اسلام ذوالقدرپور
کارشناس روابط بین‌الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
سیاستگذاری عمومی در روند مطلوب خود می‌تواند خیر عمومی را به دنبال داشته باشد. این خیر عمومی تنها به شهروندان یک کشور محدود نمی‌شود و شهروندان دیگر کشورها و بلکه خود حکمرانی را نیز دربرمی‌گیرد.
غیر عمومی سیاستگذاری مطلوب برای حکمرانی را می‌توان با مؤلفه تضمین بقای حکمران و سیاستگذار تفسیر نمود. تضمین بقای حکمران که زیربنای سیاستگذاری عمومی در همه ابعاد است، روندی ناساز از سیاست‌های گوناگون را می‌خواهد که گاهی به جای تضمین حیات به شکنندگی و پایان حیات حکمران منجر می‌شود!
جهان بیکران سیاستگذاری برای سیاستگذاران و حکمرانان زیرک، گنجینه پرباری از درس‌های سیاستگذاری را فراهم نموده است تا با مراجعه به آنها، از سیاست‌های پیشین درس گرفته و هزینه‌های سیاست خود را کاهش و مطلوبیت آن را افزایش دهند.
حکمرانی دولت اردوغان در بیش از دو دهه اخیر برای برخی کارشناسان و تحلیلگران نابلد منطقه‌ای، یک الگوی مطلوب سیاستگذاری عمومی در دو حلقه سیاست خارجی و سیاست داخلی بوده است که خیر عمومی برای شهروندان ترکیه به همراه داشته است! همه خوش‌بینی‌ها به الگوی حکمرانی اردوغان به مرور زمان و نمایان شدن ماهیت تهاجمی سیاستگذاری خارجی دولت ترکیه، به ناامیدی تبدیل و با پایان تحولات خونبار بهار عربی به سرخوردگی بسیاری از این کارشناسان منجر گردید. سرخوردگی از ناتوانی یا نافهمی در شناخت انگاره‌ها و اهداف تهاجمی و ستیزه جویانه اردوغان برای گسترش حکمرانی ترکیه در پهنه امپراتوری عثمانی پیشین.
دولت ترکیه پس از نزدیک به 15 سال سیاستگذاری خارجی تهاجمی و پاکسازی رقیبان و مخالفین الگوی حکمرانی خود در منطقه به‌ویژه دولت بشار اسد در سوریه و …، سرخوش از این پیروزی سیاست خارجی تهاجمی و فتح دمشق توسط نیروی نیابتی خویش، سیاستگذاری داخلی تهاجمی را نیز اجرایی ساخت، سپهر سیاسی و اجتماعی ترکیه را با دستگیری رقیب اصلی اردوغان در انتخابات آینده، آشفته نمود.
دستگیری اکرم امام اوغلو که حکم رسمی زندان وی نیز صادر شده، بارزترین جلوه پاکسازی و خالص سازی داخلی ترکیه است که با واکنش شدید شهروندان این کشور روبرو شده و تاکنون ادامه داشته، سبب دستگیری هزاران شهروند عادی و خبرنگار ترکیه‌ای شده است. طرح دولت اردوغان برای دستگیری اکرم امام اوغلو در بازه زمانی سرخوشی و خوشحالی دولت و شهروندان ترکیه از سرنگونی دولت بشار اسد و همزمان با کشتار جمعی علوی‌ها و منتقدین دولت الجولانی ( احمد شرع ) در سوریه، بر این انگاره استوار شده بود که شهروندان، سپهر سیاسی و اجتماعی ترکیه به علت سرخوشی از فروپاشی دولت سوریه، واکنش چندانی به اقدامات اردوغان در سیاست داخلی نخواهند داشت.
واکنش شدید شهروندان ترکیه با اعتراض فراگیر و درگیری آنان با نیروی امنیتی و پلیس، مؤلفه‌هایی از شکلگیری بهار ترکی را در این کشور برسازی نمود که می‌تواند به احیای فرآیند بهار عربی در کل منطقه منجر گردد. اعتراضات شدید منتقدین و مخالفین حکمرانی استبدادی اردوغان به سیاست سرکوبگرانه وی در ترکیه می‌تواند با یک حادثه مانند خودسوزی محمد بوعزیزی جوان دستفروش تونسی این‌بار در ترکیه، تقویت شده و موج‌هایی از بهار ترکی سراسر منطقه از ایران تا پاکستان، عربستان، جمهوری آذربایجان، جهان ترک و دیگر کشورها شکل داده و منطقه را به آشوب بکشاند.
