جایگاه ویژه و ضرورت آموزش نسل جوان برای جانشین پروری

روح اله مدبر

 پژوهشگر دیپلماسی و صلح

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

همزمان با رشد ارتباطات بشر، در عرصه‌های تجاری، فرهنگی، اجتماعی ساختارهای جهانی نیز دستخوش تغییر و تحول گردید؛ البته همزمان دیپلماسی نیز دچار تحولی نوین شد، دورهمناسبات کنسولی دو جانبه جای خود را به روابط چندجانبه داد و نخبگان سیاسی جهان از نیمه قرن نوزدهم به بعد علاقمند به تشکیل مجامع بین‌المللی متشکل از چندین کشور با ‌انگیزه اولیه توسعه گفتمان صلح، تنش‌زدایی و افزایش مراودات تجاری و کسب سود شدند. پس از پیمان‌های صلح وستفالی 1648 و کنگره وین 1815، کنوانسیون جهانی ضدبردگی 1840،  که یکی از دستاوردهای ستودنی  و ارزشمند بشری بود؛تشکیل کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ (1863) به عنوان یکی از بزرگترین و موفق‌ترین تجربه ها در جهان هم حاصل تفکر نخبگان بشردوست ومدافع حقوق انسانها  و  هم سربازان داوطلب جوان در میدانهای جنگ بود. 

با این وجود به جز موارد خاص در کنوانسیون جهانی ضدبردگی که قبل از دهه 90 به تصویب رسید، با توجه به جایگاه کلیدی جوانان به عنوان بخش قابل توجه جمعیتی جامعه جهانی و نقش محوری در اقتصاد، امنیت، توسعه، ازدیاد نسل و…، تعریف جامع و مورد تایید برای همه ملل در اسناد و مذاکرات بین‌المللی کمتر مشاهده می‌شود و به اهمیت این نسل تاثیر گذار بر تمام شون بشری کمتر پرداخته می شود.

با توسعه روند مناسبات ملتها به وسیله تشکیل رسمی‌« جامعه ملل» پس از کش و قوس‌های فراوان بین سال‌های 1918 تا 1920، باز هم به علت رخ داد جنگ جهانی دوم و مخاصمات شدید بین‌المللی به جز ورود اولیه به تدوین کنوانسیون‌های تعیین حداقل سن جهت کار برای کارگران که البته در نوع خود اقدامی‌قابل ستایش و نقطه آغاز توجه به نقش و حتی حقوق جوانان می‌باشد شاهد مباحث نوینی نبودیم. این نقطه شروع برای تعیین سن کارگران به واسطه سختی‌های مشقت بار فعالیت در معادن و کارخانجات و مزارع موجب ارتقای سن کارگران از 14 به 15 سال گردید و در سال 1920 این بازه برای کارگران در مشاغل دریایی نیز الزام‌آور شد. لیکن پس از تشکیل سازمان ملل متحد در سال 1941، مجدد شروع مباحث حوزه جوانان از قوانین کار آغاز و واژه کارگران جوان در کنوانسیون 1973 قید و حداقل سن کارگران جوان بالای 16 سال و در مشاغل سخت و محیط‌های آغشته به سرب 18 سال تعیین گردید همچنین در این زمان لزوم توجه کارفرمایان به بهبود شرایط کار کارگران جوان مورد توجه و الزام قرار گرفت.طی این سالها کم کم در کنوانسیونهای بهداشتی بین دولتی و جامع بین‌المللی به امور بهداشتی توجه به معاینات پزشکی جوانان را نیز شاهد هستیم. در مجموع نهایتا دبیر کل وقت سازمان ملل متحد در سال 1981 (کورت والدهایم) اینگونه سند تعریف سن جوانی را به عنوان منبع تفکیک جوانان از سایر اقشار انسانی صادر نمود:

بر اساس گزارش PARA8/215/36/A و استناد به سایر قطعنامه‌ها و اسناد، بدون هر نوع تعصب و فارغ از دخالت در تعاریف سایر ملل متحد و با رسمیت شناختن آن تعاریف، بازه سن جوانی را 15 تا 24 سال اعلام می‌نماییم، همچنین تقسیم سن برای تفکیک جوان از کودک و میانسال را در دسترس ترین راه برای معرفی این قشر به اعضای ملل متحد و گوشزد کردن تکالیف و مسئولیت‌های دول عضو ملل متحد از این قشر که در حال گذار از مرحله کودکی و ورود به آستانه استقلال هستند، می‌دانیم.

