کارشناس و محقق دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
انتخاب جو بایدن به عنوان رئيس جمهور امریکا روابط بین این ابر قدرت جهان و کشورهای دیگر را در شرایط جدیدی قرار داده است .سیاست های یکجانبه گرایانه ترامپ در طول چهار سال دولت وی بر بسیاری از معادلات جهانی و منطقه ای در جهان تاثیر گذار بود. جنوب شرق آسیا به عنوان محل عرصه رقابت دو ابرقدرت ایالات متحده و چین و از سوی دیگر حضور برخی کشورهای مسلمان منطقه استراتژیک در تحلیل های منطقه ای بوده است
در گفتگو کوتاه با آقای دکتر عبدالرضا عالمی کارشناس منطقه جنوب شرق آسیا، محقق دانشگاه IIUM مالزی و مدیر مرکز تحقیقاتی و پژوهشی Asia WE در مالزی، چشم اندازه جنوب شرق آسیا را پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مورد بررسی قرار دادیم . مشروح این گفتگو به شرح ذیل میباشد :
واژگان كليدي: انتخابات, ریاست جمهوری, آمریکا , چشم انداز , جنوب شرقی آسیا ,دکترعبدالرضا عالمی, ترامپ ,بايدن
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا سیاست یکجانبه گرایانه ایالات متحده در دوره ترامپ بر منطقه جنوب شرق آسیا تاثیر داشت ؟
جنوب شرق آسیا تا پیش از دوران ترامپ جایگاه ویژه ای در عرصه رقابت های منطقه ای ابرقدرت ها همچون آمریکا و چین داشت. با تغییر سیاست های منطقه ای و تمرکز بر آمریکا ، جنوب شرق آسیا از اولویت ها آمریکا خارج گشت. عدم حضور ترامپ دراغلب اجلاس های مهم آسیایی بر عدم تعهد ایالات متحده به این منطقه تأکید و همین عامل باعث گردید احترام و موقعیت ترامپ در میان سران این منطقه نیز کاهش یابد.
هر چند ایالات متحده به دلیل مساله دریای چین و تنش های مختلف با چین سعی در حضور حداقلی در منطقه داشت اما رویکرد دولت ترامپ باعث گردید که دولت های منطقه سعی بر هم زیستی مسالمت آمیز با چین را بدون حمایت آمریکا در چند سال اخیر تجربه کنند به گونه ای که هرچند ایالات متحده را از نظر ژئوپلیتیکی مهم دانسته ، اما از نظر تجارت برای آسیای جنوب شرقی چین را یک” بازیگر واقعی” میدانند.
سیاست خارجی ترامپ سیاست مبتنی بر تعامل کمتر با منطقه جنوب شرق آسیا و سیاست تجارت سختگیرانه و به نوعی یک سیاست یکجانبه گرایانه بود
در دکترین ترامپ ، مهمترین وظیفه دولت آمریکا ارتقا توان اقتصادی و بهبود وضع معیشت مردم آمریکا قرار داشت و بهمین منظور از مسائلی که باعث ایجاد هزینه های اضافی برای واشنگتن می شود دوری می گزید . در این راستا او کاهش سهم ایالات متحده در تامین هزینه های امنیت متحدانش در سراسر جهان و جنوب شرق آسیا را یکی از مهمترین راهکارهای این مساله می دانست .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نتایج سیاست ترامپ در تعامل کمتر با منطقه جنوب شرق آسیا در ابعاد مختلف اقتصادی و سیاسی و.. چه بوده است؟
یکی از نتایج این سیاست برای کشورهای منطقه افزایش هزینه های نظامی ملی، و در نتیجه کاهش منابع برای سرمایه گذاری مهم زیرساخت ها بود . در طی سالهای اخیر با اجرای این سیاست با توجه به ضعف کشورهای جنوب شرقی آسیا در بعد نظامی و از بین رفتن امنیت تضمین شده توسط آمریکا ،آنان با چالش ظهور هژمونی چین مواجه گردیدند .
با توجه به اختلافات ارضی چین با کشورهای منطقه جنوب شرق اسیا تاثیر سیاست ترامپ بر قدرت گیری چین و نفوذ ان در منطقه افزوده شد و برخی از کشورها که سعی داشتند با استفاده از نفوذ و روابط متقابل با آمریکا روابط خود را با چین بالانس نمایند دچار چالش شدند
از سوی دیگر در بعد اقتصادی توافق همکاری های دو سوی اقیانوس آرام موسوم به ‘تی.پی.پی’ که قرار بود تا پایان ریاست جمهوری ‘باراک اوباما’ در کنگره آمریکا تصویب شود، با پیروزی ‘دونالد ترامپ’ که از مخالفان این توافق بود دچار سرنوشت بسیاری از قراردادهای بین المللی در دوره ترامپ شد و دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ اعلام کرد از این پیمان کنار میرود او با امضای یک فرمان اجرایی در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۷ کناره‌گیری آمریکا از این شراکت را اعلام کرد. خروج از این پیمان آغاز جدایی ایالات متحده از آسیا و اقیانوسیه بود
هر چند این توافق در نهایت بدون حضور امریکا منعقد گردید اما عدم حضور ایالات متحده از تاثیر گذاری بسیار آمریکا در اقتصاد منطقه کاست .
