تهیه کننده: دکتر غلام حضرت برهانی
استاد اکادمی علوم افغانستان و استاد اسبق پوهنتون (دانشگاه) کابل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
مقدمه:
الحمدلله والصلاة والسلام على رسول‌اللهو علی آله و اصحابه و من دعابدعوته الی یوم‌الدین، فقد قال الله تبارک‌وتعالی:«وَالَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ».{العنکبوت:۶۹}وایضاً قال:«إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَالَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ».{الرعد:۱۱}و قولرسول‌الله (ص): «أَفْضَلُ الْجِهَادِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ أَوْ أَمِيرٍ جَائِرٍ».(رواه ابو داودو ابن ماجه)
اما بعد: از چهار دهه بدین سو افغانستان در حالتجنگ‌های، دفاعی، تحمیلی و منازعه طولانی در مراحل مختلف و جوانب متفاوت قرار دارد و حالت بسیار مغلق را به خود گرفته و به یک معضله چند بعدی برای مردم افغانستان و جامعه جهانی مبدل گردیده است.
تعدد مداخله کنندگان، طولانی شدن منازعه، تحرکات دینامیک‌های منطقه‌ی، جهانی وعدم حکومت فراگیر و حاکم و یا هم وجود سیاست مبهم داخلی و خارجی حکومت‌هادر کشور؛ وضعیت را بیش‌ازحد چالش برانگیز ساخته و جامعه افغانی و حتی دهکده جهان را در معرضخطر قرارداده است.
اگرچه جامعه جهانی برای پایان دادن جنگ و خشونت تا حدی همواره در تلاش دریافت راه حل سیاسی از طریق مذاکره بوده و از آن حمایت کرده‌اند و ازگروها و طرفین مسلح بارها خواسته‌اند که به میز مذاکره حاضر و خواست‌های خویش را از طریق مصالحه و مسالمت‌آمیز مطرح و از یک‌راه سیاسی معقول و مشروع به این جنگ خانمان‌سوز خاتمه دهند ولی جامعه جهانی مانند سعی برخی حلقات و جریان‌های صلح آور داخلی در اثر عدم یک میکانیزم معقول و مشروع و عدم شناخت کامل از خواست‌های مردم افغانستان و کشورها و حلقات منطقه‌ی به ناکامی مواجه شده است.
درحالی‌که منازعه چندبعدی افغانستان به یک راهکار و روش نیاز دارد تا در آن از تلاش‌های تأمین و تحکیم صلح به شکل همزمان استفاده به‌عمل‌آمده، تمرکز روی مراحل مختلف منازعه داشته و با هرمرحله به شکل توجیه‌پذیر و معقول آن برخورد نماید؛ و در چنین حالت باید به عوامل خارجی منازعه جاری کشور که خارج از سرحدات افغانستان دخیل‌اند نیز توجه و کار عملی صورت گیرد. ازاین‌جهت مجمع علما و دانشمندان برای آوردن اصلاحات لازم و مهم سیاسی در پروسه صلح با تمام نهادهای مربوط با پروسه صلح و طرزالعملهای کاری مربوطه را مورد ارزیابی قرار داده و بر اساس این ارزیابی‌ها و مشاوره‌ها با اشخاص حقیقی و حکمی ملی و بین‌المللی به این نتیجه رسیدند تا یک سند و رهنما برای پیشبرد صلح بین جمهوری اسلامی و امارت اسلامی افغانستان به میانجیگری بی‌طرفانه خویش بعد ازاعتمادسازی و اولویت‌دهی به صلح نسبت به خشونت را تهیه نمایند تا به خواست‌ها مشروع طرفین از دیدگاه اسلامی و حقوقی رسیدگی صورت گرفته و زمینه را برای آتش‌بس، صلح واقعی، امنیت، ترقی و آبادی و یک حکومت فراگیر ملی که هم به طرفین قابل‌قبول باشد. تا هم از دایره دهکده جهانی خارج نباشد که به‌صورت عمومی این سند و استراتژی برای پروسه صلح یک رهنمود کلی جدید و چندجانبه می‌باشد که رسیدگی هر بعد منازعه جاری را پیش‌بینی و یک موقف قوی بر بنیاد اجماع ملی، بین‌المللی و توافق طرفین به مصالحه کاملاً بین الافغانی را در سه مرحله پیش‌بینی و تهیه‌کرده است.