در این میان با ورود به دهه جدید علاوه بر توجه به محیط کار مناسب موارد اساسی دیگری همچون حق پیشگیری از بزهکاری جوانان(1990)، ترویج آرمانهای صلح میان جوانان (1965)، توجه به حقوق جوانان و بهره‌مندی از حق زندگی، اشتغال و آموزش هماهنگ و برابر (1981/82/83/84/85/86/87)، ایجاد فرصت‌های مساوی و برابر برای جوانان 1985و1987، نقش ویژه جوانان در توسعه،مشارکت و صلح (سال بین‌المللی جوانان 1985و 1987) برنامه عمل جوانان 2000 و پس از آن، برنامه عمل جوانان 2015 و پس از آن و… به صورت جدی به نقش جوانان و نیازهای جدید آنان توجه گردیده است و نقش جوانان در تحولات بین‌المللی و ضرورت آموزش آنان به دغدغه نخبگان و دولتمردان آینده‌اندیش تبدیل گردید. و کم کم پروژه های مهمی همچون ( نسل جدید ) با رویکرد جانشبن پروری جوانان برای تصدی مسئولیت های میانی و کلان مدیریتی کشورها در دستور کار جوامع توسعه یافته قرار گرفت.

شایان ذکر است در قطعنامه‌های مصوب در سالهای 1995،2001،2007 و مجددا 2008 بازه سنی برای تعریف جوانی 15 تا 24 سال تعریف و تصویب شد.

لذا سازمان‌های تابعه رکن شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد که ماموریت‌هایی در حوزه جوانان دارند مانند سازمان آموزشی، علمی‌و فرهنگی ملل متحد(U.N.E.S.C.O) با ماموریت مهم امور فرهنگی آموزشی و ترویج بشر دوستی، سازمان بین‌المللی کار(I.L.O) با ماموریت عملیاتی و پیگیری کردن کنوانسیونها و مصوبات حمایت از حقوق کارگران و… می‌باشد. صندوق اسکان بشر ملل متحد (U.N. HABITTAT) و بخش ویژه آن (صندوق جوانان) با برنامه‌های حمایتی برای محیط زیست مناسب برای رشد کودکان و جوانان به ویژه جوانان آفریقایی، صندوق کودکان ملل متحد(U.N.I.C.E.F)، سازمان بهداشت جهانی، بخش داوطلبان ملل متحد)U.N.V با رویکرد مشارکت اجتماعی جوانا ن با محوریت و برنامه‌های ارائه شده توسط رکن  شورای اقتصادی واجتماعی ؛ مورد اشاره به انجام اقدامات بین‌المللی آموزشی و مشارکت گیری از جوانان در سراسر دنیا با حمایت و همکاری کشورهای عضو ملل متحد و اغلب طی تفاهم نامه‌های رسمی‌دو و چندجانبه می‌پردازند.

لذا همانطور که اشاره شد در قرن جدید جایگاه جوانان به ویژه نزد سازمان‌های بین‌المللی و دولتها  ارتقای ویژه یافته و برای تمرین مشارکت و ورود جوانان به آینده مدیریت کشور و جهان و نحوه تعامل با سایر ملل، بخش عمده برنامه‌های محوری جوانان و دوره‌ها با مدیریت مستقیم جوانان آموزش دیده و آگاه به ساختار نظام بین‌الملل و فعال در عرصه کمک به بشریت با نگاه جهانشمول و ضدجنگ فارغ از رنگ، نژاد و آیین بهره گرفته می‌شود. اما با ورود مساله مهمی با عنوان ( حکمرانی خوب)  نقش جوانان وارد مرحله راهبردی و دستور کار توجه ویژه دولتمردان و سازمانهای بین المللی قرار گرفت.طبق تعریف عام تلفیق مؤلفه­هایی چون مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت­پذیری، توجه به آرای عمومی و توافق جمعی (اجماع)، برابری، اثربخشی و کارایی  و تربیت و آموزش نسل جوان چشم­انداز استراتژیک حکمرانی خوب را شکل می­دهند؛ البته  برخی نیز آن را با عناصرش معرفی می­کنند و معتقدند که حکمرانی خوب شامل عناصر ذیل است :