افول اخلاقی ریاست جمهوری آمریکا در زمان ترامپ و حمایت وی از دولت های خودکامه و حمله به رسانه های مستقل باعث گردید دولت ها اقتدارگرا در جهان و جنوب شرق آسیا جسارت بیشتری پیدا کنند
این شرایط باعث گردید دولت های خودکامه ها سرسخت تر شده و قوانینی را درباره اخبار جعلی و سخنان نفرت انگیز وضع کرده اند که خود آنها به عنوان رهبر از آنها مصون بوده اما از آنها برای تعقیب کسانی که از آنها انتقاد می کنند استفاده می شود.
این قوانین و مقررات که معمولا تحت شرایط بحرانی وضع می شوند ، توسط دولت های خودکامه مدتها پس از عبور از بحران مورد استفاده قرار میگیرد .به این سبب گروههای حقوق بشری از این روند انتقاد نموده به گونه ای در موضوع کامبوج و میانمار دولت اقتدارگرا آن با وضع مقررات اضطراری به دلیل بحران کرونا از آن در دستگیری منتقدین خود استفاده میکردند
در واقع ، ترامپ در طول دوره ریاست جمهوری خود در همراهی با برخی از رهبران جنوب شرق آسیا و حملات علنی به مطبوعات آزاد زمینه را برای خودکامگی آنان فراهم میکرد
از سوی دیگر عدم حمایت مالی ایالات متحده از سازمان های جامعه مدنی و سازمان های غیردولتی بین المللی در دوره بحران کرونا مشکلات عدیده ای برای این سازمانها در حوزه کمک رسانی به برخی از کشورهای جنوب شرق آسیا ایجاد کرد .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به پایان انتخابات آمریکا و انتخاب بایدن به عنوان رییس جمهور منتخب رویکرد رهبران این منطقه به انتخاب بایدن چگونه است ؟
استقبال روسای دولتهای منطقه جنوب شرق آسیا و تبریک زود هنگام آنان به رییس جمهور جدید امریکا نشان میدهد فضای تعامل و همکاری در دوره حکومت ترامپ فضای راکد و ایستا بوده است
هر چند شواهد نشان میدهد که سیاست های کلان دولت آمریکا در این منطقه از زاویه رقابت با چین دیده میشود اما اگر بایدن سیاست منطقه ای خود را بر اساس سیاست دوره اوباما و سیاست چرخش به شرق برنامه ریزی نماید فرصتهای همکاری و تعامل دولت آمریکا با دولت های منطقه آ سه آن افزون تر خواهد شد
البته ذکر این نکته بسیار مهم است که تا زمانی که آمریکا ساختار تعریف شده مستقلی در ارتباط با منطقه آ سه آن جنوب شرق آسیا تعریف نکند و تنها این منطقه را از دریچه روابط خود با چین ببیند و تا زمانی که ایالات متحده و چین با هم اختلاف داشته باشند ، جنوب شرق آسیا درد را احساس خواهند کرد.
کشورهای جنوب شرق آسیا امیدوارند که رئیس جمهور جدید ایالات متحده باید بتواند تنش زدایی با چین روند بدون تنشی را در ارتباطات سیاسی اقتصادی در منطقه جنوب شرق آسیا داشته باشد که منافع این اتفاق برای کشورهای آسه آن بسیار خواهد بود.
این شرایط به گونه ای ایجاد شده است درخواست بزرگ نخست وزیر سنگاپور از رییس جمهور جدید امریکا این بود كه واشنگتن روابط خود را با چین باید تثبیت كند تا آسیای جنوب شرقی بتواند “یك محیط امن و قابل پیش بینی داشته باشد كه بتواند در آن امرار معاش کرده و زندگی خود را پیش ببرد. وی در مرحله بعدی اظهار امیدواری کرد که دولت جدید “اجماع دو حزب” را در مورد سیاست آسیایی خود ایجاد کند. که این سیاست نه تنها برای دولت خود کار درستی را انجام داده [بلکه] اجماع آنان در این سیاست فراتر از دولت شما دوام خواهد داشت تا مردم بتوانند در مورد آن برنامه ریزی کنند و بتوانند به آن وابسته باشند.”
با پیروزی بایدن انتظار میرود بسیاری از سیاست های دوران اوباما همچون بازگشت به “محور تجاری آسیا-اقیانوسیه” ، تقویت روابط امنیتی با منطقه و احیای مجدد توافق همکاری های دو سوی اقیانوس آرام موسوم به ‘تی.پی.پی’ (TPP) و در مجموع سیاست گردش به شرق مجددا احیا شود
این امر مستقیماً بر 10 کشور عضو آسه آن تاثیر مستقیم میگذارد به گونه ای که به گفته برخی کارشناسان “احتمالاً نفس راحتی می کشند تا مجبور نشوند با خصوصیات ترامپ برخورد کنند.”