اصول اساسی:
مجمع علماءو دانشمندان متعهد است تا در جریان اعتمادسازی،مذاکرات، توافقات و تمام پروسه صلح اصول اساسی ذیل را مراعات نمایند:
- احترام و مراعات اساسات دین مبین اسلام، عنعنات پسندیده افغانی و رعایت ارزش‌های حقوقی و دموکراتیک در رسیدن به پروسه صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها با حمایت نهادهای ملی و بین‌المللی علی‌الخصوص کشورها منطقه‌ی و سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان ملل متحد؛
- تضمین وحدت ملی، رشد وانکشاف تحصیلی، علمی، اقتصادی وهم زیستی اجتماعی برای تمام افغان‌ها بدون هر نوع تبعیض؛
- تضمین حاکمیت و اقتدار ملی، تمامیت ارضی افغانستان و روابط دوستانه با تمام کشورهای همسایه و جهان در حدود احترام متقابل و ارزش‌های حقوقی، عرفی و دیپلماتیک؛
- استقبال از تلاش و همکاری کشورهای منطقه، جهان و سایر نهادهای ملی و بین‌المللی و اشخاص حقیقی در راستای فراهم آوری تسهیلات لازم وزمینه‌ساز برای مذاکرات بین الافغانی.
اهداف:
- رضای خداوند (ج)، ادای مسئولیت وایجاد یک جامعه افغانی عاری از خشونت و منازعات مسلحانه تا مردم با استفاده از ظرفیت‌ها خویش در رشد علمی، اقتصادی و اجتماعی سهم گرفته بتوانند و باورمندیم که پروسه صلح، خشونت را از جامعه افغانی از طریق یک سلسله ابتکارات صلح‌آمیز در روشنایی دین مبین اسلام و عنعنات پسندیده افغانی من حیث یک چارچوب عمده محوه خواهد کرد و صاحب یک جامعه باآمن که به اساس اصل عدالت اجتماعی آمده باشد مشاهده خواهد کرد؛
- تأمین صلح پایدار، ایجاد دولت تعهدمند و خدمت گذار، رفاه و همزیستی مسالمت‌آمیز اجتماعی تا در روشنایی آن جامعه مسیر طبیعی، انکشاف علمی، اقتصادی، سیاسیو اجتماعی خویش را طی کرده و معضلات، اعتماد و احترام به تنوع قومی، مذهبی و جنسیتی طبق اساسات دینی و عنعنات پسندیده افغانی اسلامی مراعات گردد؛
- هدف و اولویت‌های مجمع علمای و دانشمندان با حمایت همکاران ملی، منطقه‌ی و بین‌المللی پایان دادن به خشونت جنگ در کشور از طریق پروسه سیاسی جامع و معقول صلح با رهبری افغان‌ها در کشور عزیز افغانستان است؛
- مجمع علمای و دانشمندان هیچ‌گاهی طرف مذاکره نبوده بلکه کاملاً جنبه مصلح و اساسی‌ترین مرجع مشورت دهی،آگاهی دهی، تنظیم‌کننده مذاکرات و ناظر از تطبیق توافقات بین طرفین خواهد بود.
مرحله قبل از مذاکرات (مرحله مذاکرات)
الف: اعتمادسازی
هدف از طرح فعلی این است که چگونه می‌توان به یک توافق، اجماع ملی، منطقه‌ی و بین‌المللی را فراهم کند و یک صلح پایدار را در افغانستان تجربه کرده و دوباره به خشونت رجعت صورت نگیرد.
از دید مجمع علمای و دانشمنداناساس یک صلح پایدار در افغانستان به چهارپایه اساسی استواراست:
۱. سیاسیون افغانی، متنفذ ین، علماء، دانشمندان، رهبران جهادی، سیاسی، مذهبی و قومی باید این حقیقت را درک نمایند که این جنگ خانمان‌سوز بالای افغانستان چندین سال می‌شود تحمیل گردیده و قربانی آن فقط افغان‌ها بیچاره و نفع آن به دشمنان افغانستان و بشریت می‌رسد.
پس برای هر افغان لازم است که از شعور خویش کار گرفته و به خاطر منافع علیای کشور متحد شده و همه این‌همه بدبختی‌ها را از کشور عزیز خویش دور نموده و برای استحکام یک حکومت پایدار، فراگیر ملی اسلامی، شایسته‌سالار، حسابده و خالی از هر نوع فساد؛ کار کند و مسئولیت دینی، ایمانی و وجدانی خویش را در قبال خداوند (ج)، رسول‌الله (ص)ونسل آینده کشور ادا نموده و بیشتر ازاین دیگر ملت بیچاره را قربانی نکرده و به کتاب خداوند متعال چنگ بزنند؛ چنانچه می‌فرماید:«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَاحُفْرَةٍمِنَالنَّارِفَأَنْقَذَكُمْمِنْهَاكَذَلِكَيُبَيِّنُاللَّهُلَكُمْآيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ». (آل‌عمران:۱۰۳)
ترجمه: همگی به ریسمان خدا (قرآن و سنت)، چنگ زنیدو پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید؛ و او میان دل‌های شما، الفت ایجاد کردو به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفرهای از آتش بودید، خدا شمارا از آن نجات داد؛ این‌چنین خداوند آیات خود را برای شما آشکار میسازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.
