سیاست خاورمیانه ای کره جنوبی با تاکید بر منطقه خلیج فارس- بخش پاياني

اميد هراتي

پژوهشگر علوم سياسي

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

رابطه با ایران

به دلیل روابط دوستانه و بعضا امنیتی- نظامی که میان تهران و پیونگ یانگ حاکم بوه است، کره ی جنوبی پا را فراتر ازایجاد ارتباط تجاری-اقتصادی با ایران نگذاشته است و همواره سیاستی همراه با احتیاط را در پیش گرفته است. گرچه شروع روابط خارجی میان تهران و سئول به دوران حکومت پهلوی باز می گردد و همواره روابط دوستانه ای میان دو کشور برقرار بوده است، به تدریج با وقوع انقلاب اسلامی ایران این روابط دستخوش دگرگونی هایی شده است که علل آنها را می توان موارد زیر برشمرد:

 1) نفوذ دیدگاه ضد استکباری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که باعث قطع رابطه تهران و مهم ترین متحد استراتژیک سئول، یعنی ایالات متحده آمریکا شده است.

2) ایجاد رابطه امنیتی – نظامی تهران با پیونگ یانگ که خطر اصلی برای موجودیت کره جنوبی محسوب می شود.

3) گسترش ارتباط تجاری و سیاسی_دیپلماتیک میان تهران و پکن که رقیب تجاری اصلی کره جنوبی در منطقه می باشد.

4) رابطه دوستانه سئول با رقبای منطقه ای ایران و رژیم صهیونیستیکه بر سطح روابط تهران-سئول سایه افکنده است.

این چهار متغیر باعث شده است که روابط تهران – سئول در سطح اقتصادی باقی بماند و روابط سیاسی – دیپلماتیک میان دو کشور نیز در سطح اولیه خود بماند.

تحریم های واشنگتن علیه تهران نیز هم چنان محدودیتی در تعاملات تجاری دو کشور ایجاد کرده است.

درسال 2010که تجارت بین جمهوری اسلامی ایران وکره جنوبی به 11.5 میلیارددلاررسید و در سال بعد نیز میزان تجارت میان دو کشور تا 18.4 میلیارد دلار افزایش یافت، تهران را به یک شریک تجاری مهم خاورمیانه ای برای سئول تبدیل کرد اما چندی نگذشت که با شروع تحریم های ایالات متحده آمریکاعلیه جمهوری اسلامی ایران، پیوند های تجاری میان دو کشور گسست و روابط تجاری تهران- سئول کاهش پیدا کرد و با بالاگرفتن مشاجرات لفظی میان تهران و واشنگتن به دنبال جایگزینی برای واردات نفت از ایران شد.

باید به این امر توجه نمود که متوقف کردن رابطه تجاری با ایران در صورتی به وقوع پیوست که حدود 3000 شرکت کره ای در ایران فعالیت می کردند و هشدارهای مقامات ایرانی مبنی بر تاثیرگذاری عقب نشینی سئول بر روی فعالیت شرکت های کره ای نیز میسر نیفتاد و آنها تدریجا رابطه تجاری خود با جمهوری اسلامی ایران را کاهش دادند.

گرچه به صورت مقطعی و در دوره هایی بر اثر تحریم های چندجانبه یا یک جانبه واشنگتن بر علیه تهران، کره ی جنوبی نیز به علت روابط نزدیک با ایالات متحده آمریکا از سطح مناسبات تجاری و خرید انرژی از تهران کاسته است. اما پس از رفع تحریم ها روابط خود را با جدیت از سر گرفته است یا در دوران تحریم ها نیز به دنبال گرفتن معافیت هایی از واشنگتن بوده است.     

برای نمونه در دوره ی پسا برجام رئیس جمهور” پارک گیون هی ” با بیش از 200 نفر از مسئولان بزرگ شرکت های دولتی و خصوصی کره ای به تهران آمد و طرفین در جریان این سفر سه روزه 20 تفاهم نامه امضا کردند و رئیس جمهور پارک خطاب به همتایان ایرانی خود گفت: ” من اینجا هستم تا مسیر موفقیت های بزرگ را با دوست قدیمی مان ایران طی کنیم.” هم چنین نوید یک شرایط برد-برد در روابط با جمهوری اسلامی ایران را داد.

بعد از خارج شدن واشنگتن از توافق نامه برجام نیز روابط دو کشور دچار چالش هایی شد و با عدم تمدید معافیت های نفتی از سوی دونالد ترامپ، مقامات دو کشور باید به دنبال راه حل هایی برای ادامه مراودات تجاری بالاخص در حوزه انرژی باشند.

