مريم خالقي نژاد
پژوهشگر مسائل خاورميانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
امروزه در عصر جهانی شدن و عصر ارتباطات و اطلاعات موقعیت های دوگانه و گاهی چندگانه را بر سر راه ملی گرایی و فرهنگ های مختلف اعم از فرهنگ های ملی ( کلان) و یا خرده فرهنگ های ( ریز) قرار داده است و منجر به کمرنگ شدن ملی گرایی و غرور ملی از یکسو و از سوی دیگر تلاش برای قومیت گرایی شده است. اکنون کنگشران مختلف و متنوع اعم از بازیگران فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی، پس از سپری کردن مسیر و راه های مختلف جهانی شدن گاه در برخی جوامع شاهد پیمودن مسیر اشتباه آنان در خصوص تقویت و نیرومند کردن فرهنگ یک کشور هستیم . تا جایی که در سال های اخیر شاهد آن هستیم که مشاجرات و چالش های زیادی در مسیر شناساندن قومیت و فرهنگ قومی خود بر دیگران بوجود می آید.
برخی از کشنگران گاه به صورت خود آگاه و گاه به صورت ناخودآگاه در پی برتری بخشیدن یک قومیت و خرده فرهنگ بر قومیت و خرده فرهنگ دیگر هستند که این امر بیش از هرچیزی زمینه را برای سست کردن همگرایی و وحدت فرهنگی به صورت کلان و کلی در یک کشور فراهم می کند و همین امر تبعات نفوذ نرم دشمنان را در جامعه فراهم و منجر به تخریب نقاط قوت تمدنی و فرهنگی یک جامعه می شود .
چیزی که حائز اهمیت است کمرنگ شدن عِرق ملی گرایی در پس شرایطی است که امکانات امروزی در سایه انواع و اقسام ارتباطات و اطلاعات فراهم آورده است و بسیاری در پی سمبل کردن و یا در راس قرار دادن فرهنگ محلی خود و یا قومیت گرایی خود هستند. در وهله اول مهمترین نوع عمل کنشگران در این وادی است که به صورت آگاهانه و یا به صورت غیر ارادی و نا آگاهانه گاه با نیت و اهداف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و گاه در پی سرگرمی و تفنن و یا گاها بر اساس تعصبات بی جا در پی پررنگ کردن این نوع از خرده فرهنگ ها و قومیت گرایی هستند و این امر ممکن است در حالتی رخ دهد که از عواقب آن مطلع نباشند. اگرچه وجود قومیت های متنوع و وجود کثرت در عین وحدت نشان از قدمت و عظمت و پایداری یک تمدن دارد، اما امروزه خطری جدی در خاورمیانه متوجه ملی گرایی است و یا به عبارت دیگر متوجه فرهنگ ملی یک کشور است که خرده فرهنگ ها در یک مرز سرزمینی مشخص در پی اثبات برتری فرهنگ و قومیت خود نسبت به سایر قومیت ها در یک مرز مشترک جغرافیایی هستند. این درحالی است که چنین چالش هایی را می توان در کشورهای مختلفی در خاورمیانه که دارای قومیت های مختلف هستند را مشاهده کرد که چگونه قومیت های مختلف اعم از کرد، لر- ترک- بلوچ و … با استفاده از این امکانات در پی برتری بخشیدن به خود در مقابل سایر قومیت ها و خرده فرهنگ ها هستند. این چالش به حدی جدی است که اگر به همین صورت ادامه پیدا کند منجر به تهدید برخی ثبات های ملی و برچیدن وحدت در عین کثرت در کشورهای منطقه و سپس ملی گرایی می شود. این اتفاق در صورتی است که امروزه برای تقویت قدرت فرهنگی و تمدنی یک کشور بیش از هرچیز باید به فرهنگ ملی و تقویت ملی گرایی (برای مقابله با برخی استفاده های منفی از عصر ارتباطات و اطلاعات به مانند تضعیف یک فرهنگ و کمرنگ جلوه دادن آن در جهان) پرداخته شود. امروزه در بسیاری از موارد می توان یافت که اگر از یک شهروند در یکی از کشورهای خاورمیانه در خصوص فرهنگ سوال شود بی تردید اگر در جمله اول صحبت از قومیت خود نداشته باشد در وهله دوم سعی در ابراز قومیت خود و بالابردن آن در مقابل سایر خرده فرهنگ ها و قومیت ها را دارد.
این امر در اکثر کشورهای چند قومیتی در خاورمیانه در حال وقوع است که در کشورهای مختلف شدت و ضعف آن یکسان نیست، لذا دولت های منطقه باید برای این چالش در حال رشد که به صورت غیر محسوس در حال نمو و بزرگ شدن است راه حلی بیاندیشند و این رخداد را در مرحله نوپا بودنش متوقف و مانع از رشد آن و ایجاد مشکلات جدی برای امنیت و وحدت ملی و ملی گرایی و فرهنگ ملی شود و منجر به اختلافات داخلی و بروز نتایج ناشی از آن شود.
از آنجایی که کشور ایران هم دارای قومیت های چندگانه در اکثر نقاط سرزمینی خود است، این امر در برخی از موارد و به صورت بسيار اندكي در حال ظهور است و لذا انتظار می رود که مسئولان با تدبیر در پی یافتن راه حل و یا آموزش بیشتر هموطنان عزیزمان در کشور باشند که متوجه این خطر یعنی تاکید بر قومیت و خرده فرهنگ خود و کمرنگ شدن حس تعلقشان به فرهنگ ملی ایران عظیم باشند تا از قِبَلِ ابزارهای پر زرق و برق جهانی شدن خطری ملی گرایی پرشور ایرانیان و وحدت در عین کثرت کشورمان را تهدید نکند و ذره ای از عِرقِ ملی گرایی این سرزمین کهن کاسته نشود.
واژگان کلیدی: رشد، قومیت گرایی، تهدیدی ، ملی گرایی ، مريم خالقي نژاد
