احمد مرجانی نژاد
مترجم، پژوهشگر مسائل بین المللی
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
یافته‌های نظر سنجی بنیاد انتخابات شفاف افغانستان « تیفا» نشان می دهد، ۵۷.۱۳ % مصاحبه شوندگان ، در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نمی‌کنند. البته ، ۴۲.۸۷ % نیز اعلام کرده اند که در انتخابات شرکت می‌کنند. این نظرسنجی بر اساس مصاحبه با 5200 تن در ۳۴ ولایت افغانستان، طی سه ماه ،حاصل گردیده است.
طبق آخرین تصمیم دولت مرکزی ، مقرر گردیده است، چهارمین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، طی مورخ ششم مهرماه 1398 برگزار شود. اما ، تحدید و تهدید های امنیتی- الویت برقراری صلح و امنیت ، لزوم تداوم مذاکرات بین الافغانی- مخالفت احزاب و شخصیت های مخالف دولت مرکزی، ادعاهای مهندسی انتخابات از سوی دولت اشرف غنی، از اهم دلایل عدم شرکت همگانی در انتخابات مذکور، محسوب می گردند. نتایج اعلام شده توسط « تیفا» ، مربوط به قبل از تهدید طالبان مبنی بر هدف قرار دادن تجمعات انتخاباتی است. طالبان ، اعلام کرده است:” انتخابات در سرزمین اشغال شده افغانستان معنا ندارد و احتمالا ۹۰ % مردم افغانستان در چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری شرکت نخواهند کرد”
وضعیت و گرایش های نامزد ها
تا اعلام حصول توافق بین آمریکا و طالبان ، برگزاری چهارمین دور انتخابات ریاست جمهوری در مهر ماه سال جاری، هنوز قطعی نیست.تا کنون هیجده تن در لیست نامزدهای ریاست جمهوری در کمیسیون انتخابات ثبت نام کرده اند. البته « زلمی رسول» ، به نفع اشرف غنی کنار رفت و فعلا هفده تن،در صحنه رقابت قرار دارند، هر چند پیش بینی می شود چند تن دیگر به نفع نامزد های قوی ، از فهرست خارج شوند. ضمن آن که هشت تن از نامزد ها ( شیدا محمد ابدالی- سید نورالله جلیلی- عنایت الله حفیظ- غلام فاروق نجرابی- محمد ابراهیم الکوزی- نور رحمان لیوال- محمد شهاب حکیمی- حکیم تورسن) برای کسب آرای قابل توجه شانس زیادی ندارند. در صورت برگزاری انتخابات در موعد مقرر، نامزد های شهیرچهارمین دوره ریاست جمهوری افغانستان ، دارای وضعیت و گرایش هایی بشرح ذیل هستند.
- « محمد حنیف اتمر» مشاور پیشین امنیت ملی افغانستان است. وی با شعار “صلح و اعتدال” تعهد سپرد که در ظرف شش ماه الی یک سال، قانون اساسی افغانستان را تغییر دهد. محمد یونس قانونی رییس پیشین مجلس نمایندگان، معاون اول و محمد محقق رییس “حزب وحدت مردم” معاون دوم وی معرفی شده اند. در تیم آقای اتمر، عالم ساعی، استاندار پیشین جوزجان، از قومیت ازبک نیز حضور دارد. اتمر “اصلاح نظام ریاستی” را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرد. اختلاف جدی اتمر با معاونانش، احتمال از هم پاشیدگی تیم آقای اتمر به دلیل تداوم اختلاف جدی با معاونانش وجود دارد، مگر این که سفارت آمریکا با جدیت از تیم اتمر پشتیبانی کند. وی منتظر حمایت جدی سفارت آمریکا می باشد، علی رغم آن که انگلیسی ها از وی حمایت می کنند و ارتباط نزدیک با استخبارات پاکستان دارد. خانواده اتمر هنوز در پاکستان زندگی می کنند.