و حدیثرسول‌الله (ص) قال: خرج علينا رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال: «أبشروا أبشروا؛ أليس تشهدون أن لا إله إلا الله وأني رسول الله؟ قالوا: نعم، قال: فإن هذا القرآن سبب طرفه بيد الله وطرفه بأيديكم فتمسكوا به، فإنكم لن تضلوا ولن تهلكوا بعده أبدا». (المصنفعبدالله بن محمد بن أبي شيبة)
ترجمه: راوی وناقل حدیثمی‌فرماید: روزی رسول اکرم (ص) بالای ما از خانه خویش خارج گردیدوفرمود: بشارت دهید، بشارت دهید؛ آیا شما گواهی نمی‌دهید که نیست معبود برحق مگر یک خداوند ومنفرستاده‌ی وی هستم؟ صحابه کرم فرمودند: بلی، رسول‌الله (ص) فرمود: محققا یک‌طرف این قرآن به دست (بلاکیف) خداوند بوده وطرف دیگرش به دستان شما است. پس به آن چنگ بزنید که بعدازآن هرگز گمراه نگردیده وهلاک نخواهید شد.
و مطابق این قول خداوند (ج): «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا».(النساء:۵۹)
ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید؛ اطاعت کنید خدا را واطاعت کنید پیامبر را و اولوالأمررا؛ و هرگاه در چیزی نزاع داشتید؛ آن را به خدا و پیامبر (قران وسنت پیامبر) بازگردانید (و از آن‌ها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان‌دارید، این (کار) برای شما بهترو عاقبت و پایانش نیکوتر است؛ حل‌وفصل نمایند.
۲. کشورهای منطقه باید به اجماع برسند که ثبات افغانستان نه‌تنها به نفع افغان‌ها است بلکه به نفع، ثبات و رشد اقتصادی و سیاسی منطقه نیز است و برای رسیدن به این هدف لازم است صادقانه و صمیمانه کار کند و از حمایت‌های پنهان و آشکار از گروه‌های سیاسی و نظامی و ایجاد هرج‌ومرج در افغانستان خودداری نموده.
چنانچه حال جامعه جهانی کاملاً درک نموده که تداوم بی‌ثباتی در منطقه هزینه‌ای را در پی خواهد داشت که همه جهان از آن متضرر و این جنگ سرطان‌زا ایشان را نیز خواهد سوختاند و بازهرگز جبران نخواهد شد.
۳. دانشمندان وعلمای جهان اسلام، کشورهای اسلامی و کنفرانس کشورهای اسلامی بیشتر از این نباید نظارتچی باشند؛ باید مسئولیت خویش را در قبال یک کشور اسلامی و عضو خویش را ادا نموده و به این قول تبارک‌وتعالی: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِذَلِكَخَيْرٌوَأَحْسَنُتَأْوِيلًا».(الحجرات: ۱۰)مؤمنان برادر یکدیگرند: پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید.
و: «وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ».(الحجرات: ۹) و هرگاه دو گروه از مؤمنان باهم به نزاع و جنگ پردازند، آن‌ها را آشتی دهید؛ و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز پیکار کنید تا به‌فرمان خدا بازگردد; و هرگاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد)، در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید; و عدالت‌پیشه کنید که خداوند عدالت‌پیشگان را دوست میدارد.
و: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّة يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْر وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنْكَر وَأُولَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُون».(آل‌عمران: ۱۰۴)ترجمه: آید از میان شما، جمعی دعوت به نیکیو امربه‌معروفو نهی از منکر کنند! و آن‌ها همان رستگاران‌اند.
و قول رسول‌الله (ص):«من رأى منكم منكرا فليغيره بيده، فإن لم يستطع فبلسانه، فإن لم يستطع فبقلبه، وذلك أضعف الإيمان».(رواه مسلم)
ترجمه: هرکسی از شما عمل زشت و خلاف شرع را مشاهده کند باید که با دست خودش آرا تغیر دهد (اصلاح نمایند) اگر با دست نتواند، با زبانش آن را اصلاح کند و اگر با زبانش نیز نتواند، با قلبش آن منکر را بد دیده و خواهان تغییر و اصلاحش باشدو همین بد دیدن قلبی منکر ضعیف‌تریندرجه‌ای ایمان است.
و قول رسول‌الله(ص):«أَفْضَلُ الْجِهَادِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ أَوْ أَمِيرٍ جَائِرٍ».(رواه ابو داودو ابن ماجه)
ترجمه: بهترین جهاد گفتن سخن درست و عدل در نزد سلطان ستمگر و امیر ظالم است.