در نظر گرفتن تنوع میان افراد، سازمان­ها و مدیریت نیروها و نهادهای منطقه­ای و جهانی؛ پویایی محیط­ها، فرایندها، و تغییر تعاملات میان بازیگران و نهادها؛ عقلایی کردن نقش دولت؛ تقویت افراد، ذی­نفعان، شهروندان بویژه جوانان ، و جامعه مدنی و بخش خصوصی برای قبول نقش­ها و مسئولیت­های جدید؛ ایجاد هم­افزایی بین حکمرانی رسمی و خودگردانی غیررسمی؛ ظرفیت­سازی، شامل بهبود منابع انسانی، تقویت خط مشی و مدیریت مالی و ایجاد و ارتقای شراکت در زمینه رشد کارساز اقتصادی و برابر در سطوح جهانی، منطقه­ای، ملی و محلی .

 

برنامه های جوامع توسعه یافته در ارتقاء سطح توانمندی جوانان و افزایش مشارکت آنان در تعیین سرنوشت کشورشان:

 

آژانس فدرال جوانان روسیه:

بالاترین مرجع تصمیم گیری در حوزه جوانان کشور فدراسیون روسیه با برنامه های محوری :

• تربیت نسل جدید وطن دوست
• ترویج روحیه اتحاد ؛ هویت ملی و  یکپارچگی روسیه بزرگ
• توجه به جایگاه اقوام و ادیان و مختلف با حول محور زبان مشترک و فراگیر روسی
• شناسایی نخبگان جوان از سراسر روسیه و کمک به شکوفایی استعداد های آنان
• گسترش فرهنگ روسی و توسعه مناسبات بین المللی جوانان با محوریت برنامه های دیپلماسی جوانان
• گسترش سازمان های بین المللی جوانان منطقه ای همانند ( جوانان شانگهای، جوانان کاسپین،جوانان بریکس و…) به منظور کسب تجربیات بین الملی جوانان
• ارتقاء شخصیت جوانان روسی از طریق ترویج رفتار های دموکراتیک و اجتماعی، آموزش سیاسی، آموزش کامل و بهبود علایق فرهنگی آنان با سایر کشورها

فعالیت ها و برنامه ها:

• برگزاری دوره های آموزشی متنوع در تمام طول سال به صورت بخشی در تمام جمهوری ها و استانها و حتی مناطق خودمختار روسیه به منظور ارتباط بیشتر جوانان همه مناطق روسیه با یکدیگر
• انجام برنامه های کارآفرینی و حمایت از برنامه های اقتصادی نسل جوان
• برگزاری برنامه های بین المللی در بخش های منتخب فدراسیون روسیه
• عملیاتی کردن برنامه کلان سیاست جوانان

-کمیته روابط بین المللی جوانان ایتالیا

اهداف کمیته روابط بین المللی جوانان ایتالیا عبارتند از:

            1.ارتقای همکاری بین سازمان های ملی جوانان؛

            2.ارتقای مساعدت سازمان های غیر دولتی جوانان به جوامع ملی، محلی، و بین المللی مبتنی بر صلح، همکاری، یکبارچگی و استقلال اقوام ملت ها؛

            3.تلاش در جهت تحقق اهداف و اصول منشور ملل متحد، اهداف و اصول سازمان همکاری و امنیت اروپا و شورای اروپا.

فعالیت ها و برنامه ها

اهم فعالیت های کمیته روابط بین المللی جوانان اروپا شامل موارد زیر می شود:

            1.جمع آوری و توزیع اطلاعات در زمینه مسایل و مشکلات جوانان ایتالیا؛

            2.انجام اقدامات و هماهنگی های لازم جهت تسهیل و تقویت ارتباط بین سطوح ملی و بین المللی؛

            3.برگزاری سمینار ها، کنفرانس ها و همایش هایی درباره مسایل سیاسی و بین المللی؛

            4.انجام اقداماتی برای نزدیک ساختن سازمان های عضو و ارتباط با YNGOs  در سایر کشورهای جهان.

• سازمان غیر دولتی محفل فدرال جوانان آلمان

اهداف

1. ایجاد درک متقابل به منظور ترویج و تشویق تبادل تجربیات و تسهیل زمینه های همکاری؛
2. مشارکت در حل مسئله اشتغال جوانان؛
3. ارتقاء شخصیت جوانان از طریق ترویج رفتار های دموکراتیک و اجتماعی، آموزش سیاسی، آموزش کامل و بهبود علایق فرهنگی جوانان آلمان با سایر کشورها
4. تلاش و مبارزه برای برابری حقوق زنان و مردان و همچنین مبارزه علیه سوء استفاده جنسی از جوانان؛
5. تلاش و همکاری در تدوین سیاست های جوانان؛
6. تشویق و اجرای اقدامات و جلسات مشترک و در صورت ضرورت ایجاد مکانیزم های مشترک؛
7. همکاری با نهادها و سازمان ها در زمینه آموزش؛
8. مبارزه علیه تبعیض نژادی و جهت گیری های تمامیت خواهانه.

– سازمان غیر دولتی جوانان جهانی کانادا:

اهداف جهانی جوانان عبارتند از :

1. افزایش توانایی افراد خصوصا جوانان برای مشارکت فعالانه در توسعه عادلانه و ایجاد جوامع باثبات و دموکراتیک؛
2. ایجاد زمینه های مناسب برای فراگیری دانش ، مهارت ها و ارزش های ضروری برای دخالت فعالانه جوانان در جامعه؛
3. فراهم آوردن زمینه های لازم برای مشارکت و همکاری با جوانان سایر کشورها ، سازمان ها ، جوامع ، افراد و گروه ها برای اقدام موثر در رفع مسائل و مشکلات جوانان؛
4. بسط وگسترش نقش جوانان در توسعه و پیشرفت جوامع خود و تبلیغ و ترویج صلح جهانی .

-.ایجاد شبکه ای از افراد با پیش زمینه های فرهنگی مختلف و متحد ساختن آنها از طریق احترام و تفاهم متقابل ، به گونه ای که این اختلافات نتواند مانع آنها برای دستیابی به صلح و آرامش شود؛

            – برگزاری همایش جوانان شمال – جنوب

            – ارائه خدمات اضطراری به شکل کمک های مالی و برنامه ریزی مستقیم برای بی خانمان های زلزله زده کلمبیا در سال 1985؛

            – اجرای برنامه کار مشارکتی که فرصتی برای جوانان برای کار در سایر نقاط جهان در پروژه های تدوین شده توسط گروه های محلی فراهم می آورد (1988)؛

            – .برگزاری دوره های آموزشی در سریلانکا و موسسه کودی (koady) که در آن مشارکت کنندگان در مورد چگونگی ایجاد شرکت های بازرگانی و تعاونی کوچک آموزش می دیدند (1989)؛

            – .اجرای پروژه ی چرخ های تغییر که در آن 12 جوان برای مشارکت در کارگاه توسعه بین المللی ، حفظ محیط زیست و عدالت با دوچرخه به اونتاریو و بریتیش کلمبیا سفر کردند (1993)؛

            – .اجرای برنامه در اروپای شرقی و مرکزی؛

            – اجرای پروژه فهم جوانان کانادا و جهان؛ در این برنامه جوانان اطلاعات بیشتری درباره جهان اطاف خود و کانادا می آموزند و مهارت های رهبری را به دست می آورند و در فعالیت های داوطلبانه در کشور های میزبان شرکت می کنند؛

            – همکاری با نمایندگان دبیرستان ها، کالج ها، دانشگاه ها برای سازماندهی برنامه های آنان در کشور های در حال توسعه.

واژگان کلیدی: جایگاه ویژه، ضرورت آموزش، نسل جوان، جانشین پروری