‌یف در حال تبدیل شدن به مواضعی سازش ناپذیرتر است.
ج: تداوم مداخلات انگلیس و نقش پیچیده این کشور در طولانی و فرسایشی شدن جنگ نقش مهم دارد در همین راستا وزارت دفاع انگلیس اعلام کرد که از دست دادن بنادر تجاری اوکراین به دلیل محاصره روسیه از طریق دیگر مسیرهای صادراتی قابل جبران نیست. در نتیجه، ذخایر قابل توجه غلات اوکراین در انبار باقی می ماند. بر این اساس در بندر اودسا، آخرین بندر بزرگ دریای سیاه که تحت کنترل اوکراین است، فعالیت تجاری کمی از آغاز جنگ وجود داشته است، محاصره دریایی بعدی روسیه در بنادر کلیدی دریای سیاه، کشتی های تجاری را از فعالیت در این منطقه بازداشته است. مهمتر این که بریتانیا در حال بررسی اعزام کشتی های جنگی به دریای سیاه با همکاری برخی از کشورهای شریک برای ایمن سازی مسیرهای بندر اوکراین و امکان صادرات غلات است. البته وزیر خارجه اوکراین معتقد نیست که ناتو واقعا تصمیم به این اقدام بگیرد. دیمیترو کولبا، در مجمع جهانی اقتصاد گفت اگر ائتلاف نظامی غربی به دلیل ترس از رویارویی با روسیه در آغاز جنگ، منطقه پرواز ممنوع را بر فراز اوکراین ایجاد نکرد چرا اکنون باید محاصره دریای سیاه را بشکند؟
د: آمریکا نیز که تاکنون از برندگان سیاسی و اقتصادی بحران بوده است؛ همچنان در آتش جنگ می دمد و هر روز به اقدام و ابتکاری جدید دست می زند جالب است که وزیر دفاع آمریکا اعلام نموده که در جریان یک کنفرانس بین‌المللی درباره چگونگی تامین نیازهای کی‌یف، حدود 20 کشور با ارسال بسته کمک های جدید امنیتی به اوکراین، موافقت کردند. آستین پس از نشست گروه ضربت اوکراین گفته است که بسیاری از کشورها با تامین نیازهای تسلیحاتی اوکراین شامل سیستم های دفاعی ساحلی و تانک ها و دیگر وسایل نقلیه تسلیحاتی موافقت کرده و برخی دیگر کشورها نیز متعهد به آموزش سربازان اوکراینی و حفظ و نگهداری سیستم های نظامی آنها شدند. و مهمتر این که در میان تسلیحات تعهد داده شده برای ارسال به اوکراین، سکوی پرتاب موشک هارپون و موشک هایی از دانمارک برای کمک به حفاظت از سواحل اوکراین وجود دارد. این نشست مجازی که وزرای دفاع 47 کشور جهان در آن شرکت داشتند، دومین گردهمایی گروه ضربت اوکراین از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین بود. البته نخستین نشست، ماه گذشته میلادی و در پایگاه هوایی رامشتاین آلمان برای بحث درباره تامین نیازهای دفاعی اوکراین برگزار شده بود. در عین حال که جمهوری چک نیز با ارسال کمک های حیاتی به اوکراین شامل بالگردهای تهاجمی، تانک ها و سیستم های راکتی موافقت کرده است. علاوه بر این، ایتالیا، یونان، نروژ و لهستان نیز سیستم های توپخانه‌ای و مهمات بیشتر به اوکراین ارسال می نمایند. موضوع مهمتر این که آمریکا نیروهای نظامی در اروپا به شکل قابل توجهی افزایش داده و در حال حاضر بیش از 102 هزار نیروی نظامی آمریکا در اروپا مستقر شده‌اند و این رقم از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین، 30 درصد بیشتر شده است.
ه: واکنش های مسکو به مواضع طرف اکراینی نیز موید سختی و جدی بودن موضع مسکو در این بحران می باشد در همین راستا آندری رودینکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرده که طرف روسی در صداقت تمایل کی‌یف برای یافتن راه حل مسالمت آمیز برای برون‌رفت از وضعیت کنونی تردید دارد و اظهارات ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین درباره شرایط بازگشت به مذاکرات غیرسازنده است. در عین حال که طرف روسی این سخنان را سازنده ارزیابی نکرده است معتقد است که اوکراین از همان روز اول آغاز عملیات نظامی، فعالانه در مذاکرات شرکت کرده و هیچ شرطی تعیین نکرد و اگر اکنون آنها موضع گیری خود را تغییر داده و تحت تاثیر شرکای غربی خود، این شرایط را برای از سرگیری مذاکرات تعیین می‌کنند، پس باید به صداقت تمایل واقعی آنها برای یافتن راه حل مسالمت آمیز تردید داشت.
و: تداوم این جنگ موجب افزایش تورم در بسیاری از کشورهای اروپایی شده است به طوری که حامل های انرژی بطور متوسط 25 درصد و مواد اصلی غذایی نظیر روغن و محصولات مشتق شده از گندم و آرد تا 100 درصد افزایش قیمت تجربه نموده اند و در سطح جهانی نیز نگرانی های عمومی در مورد بروز بحران غذایی روز به روز تشدید می شود و موضوع مهمتر این که طبق پیش بینی سازمان های تخصصی پولی و مالی دنیا رشد جهانی اقتصاد از بیش از 6 درصد پیش بینی شده به سه و نیم درصد در 2022 میلادی کاهش خواهد یافت.
به هر حال این مولفه ها بسیار و رو به تزاید است و در یک جمع بندی کلی باید اذعان نمود که از طرفی فرایند ادامه جنگ در اوکراین و اعلام مواضع کیف و مسکو تصویر روشنی برای دستیابی به راه حل صلح آمیز ارائه نمی نماید و از طرف درگیر مداخلات خارجی بویژه انگلیس و آمریکا بر پیچیدگی اوضاع و کورتر شدن گره مذاکرات و دور شدن روسیه و اوکراین از گفتگوهای آشتی جویانه می افزاید. و باید امیدوار بود که طرفین به سمت گزینه های خطرناک حرکت ننمایند که فاجعه ای عظیم را رقم خواهد زد . و کلام آخر این که تداوم رویکرد موازنه بیطرفی متعادل از سوی کشورمان و بهره گیری از فرصت های اقتصادی حاصله برای افزایش صادرات حامل های انرژی و صادرات غیر نفتی به اروپا و سرکای سنتی و همسایه اهمیت فوق العاده ای دارد.
واژگان كليدي:جنگ , اکراین, فرسایشی شدن , مقابله,مصالحه , دکتر علی بمان اقبالی زارچ