۴. سازمان ملل متحد و تمامی نهادهای بین‌المللی بیشتر از این به خاطر اعادۀ حیثیت و مسئولیت که در قبال یک عضو و ادعای بشردوستانه دارند، نباید افغانستان را تنها گذاشته بلکه برای نجات و خوش بختی مردم ایشان. باید کمک‌های همه‌جانبه خویش را در همه عرصه‌ها بدون تبعیض ادامه داده و نباید برخی افغان‌ها را بالای برخی مسلط و بدبختگردانند و تجربه‌های ناکام خویش را بار دوم امتحان نمایند. پس لازم است برای یک حکومت فراگیر مطابق خواست‌های اسلامی و افغانی و بشری با شمول خواست‌های مشروع، قابل‌قبول و معقول همه نهادهای ملی، منطقه‌ی و بین‌المللی به اساس اصل احترام متقابل و اصل استقلال حکومت و حاکمیت وعدم مداخله در امور داخلی افغانستان حمایت کنند.
بناء مجمع علمای و دانشمنداننظر به مسئولیت، تعهد و رسالت خویش باورمند‌است که صلح آوردن در افغانستان ناممکن نبوده و می‌توانآن را از طریق یک اجماع ملی، منطقه‌ی و بین‌المللی به دست آورده و منازعات و اختلافات را از طریق اعتمادسازی، تعهد، عدالت، زمینه‌های سالم و سایر شرایط معقول فراهم شده حل‌وفصل نموده ازاین‌جهت جوانب چهارگانه مذکور در صلح آوردن به افغانستان بالای طرفین (جمهوری اسلامی و امارت اسلامی) بی‌تأثیر نبوده بلکیمی‌توان از طریق حمایت و همکاریای شان به یک صلح پایدار بین الافغانی رسیده و خوشبختی را به نسل آینده افغانستان به ارمغان درآورد. ازاین‌جهت مجمع علمای و دانشمندانتصمیم گرفته که نظر به مسئولیت، استعداد دینی و سیاسی و اعتماد مردم خویش جوانب درگیرو مرتبطآن مراحل مذاکره و مصالحه را آغاز نموده است.
ب: آغاز بازدید به جهت‌های ملی و بین‌المللی
همکاران بین‌المللی افغانستان می‌پذیرد که پروسه صلح باید یک پروسه‌ای بین الافغانی با رهبری مستقیم افغان‌ها باشد، باوجوداینکه جنگ و خشونت در افغانستان بعد قویمنطقه‌ی و بین‌المللینیز دارد که نمی‌توانآن را نادیده و ازنظر دور انداخته؛ ازاین‌جهتمجمع علمای و دانشمنداننقش دهی به جامعه بین‌المللی را در سه سطح موفقیت‌آمیز دانسته‌اند:
۱. بازی گران منطقه‌ی باید حقیقت وجود یک دولت و حکومت مشروع را در افغانستان بپذیرد و لازم است که با آن مطابق قواعد دیپلماتیک و قوانین بین‌المللی رفتار کند.
دولت‌های همسایۀ افغانستان نباید با حمایت‌های پنهانی و یا فعال از گروه‌های مسلح و یا سیاسی خشونت‌آمیز داخلی و استخدام آن‌ها من حیث یک حربه سیاست منطقه‌ی استفاده کنند که در واقع هزینه این نوع سیاست نه‌تنها به افغانستان و منطقه مضر است بلکه به‌تمامی جهان خطرناک‌تر بوده است و اجماع جهانی باید اصول بین‌المللی را در تعامل دولت با دولت در سطوح بالای بین‌المللی مطرح و موردحمایت قرار گیرند و در جای که نیاز است جامعه جهانی فوراً وارد هر نوع عمل گردد و ازهر نوع صلاحیت خویش استفاده نمایند.
۲. جامعه جهانی باید به این حقیقت پی ببرد که شورشگری‌های مختلف مسلحانه، سیاسی و خشونت‌آمیز در حال حاضر با کشت، تولید، ترانزیت و انواع فسادهای مالی و اقتصادی و قاچاق مواد و انسان‌ها ارتباط ناگستنی دارد. قاچاق بران بزرگ و حلقات مافیا بین‌المللیضمانت‌های محافظتی را برای شورش‌های مسلحانه و حرکت‌هایخشونت‌آمیز فراهم می‌کند.
۳. همکاران بین‌المللی افغانستان می‌تواند با طرفین درگیر (جمهوری اسلامی و امارت اسلامی افغانستان) درزمینه فراهم آوری شرایط مذاکرات از یک پروسه صلح دوام‌دارکمک کند تا در کنار برنامه‌های انکشافی و اقتصادی زمینه‌ها را برای حمایت تحکیم صلح در عمل مساعد و فراهم گردد. مردم افغانستان به کمک‌های مالی و اقتصادی جامعه بین‌المللی به دیده قدر می‌نگرد و پروسه صلح تنها راه می‌تواند که این کمک‌ها را در سطوح مختلف و وسیع آن حفظ و نگهداری نمایند.
