کارشناس مسایل غرب آسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc
اجلاس حمایت منطقه ای از عراق با حضور هیات هایی از همسایگان عراق و برخی کشورهای منطقه و جهان بجز سوریه در بغداد برگزار شد. جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از مهمترین شرکت کنندگان در این اجلاس بود و ریاست هیات ایرانی را در این اجلاس دکتر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران برعهده داشت..
در این اجلاس امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه ، عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر، شیخ تمیم امیر قطر، عبدالله دوم پادشاه اردن، حاکم دبی و وزیران خارجه سعودی و ترکیه هم حضور داشتند. عراق اعلام کرده بود که این اجلاس را با هدف کاهش تنش در منطقه و توسعه مناسبات اقتصادی و حل اختلافات میان کشورهای همسایه عراق برگزار می کند. نکته مهم این اجلاس حضور همزمان رقبای منطقه ای ( ایران و عربستان ) تداوم برخی تلاش ها برای ایجاد فضای گفتگوی میان این دو برای کاهش تنش ها از سوی عراق عنوان شده است .بی تردید ثبات منطقه ای در سطح کلان به گفتگوهای کشورهای منطقه در موضوعات سیاسی-امنیتی- اقتصادی و اعتماد سازی طرفین بستگی دارد برای واکاوی بیشتر موضوع مصاحبه ای با کارشناس مسایل غرب آسیا داود احمدزاده انجام دادیم.
واژگان كليدي: پيامد, اجلاس حمایت منطقه ای ,عراق , داود احمدزاده ,نشست بغداد, غرب آسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به شرایط منطقه اهمیت نشست بغداد چگونه ارزیابی می کنید ؟
عراق پس از سقوط صدام و حضور نظامی سنگین آمریکا از سال 2003 همواره با کشمکش های سیاسی داخلی میان شیعیان و سنی ها و جدایی طلبی کردها روبرو بوده لذا ناتوانی دولت مرکزی در ایجاد ثبات سیاسی از طریق ایجاد اقتدار مرکزی ونیز ناتوانی در پاسخگویی به مطالبات عمومی در حوزه اقتصادی شرایط را برای نارضایتی بیشتر فراهم ساخته بود در چنین فضای ناامن برخی از گروههای تندرو سلفی و تکفیری در قالب نیروهای داعش با افزایش حملات خود در عراق به نامنی گسترده دامن زدنند.طوری که تمام توان نظامی و اقتصادی دولت و ملت عراق در دهه های گذشته صرف مبارزه با این گروه شده است .آنچه بر نا امنی ها عراق افزوده رقابت های منطقه ای ایران و عربستان و تداوم تنش میان تهران واشنگتن بر سر موضوع امنیتی بوده است . عراق از دهه های گذشته تلاش کرده که با میانجی گری میان ایران و آمریکا از گسترش تنش و بروز تاثیرات منفی اختلافات جلوگیری کند با این وجود پیچیدگی موضوعات اختلاف زا به ویژه موضوع برجام و نوع نگاه متفاوت امنیتی به مسائل منطقه مانع از هرگونه تلاش های آشتی جویانه شد به ویژه خروج ترامپ از برجام و شهادت سردار سلیمانی در خاک عراق توسط نیروهای آمریکایی مانع از نزدیکی میان تهران واشنگتن شد . لذا دولت کاظمی با علم به ناتوانی بغداد در آشتی دادن ایران و آمریکا توان خود را برای آغاز گفتگو و کاهش تنش میان تهران – ریاض کرده و گویا توفیقات نسبی در این موضوع داشته است .بنابراین انتظار می رود پس از پایان نشست بغداد موضوعات امنیتی در دستور کار گفتگوهای ایران و عربستان قرار گیرد . از دیگر سو با توجه به ناامنی موجود در افغانستان در پی خروج نیروهای آمریکایی قدرت یابی مجدد طالبان امکان خلا قدرت در منطقه به دلیل استراتژی جدید جو بایدن در واگذاری امنیت سازی به کشورهای منطقه تلاش ها برای ایجاد هارمونی بیشتر در برقراری ترتیبات جدید امنیتی فراگیر بیش از گذشته شده است .
نکته دیگر حضور اکثر کنشگران منطقه ای نظیر ترکیه – قطر – کویت- مصر.. در کنار عربستان و ایران بار دیگر جایگاه بغداد به عنوان یکی از عناصر قدرت برجسته تر می سازد . در کنار اهداف اصلی ، و در راستای آنها اهدافی فرعی اما مهم نیز قابل تعریف است که در راس آنها می‌تواند تقویت جایگاه و موقعیت مصطفی الکاظمی در سپهر سیاسی عراق و خلق یک چهره کاریزماتیک از ایشان باشد که بتواند همچنان در مقام نخست وزیری پس از انتخابات آتی ایفای نقش کند
کاظمی به عنوان یک چهره شناخته شده عراقی که روابط نزدیکی با اکثر رهبران عرب منطقه به ویژه امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن، مصر و لبنان دارد، از ظرفیت های خود برای میانجیگری میان ایران با عربستان و مصر و اردن استفاده کرد. این دیدار هم توانست عراق را در سطح یک میانجیگری سطح بالا ارتقا دهد که دو طرف به میانجیگری آن اعتماد دارند، و هم توانست از ظرفیت عراق بهره برداری شود تا کشورهایی که با یکدیگر اختلاف دارند دور یک میز بنشینند و گفتگو کنند..