- « عبدالله عبدالله»، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی، وی در دو دور قبلی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نامزد بود. در سال ۲۰۰۹ به عنوان رقیب حامد کرزی، رییس جمهوری پیشین وارد کارزار انتخاباتی شد و توانست انتخابات را به دور دوم بکشاند. در انتخابات ۲۰۱۴ نیز در مقابل محمد اشرف غنی به رقابت پرداخت که باز هم انتخابات به دور دوم رفت و در نهایت منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی شد. شعار تیم آقای عبدالله “ثبات و همگرایی” اعلام شد. عنایت‌الله بابر فرهمند ،معاون اول آقای عبدالله و مردادالله سعادتی به عنوان معاون دوم، معرفی شدند. آقای فرهمند، رییس پیشین دفتر ژنرال عبدالرشید دوستم رهبر حزب جنبش ملی اسلامی و از قوم ازبک است و آقای سعادتی از افراد نزدیک به محمد کریم خلیلی رهبر حزب وحدت و از قوم هزاره است. آقای عبدالله نامزد حزب جمعیت اسلامی است و دو حزب جنبش ملی اسلامی و حزب وحدت نیز از او حمایت می‌کنند. عبدالله مورد توجه اروپایی ها و هندی ها است و خانواده وی هنوز در هندوستان زندگی می کنند.
- « محمد اشرف غنی» ،رییس جمهور فعلی ،با شعار “دولت ساز” وارد کارزار انتخاباتی شده است. وی امرالله صالح را به عنوان معاون اول و سرور دانش را معاون دوم خود معرفی کرد. آقای صالح رییس حزب روند سبز، از استان پنجشیر و از قوم تاجیک است و در گذشته از نزدیکان احمد شاه مسعود بوده است و آقای دانش معاون دوم کنونی آقای غنی، از اعضای حزب وحدت افغانستان و از قوم هزاره است. ضمن آن که محمد یوسف غضنفر، از بازرگانان مشهور افغانستان ؛ از قوم ازبک، در کنار غنی قرار دارد. اشرف غنی انتظار دارد تا مانند انتخابات گذشته، سفارت آمریکا از وی حمایت کند، اما هنوز موضع سفارت آمریکا در این مورد علنی نشده است. پسر و دختر آقای غنی در آمریکا زندگی می کنند و تابعیت آمریکایی دارند.
- « گلبدین حکمتیار» ،رهبر حزب اسلامی و از رهبران جهادی است. او بعد از سقوط گروه طالبان در صف مخالفان دولت افغانستان قرار گرفت و چند سال پیش با دولت موافقنامه صلح امضا کرد و دوباره به کابل برگشت. حکمتیار، همیشه مورد توجه وهابی های عرب و سازمان استخبارات پاکستان بوده است. در این دوره از انتخابات احتمال می رود حکمتیار به تیم اشرف غنی بپیوندد. وی ، فضل الهادی وزین یکی از استادان دانشگاه و از قوم ازبک و حفیظ الرحمان نقی از قوم تاجیک را به عنوان معاونان خود معرفی کرد.
- « لطیف پدرام» ، تحصیل کرده ایران و نماینده سابق استان بدخشان در مجلس نمایندگان است که با شعار “آزادی، عدالت و امنیت” به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام کرده است. او رییس حزب کنگره ملی و از سیاستمداران طرفدار حکومت فدرالی در افغانستان است. در میان اروپایی ها هوادارانی دارد، اما این سبب نشده است که از وی در طرح ایجاد حکومت فدرالی در افغانستان حمایت کنند. پدرام با طرح اهداف بلند سیاسی، معاونان ضعیفی را برای نامزدی در انتخابات معرفی کرده است. آقای پدرام، احسان الله حیدری را به عنوان معاون اول و محمد صادق وردک را به عنوان معاون دوم خود انتخاب کرده است.
- « احمد ولی مسعود»، برادر احمد شاه مسعود، از فرماندهان جهادی است. وی رییس بنیاد شهید احمدشاه مسعود است و خود را پیرو برادرش می داند. مسعود تا کنون موفق به جلب نظر هیچ کشور خارجی برای حمایت در انتخابات نشده است اما وی با اروپایی ها رابطه نزدیک دارد. او فریده مومند را به عنوان معاون اول و عبداللطیف نظری را به عنوان معاون دوم خود انتخاب کرده است. آقای نظری، استاد دانشگاه در کابل است. خانم مومند چند سال به عنوان وزیر تحصیلات عالی افغانستان کار کرده است.