ج: اجماع ملی و بسیج سازی مردم
مردم افغانستان اعم از جناح‌های درگیر و ثالث تلاش کرده و می‌کند تا به کشور عزیز خویش آرامی و خوش بختی را بیا آورد و این آفت جنگ و ویرانی را از کشور خویش دور نماید و همچنان جامعه جهانی نیز از تلاش وسعی خویش را دریغ نکرده ولی متأسفانه هیچ‌کدام ایشان چنانچه انتظار می‌رود نتیجه‌ی خوبی را به تنهای به دست نیاوردند. این زحمات و کوشش وقتی بار ثمر را خواهد آورد که توأم و مستلزم حمایت یکدیگر باشند زیرا صلح آوردن ناممکن نبوده بلکه ازجمله ممکنات است و در نهایت سایر کشورها (مانند کلمبیا و اندونیزی) نیز به مشکلات مشابه و منازعات طولانی و پیچیده روبرو بودند ولی با موفقیت از چنین مشکلات به همکاری نهادهای ملی و کشورهای منطقه‌ی و بین‌المللی بدر آمدند و با خشونت‌ها نقطه‌ای پایان با همکاری یکدیگر نهادند که نکات ذیل قابل‌یادآوریو ضروری خواهد بود:
۱. اجماع ملی و بسیج مردمی برای جلب و حمایت از پروسه صلح و مذاکرات بین طرفین درگیر؛
۲. حمایت ملی، منطقه‌ی و بین‌المللی از مذاکرات و گفتگوهای بین الافغانی؛
۳. نهادینه‌سازی و تقویت ظرفیت‌های افغانی و بین‌المللی برای رسیدن به صلح پایدار در افغانستان.
مرحله حین مذاکرات (توافقات)
در جریان مذاکرات مجمع علماءو دانشمندان پروسه صلح و ایجاد تماس‌ها با رهبری طرفین درگیر مسلح و جوانبمؤثر داخلی، منطقه‌ی و بین‌المللی را به یک‌راه حل سیاسی دوامداراز طریق تسوید و نهادسازی توافقات صلح مبدل خواهد نمود؛ و طرفین یک گروه مذاکراتی را از جوانب مختلف و متخصص تشکیلاتی خویش را که برای مذاکرات مناسب تشخیص داده می‌شود توظیف می‌نمایند و روی نیازمندی به میانجیگری نهاد ثالث و یا فراهم آوری تسهیلات عملی و حمایت بین‌المللی نیاز است یا خیر؟ باهم کار می‌کند و در مورد تصمیم لازم را اتخاذ و در عین‌حال موضوعات جنجال‌برانگیز و مختلف فیه را شناسایی و میکانیزم راه‌حل و فصل توافق می‌نمایند که در روند صلح با آن روبر خواهد شد و اجندای بحث‌های بعدی را تنظیم کرده و مشترکاً برای مشکلات موجود راه‌حل مناسب را جستجو می‌نمایند.
فراموش نباید کرد که ممکن در جریان مذاکرات مشکلات و مسائل بروز نمایند که نیاز به آمادگی‌های تخصصی و علمی داشته باشد تا با استفاده از آن طرفین به توافق دست یابند؛ مجمع علماءو دانشمندان مسئولیت فراهم ساختن منابع تخصصی و تخنیکی موردنیاز داخلی و خارجی را به عهده دارد که جهت اتخاذ تصامیم لازم به آن ضرورت احساس و یابد آماده کند پس مراحل ذیل در این مرحله لازمی پنداشته می‌شود:
الف: استماع نظریات طرفین
به هدف رسیدن به صلح و امنیت پایدار و برای دست یافتن به دیدگاه‌های و اهداف استراتژیک طرفین درگیر مسلحانه نیاز است تا از طریق مذاکرات، مشاوره‌ها با مردم و نهادهای ملی و بین‌المللی و استماع نظریات طرفین و نهادهای ملی و بین‌المللی جهت جلب و حمایت آنان از پروسه صلح تمرکز صورت گیرد ویکی از اقدامات مهم و ارزشمندموفقیت‌آمیز در پروسه صلح استماع نظریات طرفین است. اسرار یک‌طرف بالای خواسته‌های خویش نمی‌تواند صلح را به وجود آورد، زیرا بدون شناسایی خواست‌های طرف مقابل بسیار دشوار خواهد بودتا راه‌حل ویا بدیل را برای ایجاد اعتماد و عبور از موانع را دریافت کرد.
پس لازم است که تمام محدودیت‌ها را بالای مذاکره‌کنندگان طرفین و مصلحین اعم از نهادهای ملی و بین‌المللی و لذا طرفین مصالحه مرفوع نمایند تا بتوانند در جای ثالث در داخل کشور و یا بیرون از کشور جهت انجام بحث و مذاکرات رفت آمد ایشان در فضایی صمیمانه مساعد گردد.