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اکثر کارشناسان برقراری صلح و ثبات در منطقه را منوط به آشتی و برقراری روابط رسمی دیپلماتیک میان تهران- ریاض میدانند با نظر به این موضوع (نشست بغداد ) ونیز مذاکرات امنیتی قبلی میان ایران – عربستان سعودی تا چقدر احتمال دارد در آینده شاهد کاهش تنش و روابط صلح آمیز باشیم ؟
در هر صورت عراق شخص الکاظمی تلاش خود را برای آشتی میان ایران و عربستان دو چندان نموده نشست بغداد هم می تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد ایران همواره بر لزوم اصلاح روابط با عربستان تاکید کرده و از طرف عربستانی خواسته است که به فکر بهبود روابط باشد. ایران به درستی همواره تاکید کرده که حل اختلافات ایران و عربستان نه تنها به سود دو کشور بلکه به سود ثبات و استقرار منطقه است. تغییر قدرت اجرایی در ایران تاکید بر روابط حسنه با همسایگان با راهبرد دولت قوی و منطقه قوی به عنوان پیش فرض اصلی تحول روابط ایران با کشورهای همسایه عربی به ویژه عربستان محسوب می گردد و حضور وزیر امورخارجه ایران در ایران نشست موید همین فرایند است . در شرایط موجود با توجه به احتمال خروج کامل نیروهای آمریکایی از عراق و کاهش تنش ها الزام سازوکارهای جدید امنیتی با مشارکت کشورهای منطقه بیش از گذشته احساس می شود شروع این مرحله به حسن نیت طرفین و اعتماد سازی متقابل بستگی دارد. بی تردید با توجه به گذشته روابط تیر و تار دو کشور و اتهام زنی های متقابل و جنگ های نیابتی برای گسترش نفوذ و تلاش های برخی از اعراب برای بستن روابط امنیتی و نظامی نزدیک با اسرائیل در قالب صلح ابراهیم انتظار نمی رود بزودی شاهد گشایش خاص در روابط تهران –ریاض ونیز برخی همسایگان عرب با ایران باشیم .از سوی دیگر سیاست همسایگی ایران و تلاش ها برای آشتی با اعراب همواره تحت تا تثیر هم مداخلات قدرت های بزرگ ونیز اختلافات نهادینه شده میان ایران و غرب است . به نظر می رسد تا مشخص شدن سرنوشت برجام و برخی موضوعات امنیتی منطقه ای,( بحث توانمندی موشکی ایران و نیروهای نیابتی) امکان مصالحه با عربستان وجود ندارد و مذاکرات اخیر هم بیشتر برای کاهش تنش ها و مقابله با چالش هاست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بیانیه پایانی نشست بغداد الزام بازسازی عراق و مبارزه با تروریسم امکان عملیاتی شدن این دو کلید واژه اصلی را تا چقدر امکان پذیر ارزیابی می کنید ؟
به نظر می رسد یک عزم جمعی میان مشارکت کنندگان نشست برای کمک به اقتصاد عراق وبا سازی زیر ساخت های حیاتی به ویژه در حوزه نفت و گاز و منابع آبی و مسائل زیست محیطی وجود دارد. رغبت عربستان سعودی همراه امارات و قطر در سرمایه گذاری در زیر ساخت های عراق و گسترش همزمان روابط اقتصادی و تجاری با ایران حتی حضور مکرون رئیس جمهور فرانسه در این نشست , تضمین های امنیتی به بغداد برای پر کردن خلا قدرت در منطقه پس از تکمیل خروج نیروهای آمریکایی گویای توفیق در این زمینه است. ولی چنانکه گفته شد نوع نگاه ایران به مدیریت و رهبری مسائل امنیتی منطقه با نگاه عربستان سعودی و غربی ها متفاوت تر است . ایران امنیت منطقه را در گرو مشارکت فراگیر تمام کنشگران منطقه ای می داند و حضور نیروهای بیگانه را به عنوان عامل کشیدگی سیاسی و تطویل بحران اعلام می دارد از دیگر سو نیروهای بسیجی مردم عراق ( حشد الشعبی )را به عنوان عنصر سازنده وامنیت ساز در مبارزه با داعش دانسته بر حمایت و تقویت این گروهها پافشاری می کند در صورتی که عربستان به همراه غرب بر خلع سلاح وسرکوب نیروها تاکید دارد . بنابراین مکانیسم مشترکی برای مبارزه با تروریسم میان مشارکت کنندگان دیده نمی شود