- « رحمت الله نبیل» تحصیل کرده و بزرگ شده پاکستان است. وی سابقه کار با موسسات خارجی در پاکستان و افغانستان دارد و در زمان ریاست جمهوری کرزی رییس امنیت ملی بود و سپس استعفاء داد. نبیل از جمله پشتون هایی است بیشتر به تاجیک ها تمایل نشان داده است اما برخی معتقدند که وی از جانب پاکستانی ها ماموریت دارد تا به تاجیک ها نزدیک شود. احتمال می رود وی به تیم انتخاباتی دکتر عبدالله بپیوندد. نبیل روحیه سیاسی ندارد، به همین دلیل در مقاطع مختلف، مجری طرح های سیاسی دیگران بوده است. او با شعار “امنیت و عدالت” وارد رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری شده است. ژنرال مرادعلی مراد ،رییس پیشین نهاد تامین امنیت کابل، معاون اول و دکتر مسعوده جلال وزیر پیشین امور زنان به عنوان معاون دوم وی معرفی شده اند.
- « فرامرز تمنا »، فارغ التحصیل ج.ا.ایران و هندوستان است ، با شعار ” تدبیر و توسعه” به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده است. او به عنوان رییس دفتر مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افغانستان کار کرده و استاد دانشگاه می باشد. دکتر تمنا، به سوی ایرانی ها تمایل دارد اما مسئولان سیاسی ایران روی او حساب باز نکرده اند. آقای تمنا، سید قیاس سعیدی را به عنوان معاون اول و محمد امین رشادت را به عنوان معاون دوم خود انتخابات کرده است. هر دو معاون آقای تمنا استاد دانشگاه در کابل هستند.
- « نورالحق علومی»، از بازمانده های نظامی حزب دموکراتیک خلق افغانستان است. او در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۴ عضو تیم آقای عبدالله بود و بعدا وزیر داخله افغانستان شد. علومی ،وابستگی خاصی ندارد اما علایق وی به سوی روسیه و احیای حزب دموکراتیک خلق است. وی بشیر بیژن و نعیم غیور را به عنوان معاونان خود معرفی کرده است.
جمع بندی:
در حالی که سایه مذاکرات صلح ناموفق با آمریکا بر انتخابات این کشور سایه افکنده است ، از سوی دیگر برگزاری موفق این انتخابات در سایه از ابهام قرار گرفته است، روند صلح در افغانستان به سمتی می رود که احتمال به تعویق افتادن چندباره برگزاری انتخابات مذکور هر رو بیشتر می شود و این یعنی عدم استقرار حاکمیت مردم بر تعیین سرنوشت خود برای تشکیل یک دولت – ملت واقعی و همیشگی در افغانستان . ،مبارزات انتخاباتی مبهم چه به نفع تیم حاکمیت فعلی پایان یابد و یا به فرض نیروهای مخالف دولت از جمله طالبان و یا طرفداران اش سکان اداره افغانستان را در دست گیرند، این به منزله آن است که امنیت و صلح در این کشور هم چنان شکننده باقی خواهد ماند. چون روند تحولات در افغانستان برای حرکت از انتخابات به سوی صلح و برعکس آن، به دور باطلی در عرصه اجتماعی تبدیل شده است . مسلما، جز در پیش گرفتن یک عزم و اراده بسیار قوی از سوی ملت و بازیگران سیاسی، اقتصادی افغانستان، برای انجام اقدام انقلابی، برون رفت این از دور باطل، راه دیگری وجود نخواهد داشت. فقدان این عزم قوی ملی و نیز بحران های سیاسی و امنیتی که بازیگران فرامنطقه ای با اهداف خاص در این کشور ایجاد می کنند، موجب شده است که مردم افغانستان، برای مطالبه صلح ، ویا گزینه انتخابات ،جهت تعیین سرنوشت شان کماکان، در تردید و ابهام ، بسر برند.
واژگان کلیدی: چهارمین دور، انتخابات ریاست جمهوری، افغانستان ، ، نامزد ها، عبدالله عبدالله، غني