مجمع علماء و دانشمندان موضوعات و نظریات طرفین را برای مذاکرات نزدیک‌تر سازد و با جانبین مشاوره خواهد کرد که تا چه حدی زمینه مذاکرات مستقیم و توافقات آماده استو طرفین اعلامیه تحریری توافقات را تهیه و میکانیزم های را ایجاد کنند که به اساس آن پروسه صلح به شکل عادی آن به مرحله تطبیق توافقات صلح بعد از امضاء آن به رهبری طرفین وارد گردد.
ب: ارائه طرح آتش‌بس
در پروسه گفتمان و دیالوگ ملی بااینکهمی‌توانداز ساختارهای موجود سیاسی و اجتماعی استفاده شود، باید از سایر میکانیزمهای گفتمان و دیالوگ که باعث تقویت این ساختارها گردد، نیز استفاده عظیمی به عمل آید و شامل راه‌اندازی سروی‌های مقدماتی جامع برای دریافت ذهنیت عامه در مورد صلح و سایر اولویت‌ها گردد. پروسه جامع و سیستماتیک گفتمان ملی می‌تواند فضای را ایجاد کند که در آن فعالان سیاسی و اجتماعی با همدیگر ارتباط برقرار کرده بتوانند و منفعت دیدگاه‌های مشترک را برای تأمین صلح پایه‌دار را شناسایی کنند تا بسیار از جوانب ذی‌دخل قادر شوند در پروسه گفتمان شرکت کنند به ظرفیت‌سازی، رشد مهارت‌ها و آموزش و تبادل معلومات به شکل دوجانبه اولویت داده این فضا نه‌تنها در چند ولایت و یا میان چند نخبگان ایجاد شود بلکه به‌صورت وسیع در سطح محلات و در میان همه اقشار جامعه و نخبگان ایجادگرددوهم زمان با تلاش‌های آوردن صلح در همه ولایات و مناطق محلی آغاز گردد؛ زیرا در افغانستان معمولاً منازعات محلی در افزایش خشونت‌هاو مشکلات امنیتی، اقتصادی و سیاسی نقش تعیین‌کننده داشته است، رقابت‌ها بین یک قوم و یا اقوام دیگر، جانب‌داری‌های سیاسی مختلف، عدم موجودیت یک میکانیزم همه‌شمول حکومت‌داری و قدرت سالاری و مشکلات مربوط به حاکمیت قانون و بی عدالتی‌های محلی همواره در تشدید و افزایش خشونت و ناامنی در محلات نقش داشته و برای تقویت روند صلح و ثبات باید به تمام موضوعات و مسائل که باعث ایجاد منازعات محلی شده و در عین زمان باعث خشونت ناامنی‌ها به سطح ملی می‌گردد به شکل عاجل رسیدگی صورت گرفته و از میکانیزم های مختلف استفاده به عمل آید تا تمامی محلاتی که در معرض خطر منازعات و خشونت قرار دارند و از این ناحیه آسیب‌پذیرند و سرتاسر کشور را تحت پوشش قرار دهد با یک میکانیزم وسیع آتش‌بس یک‌ساله بین طرفین نیاز داردتا میکانیزم های چهارگانه ذیل به وجه حسن آن تطبیق گردد:
۱. آگاهی و ارتباط عامه، نشر و ترویج فرهنگ صلح و اخوت در عین زمان راه‌اندازی کمپاین های دادخواهی صلح و ایجاد ارتباطات مستقیم با گروه‌های محلی طرفین و کار کردن مشترک با علماء بزرگان قومی، سیاسی و سایر اشخاص بانفوذ محلی تا خشونت را از بین برده و راه را برای صلح و اخوت، برادری بازنمایند؛
۲. کار با مردم محل جهت فعال‌سازی ظرفیت‌های محل حل منازعات تا تلاش‌های صلح بیشتر تقویت گردیده و زمینه را برای صلح اجتماعی و ملی مساعد و فراهم‌تر شود؛
۳. برای رسیدگی به عوامل اقتصادی منازعات در مناطق محلی، کار کردن با ادارات و مراجع مربوط خصوصاًآموزش تا زمینه برای معیشت بدیل و ایجادفرصت‌های شغلی برای مردم محلی فراهم گردد؛
۴. تمام مذاکرات مستقیم با گروه‌های مخالفین طرفین محلی، دارای اهمیت استراتژیک تا افراد و اقشار مختلف طرفین زمینه بازدید، آشنایی و درک حقیقت و مزایای صلح، برابری را چشیده و عملاً درک نموده و عوامل تحریک‌کننده منازعات را شناسایی و راه برای توافقات ملی هموار گرداند ازاین‌جهت ابتکارات محلی صلح و ثبات به شکل مرحله وار ذیل پیش برده شود:
- مرحله تماس و آغاز فعالیت: در این مرحله مجمع علماء و دانشمندان پروسه صلح را با مردم در مناطق محلی و گروه‌های مخالف طرفین فعالیت‌های مقدماتی را آغاز نموده تا بین ایشان تماس و ارتباط مستقیم ایجاد گردد.