بدون شک قطع روابط تجاری برای هیچ یک از طرفین سودآور نخواهد بود و جمهوری کره به دلیل وابستگی به نفت جمهوری اسلامی ایران زیان هنگفتی خواهد دید. حجم صادرات جمهوری کره به جمهوری اسلامی ایران نیز بسیار بیشتر است و از آنجا که اقتصاد این کشور بر پایه اقتصاد آزاد و شرکت های خصوصی قرار دارد، با فشار های واشنگتن بر قطع رابطه با ایران متحمل زیان های زیادی خواهند شد.

نتیجه گیری

کره جنوبی برای افزایش رابطه خود با دولتهای منطقه خلیج فارس همواره سناریوهایی را امتحان کرده است و در این راه انواع سیاست های اقتصادی و فرهنگی را به کار برده است. همچنين داد و ستد کالا و خرید نفت خام و افزایش صادرات و رابطه ی نزدیک تجاری با دواتهای حاشیه خلیج فارس، جمهوری کره را به شریک تجاری دولت های منطقه تبدیل کرده است که همواره برای رشد و شکوفایی اقتصاد خود از تبلیغات فرهنگی نیز استفاده نموده است و به دلیل نگرانی های امنیتی و رقابت کشورهای منطقه با هم، سئول را به این نتیجه رسانده است که برای بقا و استمرار رابطه تجاری خود با کشورهای خاورمیانه ای، باید به دنبال بهره برداری اقتصادی باشد و نه نفوذ سیاسی وتا می تواند از وارد شدن در درگیری های دولتهای موجود پرهیز نماید و سیاست بی طرفی را اتخاذ نماید. و جمهوری کره همواره معتقد است هر کجا که امنیت و اطمینان بیشتر باشد، تجارت افزایش پیدا خواهد کرد.

پیرو این سیاست، کره ی جنوبی در مواقع بحرانی و عدم امنیت اقتصادی در خاورمیانه، فعالیت های تجاری خود را بسیار کاهش داده است. و از آنجایی که کره ی جنوبی شریک استراتژیک و بعضا بازوی اجرایی ایالات متحده امریکا در منطقه می باشد، در مواقعی که واشنگتن تحریم هایی را برعلیه کشوری اعمال می کند نیز از رابطه تجاری با آن کشور سرباز می زند، زیراامنیت اقتصادی این کشور در صورت اعمال جریمه های سنگین ایالات متحده آمریکا به خاطر رابطه با کشور تحریم شده به خطر می افتد.

بنابراین رابطه خصمانه جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی و تنش های موجود میان تهران و ریاض و به دنبال آن تحریم های نفتی ایران ممکن است در روابط میان تهران- سئول تاثیر بگذارد و همتایان کره ا ی را در تداوم     رابطه ی خود دچار ابهام نماید.

چالش دیگر سئول نیز جمهوری خلق چین می باشد به علت نفوذ اقتصادی گسترده خود در منطقه که همواره رقیب اصلی کره جنوبی محسوب می شود. از این رو  سئول را بر آن داشته است که برای پیشی گرفتن از رقیب اصلی خود متوسل به سیاست های فرهنگی شود و در واقع قدرت نرم افزاری خود را به شدت تقویت نماید و شاید با افزایش نفوذ فرهنگی و اقتصادی این کشور در منطقه خاورمیانه و بالاخص کشورهای حاشیه خلیج فارس، سئول وادار به اتخاذ سیاست های فعالانه تری در منطقه شود و روابط تجاری اش با دولت های منطقه را به روابط دیپلماتیک و سیاسی بیشتری ارتقا دهد.

در واقع سناریو های حضور کره جنوبی در منطقه تا به حال اقتصادی همراه با ابزار فرهنگی بوده است که شاید در آینده ای نه چندان دور به سناریو های سیاسی نیز روی بیاورد.

منابع و مآخذ:

1)اجانگ کیم، محمدجعفر جواد یارجمند(1396)،روابط خارجی ایران و کره جنوبی، فصلنامه روابط خارجی، سال نهم ، شماره اول

قدرت نرم کره جنوبی و گسترش موج کره ای، فصلنامه سیاست خارجی2)ادیبسرشکی،میلاد(1391)،

3) سفارت جمهوری اسلامی ایران-سئول(1378)،مبانی و منابع سیاست خارجی کره جنوبی،رویدادها وتحلیلها

• 4) Available at; http//www.mofa.go.kr

سایت وزارت امور خارجه  کره جنوبی

5)Levkowitz,ALON.Korea and the Middle East Turmoil: A Reassessment of South Korea–Middle East Relations,The Korean Journal of Defense Analysis Vol. 24, No. 2, June 2012, 225–238

6) Levkowitz,Alon.2013.South Korea’s Middle East Policy:Mideast Security and Policy Studies No. 106

7)Available at: http:// www.Korea.net,Seollal in the UAE

8)Available at; http://www.thediplomat.com,The Rise of South Korea’s Soft Power in the Middle East

واژگان کلیدی: سیاست، خاورمیانه ای، کره جنوبی، منطقه، خلیج فارس، سئول، خاوردور،  كره، سیاست فرهنگی، قدرت نرم