پرهام پوررمضان
پژوهشگر حوزه روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
فروپاشی شوروری یک اتفاق مهم و تاثیر گذار در عرصه ی نگاهی نوین به نظام و جامعه ی بین الملل است ،اگر از این مهم غفلت صورت گیرد در تبیین بسیاری از همکارهای اقتصادی در پرتو سیاست خارجی توسعه گرا اشتباهات راهبردی و استراتژیک صورت خواهد گرفت ،این اتفاق آغاز عصری بود که از آن تحت عنوان جهانی شدن می توان یاد کرد .
یکی از ابعاد مهم این عصر اقتصاد است .امروزه در مقام عمل صحبت از اقتصاد ملی ،گفتگویی بر مبنای واقع گرایی نیست. چرا که جهانی شدن اقتصاد سبب این شده تا چرخش ثروت از اندیشه های قدیمی همچون لیبرالیسم و کمونیسیم به اندیشه های نوین چون همگرایی اقتصادی بیانجامد از این رو بوجود آمدن و پیوست به گروه ها و سازمان های اقتصادی اتفاقی خوب ،راهبردی و امنیت آفرین است .
از تغییر نگرش در چرخش از یک جانبه گرایی به چند جانبه گرایی در عرصه ی کنونی بین الملل گروهی مهم به نام بریکس بوجود آمد ،این گروه ها شامل کشورهایی همچون برزیل ،روسیه ،هند ،چین و آفریقای جنوبی است که اهدافی همچون بهبود وضعیت اقتصادی جهان و تغییر بر رویکردهای مالی نظام بین الملل را پیگیری می کنند .شایان ذکر است که این کشورها یک ویژگی مشترک دارند و آن این است که همه ی آنها میل به نقش آفرینی و بازیگری در نظم نوین جهانی که منطبق بر چند جانبه گرایی است دارند .
اما این گروه برای نقش آفرینی موثر دارای یک سری از پارامترها و شاخص ها است که از آنها می توان به 40 درصد جمعیت دنیا ،25 درصد سرزمین های جهان و از همه مهم تر 33 درصد از حجم تولید ناخالص جهانی را اشاره کرد با تحلیل این ظرفیت می توان مطرح کرد که چنین گروهی قدرت را در تغییر ایدئولوژی به اقتصاد معنا کرده از این رو، رویکرد این گروه را ،کشورهای اقتصادی نوظهور نیز می توان مطرح کرد.
در یک وضعیت سنجی واقع گرایانه از جمهوری اسلامی ایران می توان مطرح کرد که در فضای کنونی کشور با چالش ها و فرصت های متعددی همراه است ، فرصت از این منظر که ایران سیاست خارجی خود را مبتنی بر توسعه روابط با شرق در دولت کنونی بنا کرده همین استراتژی سبب می شود تا در آینده نظام بین الملل که احتمال شامل حضور قدرت های نوظهور در بلوک شرق است به بازیگری مهم و راهبردی تبدیل شود. اما در مقابل این امر تحریم های فزاینده ی ایالات متحده نیز به عنوان چالشی اثر گذار به بازیگری می پردازد که در مقابل این راهبرد ایالات متحده از روی کار آمدن دولت سیزدهم این کشور به دنبال عضویت در گروه ها وسازمان هایی همچون ،سازمان همکارهای شانگهای بر آمده است .این مسیر تا امروز ادامه پیدا کرده است که پالس های مثبت دوطرفه ای برای عضویت ایران در گروه بریکس شنیده می شود
حال با بیان این مقدمه به آثار و پیامدهای عضویت جمهوری اسلامی ایران در این گروه خواهیم پرداخت :
1-از بین رفتن ارزش دلار :با توجه به اینکه یکی از اهدافی که این گروه دنبال می کند چند جانبه گرایی فزاینده است و این احتمال پیش می رود که این گروه بتواند به قدرت اقتصادی جهان تبدیل شود و از طرفی ایران نیز دچار تحریم های ایالات متحده است و براساس ارزش پولی دلار باید به مبادله بپردازد ،ایجاد یک پول مشترک توسط این کشور ها می تواند در کاهش اثرات تحریم برای جمهوری اسلامی ایران موثر باشد .
2-تقویت هژمونی منطقه ای و فرامنطقه ای گرایی :با توجه به اینکه قدرتمند شدن این کشورها در عرصه ی بین الملل امکان ایجاد حق وتو برای کشورهایی که این ممکن را دارا نیستند دارد از این رو این مهم به تقویت هژمونی ج اا کمک شایانی خواهد کرد .
3-باتوجه به اطلاعات منتشر شده مبنی بر اینکه در اثر بحران اوکراین و روسیه تعاملات تجاری میان چین و روسیه کاهش پیدا کرده و شرکت های چینی مستقر در روسیه و همچنین کلان پروژه جاده راه ابریشم ،با عضویت ایران در بریکس فرصت نقش آفرینی بر ایران در احیای مسائل اقتصادی فی مابین بر پایه ی قرارداد های مشترک نیز ارزشمند می شود.
نتیجه گیری :
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بیشتر ادوار از رهیافت نظری سازه انگاری در بنیان ها و اصول خود استفاده کرده است. همین امر سبب شده است تا با کشورهایی نظیر چین و روسیه که قدرت آینده ی نظام بین الملل عملا در برابر غرب به بلوک بندی برسد، اما اگر واقع بینانه به این مسئله نگه کنیم عضویت ایران در بریکس و یا سازمان همکاری های شانگهای نیازمند موارد متعددی از جمله سیاست خارجی توسعه گرا ،افزایش تولید ناخالص ملی و ارتقا بسیاری دیگر از شاخص هاست ،البته این انتظار می رود شرایط برای ورود به بریکس تسهیل تر شود.
واژگان كليدي:عضویت, ایران , بریکس , فرصت ها , چالش ها ,پرهام پوررمضان