- مرحله اعتمادسازی: تمام جوانب ذی‌دخل روی یک سلسله موارد مشخص محلی و منطقه‌ی کار خواهد کرد تا زمینه اعتمادسازی فراهم‌شده و سبب توافق طرفین به سطح محلی و ملیصورت گیرد.
- مرحله عادی‌سازی شرایط: در این مرحله تلاش به عمل می‌آید تا شرایط عادی ساخته‌شده و توافقات صلح محلی و ملی به مرحله تطبیق آن داخل و از آتش‌بس محلی و پروژه‌های زیربنایی خدماتی، صحی، تعلیمی نظارت خوب‌تر صورت گیرد.
مجمع علماءو دانشمندان به خاطر نظارت از تطبیق مواد توافقات صلح تحت رهبری خویش به اساس یک کمیته متشکل فراگیر ملی و محلی از افراد و اشخاص و نهادهای با نفوذ ملی و بین‌المللی نظارت همه‌جانبه خواهد کرد.
ج: مصونیت کامل برای مذاکره‌کنندگان طرفین ومصلحین
تمامی محدودیت‌ها باید بالای مذاکره‌کنندگان طرفین و مصلحین از طرف‌های درگیری و نهادهای بین‌المللی مرتفع و برای ایشان به‌تمام‌معنا مصونیت قائل شده تا بتوانند در جای ثالث در داخل کشور و یا خارج از کشور جهت انجام بحث و مذاکرات صلح آزادانه رفت‌وآمد نمایند.
مرحله بعد ازمذاکرات:
الف: مرحله تطبیق توافقات
تمام موافقت‌نامه‌ها بعد از امضاء رهبری طرفین از سوی مجمع علماء و دانشمندان، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان ملل متحد تطبیق می‌گردد؛ و هرگاه در جریان مرحله تطبیق یکی از جانبین به این باور برسند که به مواد توافقنامه توجه صورت نگرفته است در این صورت آن‌ها روی میکانیزم های حل منازعات که در متن توافقنامه ذکرشده، تحت نظر مجمع علماء و دانشمندان، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان ملل متحد تأکید خواهد کرد تابه مشکلات ناشی از تطبیق پروسه صلح رسیدگی لازم صورت گیرد.
تطبیق توافقات صلح شامل مدیریت تدابیر و اقدامات متعدد و مختلف بوده که از طریق یک راهکار جامع که تمام ارگان‌های سیاسی و نظامی طرفین درگیر در آن دخیل باشند عملی می‌گردد؛ خروج قوای خارجی، قطع روابط با نیروی وگروه‌های نظامی خارجی، آماده‌سازی مسوده قانون اساسی، آتش‌بس، امنیت، حل منازعات در زمان تطبیق توافقنامه‌های، مصالحه ملی بعد از توافقات صلح که شامل ادغام ملکی و نظامی طرفین می‌باشد، رهای زندانیان و سایر موضوعات مرتبط مسائل عدلی و قضایی ازجمله ترتیبات مهمی است که باید مشترکا روی آن کار صورت گیرد؛ و در کل کشور به سط حزون‌های، ولایات و ولسوالیها جهت تقویت اجماع ملی و تقویت حمایت سیاسی برای تمام مراحل پروسه صلح مانند مذاکرات، مصالحه، نظارت و تطبیق توافقات وکلا جهت جلب حمایت سیاسی وسیع از تمام پروسه صلح، مجمع علماء و دانشمندانتلاش خواهد ورزید تا حمایت شخصیت‌های جهادی، علماء، دانشمندان، رهبران سیاسی، احزاب سیاسی، جوانان که درواقع ماشین جنگی طرفین را تشکیل می‌دهد و سایر نهادهای سیاسی و مدنیو حقوق بشری را جلب و آن‌ها را در پروسه صلح سهیم سازند نقش فعال ایشان در جامعه افغانی نه‌تنها زمینه را برای فراگیری سیاسی مساعد ساخته بلکه موقف طرفین مطالعه کنندگان در زمینه صلح و مصالحه نیز قوی‌ترمی‌سازد که در این زمینه یک میکانیزم منظم تحت نظارت مجمع علماءو دانشمندان، کنفرانس سازمان اسلامی و سازمان ملل متحد ایجاد خواهد کرد تا از راه‌اندازی اقدامات منسجم صلح در مناطق خویش از جناح‌های طرفین نظارت و از تطبیق توافقات گذارش خویش را به کمیته مرکزی طرح مصالحه بین الافغانی شریک سازد تا درزمینه اقدامات لازم صورت گرفته بتواند.
