مرکز بین المللی مطالعات صلح - IPSC

نگاه عربستان به گردشگردی و پروژه نئوم

اشتراک

سمیرا محتشم

پژوهشگر مسائل منطقه ای

مرکزبین المللی مطالعات صلح – IPSC 

نگاه عربستان به صنعت گردشگردی

صنعت گردشگری از بخش­های فعال کشور عربستان است. این امر با گردشگری دینی و حضور سالانه میلیون­ها زائر مناسک حج عمره و تمتع نمود بارزی از خود به نمایش می­گذارد. به­همین دلیل گردشگری در این کشور به بخش مهمی تبدیل شده که با حمایت­های روزافزون دولت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری همراه بوده است.

اما در سال­های اخیر عربستان سعودی که اقتصادش بیش از نیم قرن وابسته به منابع نفتی است، در اقدامی جدید به دیگر منابع طبیعی خود روی آورده و در نظر دارد هزاران کیلومترمربع از بیابان­هایش را با هدف ایجاد شغل و سرمایه­گذاری، به مراکز قابل سکونت تبدیل کند. بزرگ­ترین صادرکننده نفت جهان، در حال برنامه­ریزی برای پروژه­های مربوط به بخشی از برنامه تحول اقتصادی خود است. دولت این کشور قصد دارد چند منطقه اقتصادی بزرگ با نام­های خاص که در زمینه­های مختلف نظیر گردشگری، صنعتی، اقامتی، تفریحی و همین­طور مالی فعالیت می­کنند، بسازد تا با تنوع بخشیدن به اقتصاد خود، گامی موثر در جهت خروج از اقتصاد نفتی بردارد. عمده­ترین این پروژه­ها عبارتند از:

  • الفیصلیه: با برنامه­هایی نظیر احداث واحدهای مسکونی، اماکن تفریحی، فرودگاه و بنادر دریایی در غرب مکه با مساحتی حدود ۲۴۵۰ کیلومترمربع (مساحتی بیش از مسکو) که انتظار می­رود تا سال ۲۰۵۰ کامل شود.
  • شهر تفریحی: بزرگ­ترین شهر فرهنگی، ورزشی و تفریحی در جنوب غربی ریاض در مساحتی نزدیک به ۳۳۵ کیلومترمربع با سرمایه­گذاری عمده صندوق خزانه سلطنتی عربستان و چند سرمایه­گذار محلی و بین­المللی که تا سال ۲۰۲۰ به اتمام می­رسد.
  • شهر اقتصادی پادشاه عبدالله: این شهر با بندر عمیق دریایی، مرکز لجستیک با مساحت ۵۵ کیلومترمربع، مراکز ورزشی و تفریحی و همچنین بیش از ۶۵۰۰ ملک مسکونی در وسعتی معادل بروکسل و با سرمایه 9/7 میلیارد دلاری توسط یک شرکت دولتی عربستان سعودی در حال اجراست.
  • مرکز مالی پادشاه عبدالله: انتقال شرکت­ها و موسسات خدمات مالی، بانک­ها، مراکز حسابرسی و مرکز بورس عربستان به منطقه­ای در شمال ریاض با مساحتی حدود 6/1 کیلومترمربع به­منظور رقابت با مرکز مالی بین­المللی دوبی طراحی شده است. ساخت آن از سال ۲۰۰۶ آغاز گردید و تاکنون بیش از ۷۰ درصد آن کامل شده است.
  • شهر اقتصادی هوشمند: این شهر هوشمند با مساحتی معادل 8/4 کیلومترمربع و دارای صنایع مبتنی بر دانش، پزشکی و گردشگری در مدینه احداث خواهد شد.
  • شهر اقتصادی شاهزاده عبدالعزیز بن مساعد: این شهر ۱۵۴ کیلومترمربعی در شمال عربستان سعودی شامل احداث مناطق مسکونی به­علاوه فرودگاه­های بین‌المللی، هتل­ها‎، مراکز خرید و اماکن تفریحی خواهد بود.
  • نئوم: اما مهم­ترین و عظیم­ترین طرح ارائه شده در راستای تنوع بخشی به اقتصاد، «پروژه نئوم» یا «جزیره رؤیا» عربستان سعودی است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان هنگام رونمایی از این پروژه در چارچوب طرح چشم انداز توسعه عربستان برای سال ۲۰۳۰ میلادی موسوم به «طرح ۲۰۳۰» اظهار داشت، درصدد تبدیل کشور عربستان به کشوری پیشرفته و مدرن در تمامی ابعاد و جوانب است؛ به گونه­ای که به الگو و نمونه­ای برای دیگر کشورهای منطقه و کشورهای عربی- اسلامی تبدیل شود. محمد بن سلمان این پروژه را این­گونه توصیف کرد: «طرح نئوم احداث و بنای شهری بر اساس آخرین متدهای تکنولوژی جهان و پیشرفته­ترین آن­هاست. تفاوت این شهر با شهرهای کنونی عربستان سعودی هم­چون تفاوت بین نسل اول تلفن­های همراه با نسل کنونی این تلفن­هاست که کاملاً خودکار و هوشمند عمل می­کنند». وی در کنفرانسی در اکتبر 2017 گفت: «هدف بزرگ­تر نئوم، کاهش میزان وابستگی عربستان سعودی به صادرات نفت است که می­تواند اقتصاد کشور را فراتر از نفت گسترش دهد». اما این طرح چه ویژگی­هایی دارد؟

 

اهداف عربستان از پروژه نئوم

نئوم نخستین منطقه مستقل جهان است که در سه کشور واقع شده است. گفته می­شود این پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری شمال غربی کشور عربستان به مساحت بیش از ۲۶ هزار کیلومترمربع با ارائه شیوه نوینی از زندگی و چشم اندازهای استثنایی اقتصادی، استعدادهای برتر جهانی را در همه زمینه­ها به سوی خود جلب می­کند. کلاوس کلاینفلد، یکی از مدیران سابق زیمنس و مسئول اجرای این پروژه گفت: «چشم انداز این پروژه اینست که بهترین مکان برای زندگی و کار در جهان باشد». در واقع عربستان سعودی درصدد است با اجرای این طرح در صدر فهرست شاخص­ترین شهرهای جهان قرار گیرد.

شمال غربی عربستان و بخش­هایی از مصر و اردن که نئوم در آن­ها واقع شده، فرصت منحصر به فرد و استراتژیکی از لحاظ موقعیت دریایی دارد که از آن جمله می­توان به نزدیکی به بازارهای بین­المللی و مسیرهای تجاری، جریان 10 درصدی تجارت جهانی در دریای سرخ، اتصال آسیا، آفریقا و آمریکا با جمعیتی حدود 70 درصد کل جمعیت جهان در کمتر از 8 ساعت، موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی معتدل، سواحل بی نظیر و بی تنش، اشراف به دریای سرخ با کوه­هایی به ارتفاع 2500 ، منابع انرژی طبیعی مانند باد و خورشید برای توسعه پروژه­های انرژی تجدیدپذیر و نیز منابع غنی نفت و گاز و معدنی، اشاره کرد. این پروژه می­تواند یکی از بزرگ­ترین شهرهای بدون سوخت فسیلی را اجرا کند.

دسترسی به بازار عربستان سعودی و بازارهای جهانی با توجه به موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد آن به­عنوان مرکز ارتباطی سه قاره، سیستم­های جامع عرضه و نوآوری، مشوق­های مالی، انطباق با قوانین تجارت بین­المللی، هدایت هزینه­هایی مانند گردشگری و مراقبت­های بهداشتی و آموزش و نیز سرمایه­گذاری­های خارجی به داخل عربستان، برنامه­ریزی شهری پیشرفته، هنجارهای جهانی در فرهنگ و هنر و آموزش و .. از مزایای عمده این طرح است که به درآمد هنگفتی برای عربستان از طریق معرفی زنجیره صنایع و تکنولوژی­های سنتی و آینده برای تحریک صنعت محلی، ایجاد شغل بخش خصوصی و رشد تولید ناخالص ملی نیز می­انجامد.

از سویی دیگر این پروژه با هدف توسعه بخش اقتصادی در آینده با برنامه­هایی جامع که از طریق ایجاد صندوق­های توسعه حمایت می­شوند، بر ایجاد صنایعی که از تک محصولی و وابستگی صرف به منابع نفتی ممانعت می­نمایند، تاکید دارد. این برنامه­ها عبارتند از: توجه به انرژی­های تجدیدپذیر، ذخیره­سازی انرژی، استفاده از تکنولوژی­های سبز، توسعه سیستم حمل و نقل، توسعه بیوتکنولوژی، ایجاد مرکز نوآوری بین­المللی برای فرآوری مواد غذایی و توجه به کشاورزی ایروپونیک و هیدروپونیک، توسعه صنعت تلویزیون و فیلم، بازی­های ویدئویی و محتوای دیجیتال، فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی و تجارت الکترونیک.

گفته می­شود این شهر در تلاش است با ارائه تجربه منحصر به فرد اجتماعی که شامل محیط کسب و کار سودمند، زندگی با کیفیت بالا، ارائه محیط چند فرهنگی، آموزش جهانی، حمل و نقل کارآمد (رانندگی خودکار، هواپیمای بدون سرنشین و …)، اسکان راحت، ثبات و نیز خدمات بهداشتی و درمانی با قابلیت­های پیشرفته به جامعه­ای آرمانی از آینده بشری تبدیل شود. در واقع این پروژه بر شش ستون اصلی استوار است: انسان به­عنوان اولویتی مهم، سیستم نوین حمل و نقل، دولت الکترونیک، اینترنت رایگان، انرژی تجدیدپذیر و روش­های ساخت و ساز نوآورانه.

شایان ذکر است که اجرای این پروژه اولاً شامل دو جزیره مصری «تیران» و «صنافیر» در دریای سرخ که مصر طی ماه‌های گذشته مالکیت آن­ها را به عربستان سعودی بخشیده و محمد بن سلمان حین توضیح احداث این شهر صراحتاً از آن سخن گفت، می­باشد. نکته دوم این­که این شهر تنها به کشور عربستان محدود نمی­شود؛ بلکه امتداد و گستره آن دو کشور مصر و اردن را نیز در بر می­گیرد. بنابراین می­توان گفت، محمد بن سلمان با اجرای این طرح از یک سو، درصدد اعمال حاکمیت سعودی­ها بر دو جزیره تیران و صنافیر مصر و الحاق عملی آن­ها به عربستان است و از سوی دیگر، با توسعه طرح نئوم به دو کشور اردن و مصر به نوعی درصدد درگیر کردن این دو کشور در اجرای آن است؛ چراکه کارشناسان در این موضوع تردید ندارند که تاسیس جزیره رویای سعودی­ها، با توجه به اقتصاد بیمار و بدهکار عربستان با مشکلات مالی بسیاری مواجه خواهد شد.

واژگان کلیدی: نگاه عربستان ، گردشگردی ، پروژه نئوم

 

مطالب مرتبط