یکم – خودسازی بهار ترکی در سیاستگذاری تهاجمی اردوغان: مؤلفه‌های شکلگیری بهار ترکی با اثرگذاری در آسیای جنوب غربی را می‌توان چنین برشمرد:
1- آشوب ژئوپلیتیک فراگیر پس از عملیات طوفان الاقصی و تهاجم سراسری اسرائیل در منطقه و بازی قدرت دوگانه اردوغان در همراهی با اسرائیل.
2- از هم گسیختگی نظام منطقه‌ای و برقراری وضعیت ابهام عمیق در مناسبات قدرت منطقه.
3- فشار اقتصادی فزاینده به‌ویژه تورم شدید در ترکیه که 13.6 درصد جمعیت این کشور در 2024 را در فقر فرو برده است.1
4- هزینه اداره سوریه پسا بشار اسد از بودجه دولت ترکیه.
5- نارضایتی دولت‌ها و شهروندان منطقه از ترکیه به دلیل مداخله در امور داخلی این کشورها.
6- سرکوبی داخلی و منطقه‌ای منتقدین به‌ویژه کردها در داخل ترکیه، عراق، سوریه.
7- تداخل منافع ترکیه با اسرائیل در اشغالگری دو طرف در سوریه.
و…
اعتراضات شدید شهروندان ترکیه به دستگیری شهردار محبوب استانبول و رفتار خشونت آمیز پلیس ترکیه در سرکوب این اعتراضات، کابوس بهار عربی برای دولت اردوغان و دیگر بازیگران منطقه ای را به دنبال داشته است. زیرا فشار بسیار سنگین بحران اقتصادی، سرکوب سپهر داخلی و ناکامی تاکتیکی صلح با پ ک ک PKK، سبب نارضایتی شدید شهروندان و آمادگی آنان برای یک انقلاب علیه دولت اردوغان شده است.
دوم – بهار ترکی پایان سرخوشی ستیزه‌جویی خارجی: ایجاد و تقویت طبقه الیگارشی ترکیه در بیش از دو دهه گذشته از سوی اردوغان که شبکه‌ای از مافیای قدرت در این کشور بنا نهاده و حکمرانی ترکیه را به رژیم دیکتاتوری اردوغان تبدیل نموده است، اکنون با بحران بزرگ بی‌اعتمادی و نارضایتی گسترده شهروندان مواجهه شده و پایه‌های امپراتوری توهمی اردوغان در درون ترکیه به لرزه درآمده است.
اردوغان سرخوش از پیروزی سیاست تهاجمی خود در سوریه، عراق و … که پاکسازی مذهبی و نژادی را عملیاتی کرده، تلاش داشت تا با دستگیری اکرم امام اوغلو شهردار استانبول، ایده امپراتوری همیشگی خویش را تکمیل نماید اما به ناگاه خود را در وضعیتی همانند بهار عربی دید که با عنوان بهار ترکی قابل تفسیر است.
سرخوشی دولت ترکیه از روند رویدادهای آشوبناک منطقه و جهان که بیشترین منافع موقت را برای دولت اردوغان داشته سبب ستیزه جویی بیشتر این کشور در مناسبات قدرت منطقه‌ای شده بود. گویا اردوغان درس‌های بهار عربی و رهبران سرنگون شده عرب را فراموش نموده است!
*
به نظر می‌آید دولت دیکتاتوری اردوغان و سپهر سیاسی و اجتماعی فعال ترکیه به بهار ترکی سلام نموده و ترس از سرنوشت رهبران عرب سرنگون شده در بهار عربی را بر اردوغان چیره نموده است. سرنوشت تیره‌ای که بهار ترکی برای اردوغان داشته و سراسر منطقه را نیز به آشوب می‌کشاند. پایداری رهبران حزب جمهوری خواه خلق و طرفداران این حزب برای ادامه اعتراض به بازداشت اکرم امام اوغلو که به قیام و اعتراض سراسری شهروندان ترکیه دولت علیه اردوغان و نظام دیکتاتوری ایشان تبدیل شده، مؤلفه‌های بارز بهار عربی را در خود نهفته دارد که پیامدش فاجعه اقتصادی و سرنگونی دولت اردوغان خواهد بود.
منابع:
