مریم خالقی نژاد
تحلیلگر روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
بیش از یک سال است که بازرگانان سعودی و ترکیه بر این نظر و عقیده هستند که ریاض تحریم غیررسمی واردات از ترکیه را اعمال کرده است. صادرات ترکیه به عربستان سعودی عمدتا از پوشاک ، منسوجات ، آهن ، فولاد ، خودرو ، میوه ها ، سبزیجات و سایر محصولات کشاورزی تشکیل شده است ، در حالی که حدود 80 درصد واردات ترکیه از عربستان سعودی از نفت تشکیل شده است.
در بیانیه ای که اخیرا منتشر شد، روسای هشت گروه بزرگ تجاری ترکیه با استناد به شکایات شرکت های سعودی مبنی بر اینکه مقامات آنها را مجبور به امضای نامه هایی مبنی بر عدم واردات کالاهای ترکیه می کنند ، و از کنار گذاشتن پیمانکاران ترک از مناقصه های اصلی شکایت داشتند. بنابر اخبار گفته شده این گروه های تجاری ، شامل هیئت روابط اقتصادی خارجی (DEIK) ، صادرکنندگان ترکیه مجمع (TIM) و اتحادیه اتاقها و بورس کالاهای ترکیه (TOBB) بوده اند که این هشت گروه، از جمله صادرکنندگان و پیمانکاران پارچه ، در بیانیه ای گفتند: “هرگونه ابتکار رسمی یا غیررسمی برای جلوگیری از تجارت بین دو کشور پیامدهای منفی بر روابط تجاری ما خواهد داشت و به ضرر اقتصاد هر دو کشور خواهد بود.”
این امر خبر از سیاست های جدید عربستان برای مقابله با ترکیه دارد. در مقابل مرکز ارتباطات بین المللی دولت عربستان سعودی در بیانیه ای در اوایل اکتبر اعمال محدودیت بر کالاهای ترکیه را انکار کرده است و دفتر رسانه ای دولت عربستان سعودی گفته است که مقامات هیچ محدودیتی در مورد کالاهای ترکیه قائل نشده اند ولی در مقابل واقعیتها از نیت و حرکت متفاوتی خبر می دهند برای مثال مقامات سعودی سال گذشته چندین بار گزارش دادند که بدون هیچ توجیهی، کامیون های ترک را در مرز گمرک نگه داشته اند. بعد از روزها انتظار، کامیون ها اجازه ورود پیدا کرده اند و همچنین ریس شورای اتاق بازرگانی عربستان خواستار تحریم کالاهای ترکی شده است.
عربستان سعودی پانزدهمین بازار بزرگ صادراتی برای ترکیه است که در سالهای کنونی تبادلات و تجارت آنها افت پیدا کرده است. در حالی که برخی از این کاهش را می توان ناشی از اتفاقات مختلف بین المللی دانست ، اما آمار عربستان نشان می دهد که ارزش واردات ترکیه از سال 2015 هر سال کاهش یافته است.
دو کشور طی سالهای اخیر بارها درگیر شده اند و روابط پس از قتل در سال 2018 جمال خاشقچی ، ستون نویس روزنامه نگار واشنگتن پست ، منتقد رهبری عربستان ، در کنسولگری پادشاهی در استانبول به شدت سقوط کرده است. از دیگر اختلافات پررنگ آنها در مسائلی مانند اخوان مسلمین، قطر، لیبی میباشد. حمایت اردوغان از رئیس جمهور سابق مصر ، محمد مرسی و سایر جنبش های اخوان المسلمین در سراسر منطقه ، عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و مصر را ترغیب کرد تا در یک بلوک ضد ترکیه صف آرایی کنند. این امر باعث شد ریاض و آنکارا در انتهای مخالف درگیری در لیبی و سپس در قطر و برخی کشورهای عربی قرار بگیرند.
با توجه به مشکلات جدید واردات و صادرات تجاری، گروه های تجاری پیشرو ترکیه از عربستان سعودی خواسته اند که برای بهبود روابط تجاری اقدام کند به نظر می رسد علت این امر آن باشد که شرکت های ترکیه در مشاغل تجاری با کشورهای عربی خلیج فارس با مشکلات فزاینده ای روبرو هستند.
بنابر گفته مقامات ترکی در مراکش الجزایر و امارات متحده عربی نیز برخی مشکلات هرچند کوچک برای تجارت ترکیه وجود دارد اما این مشکلات به مانند تحریم های عربستان (هرچند مقامات دولتی آن را انکار کرده اند) نمی باشد. این درحالی است که بسیاری از مقامات ترکیه اعلام داشته اند که این تحریم های هرچند غیر دولتی برای نگرانی از ظهور ترکیه به عنوان قدرت منطقه ای است. اما ترکیه از اهمیت روابط و نگه داشتن حداقل روابط با عربستان آگاه است و از طرفی هم در موارد بسیار مهم با این کشور دچار اختلاف نظر سیاسی می باشد. در هر حال ترکیه اقداماتی را برای عدم درگیری بیشتر و تحریم اقتصادی توسط عربستان انجام داده است که نمونه آن تماس های تلفنی مقامات و یا دیدارهای حضوری مقامات دو کشور است. اما در مقابل عربستان به نظر از اهرم اقتصادی برای پیشبرد سیاست خارجی خود استفاده می کند. با این واکنش ها اگرچه عملکردها خبر از تحت تاثیر قرار گرفتن روابط اقتصادی از سیاست خارجی دارند ولی نباید پیشینه روابط این دو کشور را در زمینه اقتصادی فراموش کرد که در ادامه برخی از اقدامات آنها ذکر می شود.
در سالهای گذشته تا کنون مراکز تجاری ترکیه که هدف آنها افزایش حجم تجارت دو جانبه و توسعه پروژه های سرمایه گذاری مشترک در عربستان سعودی است، در ریاض و جده در حال فعالیت هستند، همچنین شرکت های مشهور ساختمانی ترکیه سالهاست که با موفقیت در عربستان سعودی فعالیت می کنند. توافق نامه های زیادی بین دو کشور به منظور تأمین سازوکارهای دوجانبه خوب برای همکاری اقتصادی منعقد شده است که یکی از آنها کمیسیون مشترک اقتصادی ترکی-عربستان سعودی (JEC) است که بسیار تاثیرگذار می باشد. دو کشور پروتکل کمیسیون اقتصاد مختلط را در سال 2013 به منظور تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور امضا کردند. ارزش سرمایه گذاری های سعودی در ترکیه حدود 2 میلیارد دلار تخمین زده شده است. در سال 2017 ، شهروندان سعودی 3.545 ملک در ترکیه خریداری کردند. علاوه بر این ، اعضای کمیته اجرایی شورای تجارت ترکیه و عربستان سعودی در 25 فوریه 2018 از ریاض بازدید کرده اند.
اگرچه از بهار عربی 2011 ، ترکیه و عربستان سعودی در زمینه سیاست اخوان المسلمین در خاور میانه اختلافات ناچیزی در سیاست خارجی داشتند. در حالی که ترکیه از اخوان حمایت می کند ، عربستان سعودی آن را یک تهدید می داند و از زمان کودتای رهبر سازمان ، محمد مرسی ، میلیاردها دلار به مصر کمک کرده است. با این وجود ، روابط اقتصادی بین دو کشور تحت تأثیر این امر قرار نگرفت و در بیشتر موارد توانست دست نخورده باقی بماند. اما گویا در روزهای اخیر عربستان سعودی اقتصاد را تحت تاثیر سیاست خارجی قرار داده است که باعث شده است مقامات ترک تلاش کنند تا روابط اقتصادی را جدا از اختلافات سیاسی حفظ نمایند. برای مثال طرف ترک سعی کرده است با تماس تلفنی مقامات ترک با بن سلمان پادشاه عربستان سعودی در تلاش برای صلح با پادشاهی ارتباط برقرار کند و بر روابط دوجانبه تاکید نمایند. با این وجود ، به نظر نمی رسد که سعودی ها این قسمت را فراموش کرده باشند و از قدرت اقتصادی خود برای فشار بر ترکیه و رهبری این کشور استفاده می کنند.
واژگان كليدي: تحریم های, اقتصادی , عربستان , پيامد , اقتصاد, ترکیه, مریم خالقی نژاد