ب: ضمانت اجرایی‌ای تطبیق توافقات
مجمع علماء و دانشمندان به همکاری مستقیم دینی، علمی، سیاسی و نظامی کنفرانس کشورهای اسلامی و سازمان ملل متحد ضمانت اجرائی وی توافقات صلح و مصالحه بین الافغانی را به عهده خواهد داشت که ناقضین، سرکشان و معاندین توافقات مصالحه را از طریق فتوای، فشار سیاسی و مداخله نظامی علیه ایشان استفاده خواهد کرد.
ج: نظارت از روند تطبیق توافقات
نظارت از پروسه طرح مصالحه بین الافغانی بعد از توافق هیئت رهبری طرفین درگیر در چوکات و با سرپرستی مجمع علماء و دانشمندانهماهنگی و مدیریت می‌شود که در این راسته مجمع علماء و دانشمنداندر فراهم آوری تمامی تسهیلات مادی و معنوی برای نظارت از توافقات طرفین نقش بسزای را ایفاء خواهد کرد ولی فراموش نباید کرد که نظارت مؤثر از پروسه مصالحه مستلزم همکاری‌ها و تلاش‌های طرفین و سایر نهادهای ملی و بین‌المللی بوده تا مشترکا مورد تطبیق و نظارت گیرد و برای رسیدن به اهداف صلح پایدار بین طرفین و سایر نهادهای ملی و بین‌المللی ذی‌ربط از طریق یک میکانیزم هماهنگی و مدیریتی مؤثر در این زمینه سهیم خواهد ساخت و برای نظارت مؤثر از پروسه مصالحه در سه سطح هماهنگی لازم خواهد گرفت:
۱. در سطح رهبری طرفین (جمهوری اسلامی و امارت اسلامی)، رهبران جهادی، سیاسی و جوامع مدنی و حقوق بشری، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان ملل متحد؛ تحت نظارت و با سرپرستی مجمع علماء و دانشمندان؛
۲. به سطح کمیته‌های زون‌های (مناطق) کشور از اعضای برجسته طرفین، علماء،دانشمندان، متنفیذین قومی و سیاسی، جوانان و نمایندگان جوامع مدنی و حقوق بشری؛
۳. به سطح ولایات و ولسوالیها از نمایندگان باصلاحیت طرفین، علماء، دانشمندان، متنفیذین قومی، جوانان و نهادهای مدنی و حقوق بشری.
ساختار تشکیلاتی:
- رئیس عمومی طرح مصالحه بین الافغانی؛
- معاون طرح مصالحه بین الافغانی در امور داخلی؛
- معاون طرحمصالحه بین الافغانی در امور بین‌الملل؛
- معاون طرحمصالحه بین الافغانی در امور مالی واداری؛
- سخنگوی طرح مصالحه بین الافغانی.
ریاست مراکز زون‌های ولایات
رئیس زون مرکز (کابل، میدان وردک، لوگر، بامیان، پروان، کاپیسا و پنجشیر)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون جنوبغرب (هرات، بادغیس، فراه، غور و نیمروز)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون جنوب(کندهار، هلمند، زابل، غزنی، روزگان و دایکندی)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون جنوب شرق (پکتیا، پکتیکا و خوست)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون شرق (ننگرهار، لغمان، کنر و نورستان)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون شمال شرق (بغلان، کندوز، تخار و بدخشان)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
رئیس زون شمال غرب (بلخ، جوزجان، سرپل، سمنگان و فاریاب)؛
- معاون زون؛
- منشی زون؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه؛
- یک نفر نماینده کنفرانس اسلامی؛
- یک نفر نماینده سازمان ملل متحد؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک نفر نماینده جوانان و احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده دینی و قومی.
ساختار تشکیلاتی هر ولایت (نظر به شرایط زمان و مکان)؛
- رئیس ولایتی؛
- معاون ولایتی؛
- منشی ولایتی؛
- یک‌یک نفر نماینده طرفین مصالحه بین الافغانی؛
- یک نفر نماینده جوانان؛
- یک نفر نماینده احزاب سیاسی؛
- یک نفر نماینده علماء دینی؛
- یک نفر نماینده قومی؛
- یک نفر نماینده جوامع مدنی و حقوق بشری؛
- یک‌یک نفر نماینده؛ پوهنتونها، مکاتب و مدارس دینی.
به حرمت و سلامتی‌تان
دکتر غلام حضرت برهانی
واژگان کلیدی:طرح مصالحه، بین الافغاني، افغانستان، طالبان، دولت وحدت ملي
