ترکیه و بحران سوریه: تحلیل استراتژی‌ها و چالش‌های امنیتی در برابر سناریوهای تجزیه

 

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین‌المللی مطالعات صلح (IPSC)

 

ترکیه به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در بحران سوریه، نقش پیچیده‌ای در تحولات این کشور ایفا کرده است. با وجود ادعای حمایت از تمامیت ارضی سوریه، اقدامات آنکارا به ‌ویژه در حمایت از گروه‌های مخالف و عملیات‌های نظامی در شمال سوریه، احتمال تجزیه این کشور را افزایش داده است. این مقاله به بررسی اهداف ترکیه، چالش‌های امنیتی، و پیامدهای احتمالی سناریوهای تجزیه برای آنکارا می‌پردازد.

-اهداف ترکیه در سوریه

ترکیه سه هدف اصلی در سوریه دارد و در پیشبرد آنها گام برداشته است. هدف اول دستیابی به یک راه حل سیاسی بر اساس قطعنامه  2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد (UNSCR) است . هدف دوم ترکیه تسهیل بازگشت پناهجویان سوری به کشورشان است. هدف سوم تضمین امنیت ملی ترکیه با از بین بردن تهدید یگان‌های مدافع خلق (YPG) است. زیرا حفاظت نزدیک به یک دهه روسیه از YPG در تل رفعت لغو شده است. (1)

 

مسئله کردها: چالش اصلی امنیتی

اولویت های ترکیه به شدت با اولویت های کردهای سوریه و حامیان غربی آنها متفاوت است. یکی از نگرانی های اصلی ترکیه در سوریه این است که کردها تا چه حد خودمختاری خواهند داشت، با توجه به این که این مسئله اکنون با مسئله کردها در ترکیه در هم تنیده شده است.دولت ترکیه نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، یک گروه شبه‌نظامی که هم آمریکا و هم ترکیه آن را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی می‌کنند، می‌داند. نیروهای دموکراتیک سوریه دارای نیروی نظامی تقریباً 100000 زن و مرد است و اداره خودمختار خود اعلام شده آن یک سوم خاک سوریه و 70 درصد منابع نفت و گاز را پوشش می دهد. آنکارا خودگردانی کردها را تهدیدی برای ساختار واحد خود می داند.ترکیه با وجود اتحاد نزدیکش با کردستان عراق، با فدرالیسم سست به سبک عراقی در سوریه مخالف است. در عوض، خواهان آن است که نیروهای دموکراتیک سوریه تحت یک فرماندهی متمرکز در ارتش سوریه ادغام شوند و کادرهای ارشد مرتبط با پ.ک.ک در داخل این گروه از سوریه اخراج شوند.به نظر می رسد در این موضوع ترکیه و رهبران جدید سوریه در یک صفحه قرار دارند. کردها که نزدیک به یک دهه از خودمختاری برخوردار بودند، به نظر می‌رسد مصمم هستند که برای یک مدل حکومتی غیر متمرکز تر از آن چه ترکیه یا دمشق می‌خواهند تلاش کنند – مدلی که در آن یک منطقه کردی می‌تواند نه تنها کنترل فرهنگی، بلکه کنترل اداری و نظامی نیز داشته باشد. منابع کرد ادعا می کنند که نیروهای دموکراتیک سوریه آماده مبادله سرزمین اکثریت عرب و منابع انرژی با یک حکومت غیرمتمرکزتر است.(2)

 

بازگشت پناهندگان: فرصت‌ها و تهدیدها

ترکیه با پذیرش پناهندگان سوری، خود را به عنوان یک قدرت بشردوست در منطقه مطرح کرد و تلاش داشت تا نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده سوریه پس از اسد ایفا کند .این کشور امیدوار بود با سقوط رژیم اسد، بتواند بر تحولات سوریه تأثیر بگذارد.(3)ترکیه با پذیرش پناهندگان، از اتحادیه اروپا کمک‌های مالی قابل توجهی دریافت کرد. به عنوان مثال، توافقنامه 2016 شامل 3 میلیارد یورو کمک مالی برای حمایت از پناهندگان بود .این کشور از بحران پناهندگان به عنوان اهرم فشار برای پیشبرد مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا و تسهیل سفر بدون ویزا برای شهروندان ترک استفاده کرد.(4)

با تداوم بحران سوریه، حضور پناهندگان به یک مسئله داخلی تبدیل شد و باعث افزایش نارضایتی‌های اجتماعی در ترکیه گردید. دولت ترکیه برای کاهش فشارهای داخلی، سیاست‌های سختگیرانه‌تری در پیش گرفت.(5)با حذف رژیم اسد، در داخل ترکیه این انتظار وجود دارد که پناهجویان سوری به کشور خود بازگردند. اگرچه سوری هایی که در کشورهای همسایه، از جمله ترکیه زندگی می کنند، از قبل شروع به بازگشت به سوریه کرده اند، اما این کشور 13 سال از جنگ داخلی هنوز دارای شرایط  وخیم است. (6) 

تغییرات بزرگ قانونی برای ادغام ابزارهای مختلف در مورد وضعیت پناهندگان در دهه 2000 در ترکیه به دلیل دو عامل رخ داد: اول، مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا، و دوم، بحران سوریه و توافقات با اتحادیه اروپا. همسویی قانونی با قوانین اتحادیه اروپا پیش شرط اصلی برای الحاق است و برنامه اقدام ملی ترکیه (NAP) برای پناهندگی و مهاجرت که در سال 2005 به تصویب رسید، که به تمایل ترکیه برای ادامه همسویی اشاره دارد.اتحادیه اروپا برای کاهش ورود پناهندگان به قلمرو خود، با ترکیه توافق نامه‌هایی مانند “بیانیه اتحادیه اروپا و ترکیه” در سال 2016 امضا کرد. این توافق شامل بازگرداندن پناهندگان از یونان به ترکیه و اسکان مجدد محدود آن‌ها در اروپا بود اتحادیه اروپا از ترکیه به عنوان یک کشور “سوم امن” برای مدیریت بحران پناهندگان استفاده کرد.(7)

 

از سال 2016، ترکیه و پناهندگان از کمک های قابل توجهی از اتحادیه اروپا بهره مند شده اند، به موجب توافق نامه مارس 2016 اتحادیه اروپا و ترکیه ، به ترکیه کمک می کند تا هزینه های بهداشت، آموزش و سایر هزینه های مرتبط با پناهندگان را تامین کند. بر اساس مفاد آن توافق، ترکیه موافقت کرد که اقداماتی را برای جلوگیری از عبور غیرمجاز پناهجویان به یونان – یعنی به خاک اتحادیه اروپا – و بازپس گیری پناهندگانی که به طور غیرقانونی از آن عبور کرده اند، اتخاذ کند. در مقابل، اتحادیه اروپا متعهد شد، از جمله، 6 میلیارد یورو در طول سه سال آینده برای حمایت برنامه‌ای از پناهندگان در ترکیه ارائه کند.(8)تا این مرحله، اتحادیه اروپا 4.2 میلیارد یورو به آنچه که رسماً “تسهیلات اتحادیه اروپا برای پناهندگان در ترکیه” نامیده می شود متعهد شده است و در واقع کمی بیش از 2.1 میلیارد یورو پرداخت کرده است.(9)از 21 سپتامبر 2017، آمریکا نیز از آغاز بحران، 572 میلیون دلار برای حمایت از پناهندگان سوری در ترکیه کمک کرده است.(10)

در راستای عدم اجرای توافقات،دولت ترکیه بارها اتحادیه اروپا را به شکستن توافق تهدید کرده است، چیزی که اروپایی ها واقعا از آن می ترسند. (11)اتحادیه اروپا از ترکیه به دلیل نقض حقوق بشر و استفاده ابزاری از پناهندگان برای فشار سیاسی انتقاد کرد.تنش‌ها بین ترکیه و اتحادیه اروپا پس از اقدامات یک جانبه ترکیه، مانند باز کردن مرزها به روی پناهندگان در سال 2020، افزایش یافت.(12) 

 

سناریوهای تجزیه سوریه و پیامدها

ترکیه به عنوان یکی از بازیگران اصلی در بحران سوریه، نقش پیچیده‌ای در تحولات این کشور ایفا کرده است. در حالی که ترکیه به طور رسمی از تجزیه سوریه حمایت نمی‌کند، اقدامات و سیاست‌های آن به طور غیرمستقیم می‌تواند به افزایش احتمال تجزیه این کشور کمک کند. تناقضات در سیاست‌های ترکیه مانند حمایت از گروه‌های شورشی در عین ادعای حمایت از تمامیت ارضی سوریه،اسکان پناهجویان سوری در مناطق مرزی، و طرح‌هایی مانند ایجاد “منطقه امن” در شمال سوریه ، تا برخی از پناهندگان بتوانند در آن مناطق اسکان یابند. این طرح‌ها با همکاری بین‌المللی و به ویژه با حمایت اتحادیه اروپا ،در سناریوهای تجزیه آنکارا کاملا محسوس بود.

 ترکیه از مخالفان دولت سوریه  در ده سال گذشته حمایت کرده، به ویژه گروه‌های اسلام‌گرا  حیات تحریر الشام (HTS) و ارتش ملی سوریه (SNA).هدف اصلی ترکیه جلوگیری از قدرت‌گیری کردهای سوریه (SDF) و معکوس کردن جریان پناهجویان است.ترکیه عملیات‌های نظامی علیه کردهای سوریه را تشدید کرده تا مانع خودمختاری آن‌ها شود.(13)سرعت رعد و برق و سهولت حمله شورشیان قابل توجه بود. میزان حمایت خارجی که ممکن است دخیل بوده باشد و نقش بالقوه ترکیه همچنان یک علامت سوال است.بسیاری تصور می‌کنند که آنکارا باید در پس‌زمینه حمایت کرده باشد یا حداقل با تایید ضمنی آن، هر چند مقامات ترکیه هرگونه دخالت را رد می‌کنند. با این حال، ساده لوحانه خواهد بود که فرض کنیم آنکارا با توجه به درگیر شدنش در امور سوریه و شبکه گسترده نظامی و اطلاعاتی در زمین، کاملاً از آنچه قرار است رخ دهد، بی اطلاع بوده است. اگر هیچ رابطه حامی و مشتری بین ترکیه و HTS وجود نداشت، گروه شورشی احتمالاً نمی‌توانست قدرت خود را تثبیت کند و بدون توجه آنکارا برای این حرکت آماده شود. دونالد ترامپ، در صحبت با مطبوعات، در این باور که ترکیه در پس سقوط اسد بود، صریح بود. ترامپ با تمجید از قابلیت‌های نظامی ترکیه و روابط شخصی او با رجب طیب اردوغان،  گفت که ترکیه کلید آینده سوریه را در دست دارد، اما اقدامات خود را به عنوان یک «تسلط غیردوستانه» توصیف کرد.(14)

اگرچه ترکیه HTS را یک سازمان تروریستی اعلام کرد – همانطور که آمریکا، سازمان ملل و بسیاری از دولت های اروپایی انجام دادند – آنکارا ارتباط و همکاری با این گروه را حفظ کرد . تا زمان انحلال در 29 ژانویه 2025، ترکیه به آنها کمک های غیرمستقیم می کرد ، از جمله حفظ نیروهای ترکیه در استان ادلب تحت کنترل HTS برای محافظت از HTS در برابر حملات دولت سوریه و هدایت کمک های بشردوستانه و تجارت به شمال سوریه، و همچنین  به HTS کمک کرد،تا مشروعیت بین مردم را به دست آورد.

طی چند روز پس از سقوط  اسد، آنکارا با حضور هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه و ابراهیم کالین، رئیس اطلاعات ترکیه، دیدارهای شخصی از رهبری HTS در دمشق داشتند. در اوایل فوریه 2025، رئیس جمهور انتقالی الشراع با اردوغان در کاخ ریاست جمهوری در آنکارا دیدار کرد . اردوغان بر حمایت کامل ترکیه از دولت جدید تاکید کرد و الشرع را به خاطر تعهدش به مبارزه با “گروه های تروریستی” از جمله داعش و نیروهای دموکراتیک سوریه مورد حمایت آمریکا تمجید کرد. در مقابل، رهبر جدید سوریه گفت که هرگز اجازه نخواهد داد که از خاک سوریه به عنوان بستری برای تهدیدات علیه ترکیه استفاده شود و قول داد که هر شکلی از خودمختاری کردها را رد کند.(15)

ترکیه می گوید سعی دارد با حمایت از HTS امنیت ملی و ژئوپلیتیک را متعادل کند. این گروه مدت‌ها از محاصره نظامی ترکیه سود برده بود که بین آنکارا و مسکو توافق شده بود تا از هرگونه تهاجم رژیم که موج جدیدی از پناهجویان به ترکیه را آغاز کند، جلوگیری کند. (16) به نظر می‌رسد که ترکیه در حال استفاده از وضعیت جدیدی است که اکنون در سوریه حاکم است تا بر نقش ضروری خود تأکید کند. نزدیکی جغرافیایی و در حال حاضر سیاسی به مقامات جدید سوریه عوامل کلیدی برای آنکارا است که در استفاده حداکثری از آنها تردیدی ندارد. دو موضوع به عنوان اولویت بین دو کشور باقی مانده است.البته اولین و مهم ترین مسئله کردستان است که در کوتاه مدت در کانون توجهات دوجانبه قرار دارد. در جریان حمله ای که منجر به سقوط اسد شد، ناظران به حضور فعال نیروهای ارتش ملی سوریه (SNA) اشاره کردند. این گروه که فقط یک ارتش نام دارد، متشکل از ده‌ها گروه است که اکثراً عرب و ترکمن هستند، با منافع متفاوت، اما وفادار به ترکیه می باشند. نیروهای دموکراتیک سوریه که آشکارا در حالت تدافعی قرار دارند، در تلاش هستند تا با دولت احمد الشرع برای حفظ خودمختاری که چندین سال در اختیار داشتند، مذاکره کنند، در حالی که آگاه هستند که در معرض خطر از دست دادن حمایت واشنگتن هستند که نگرانی اصلی آن همچنان مبارزه با داعش است.حل معادله سیاسی پیچیده است. با این حال، تجزیه سوریه یا تکرار سناریویی به سبک عراقی که در مناطق کردنشین سوریه اعمال می شود، بخصوص به دلیل هوشیاری آنکارا نسبت به تحولات در مناطق تحت کنترل PYD به نظر نمی رسد تکرار شود.

پروژه فدرالیستی PYD همچنان یک پروژه کردی است که در استراتژی پ.ک.ک علیه ترکیه گنجانده شده است. با این حال، بحث استفاده از مناطق تحت کنترل خود به عنوان پایگاه نظامی علیه ترکیه نیست، بلکه ایجاد الگویی از یک منطقه خودمختار کردستان، متفاوت از دولت منطقه‌ای کردستان عراق است که کردهای ترکیه را تشویق می‌کند تا حداقل برای به دست آوردن نوعی خودمختاری محلی بسیج شوند.(17) ایجاد مناطق امن در شمال سوریه، به تقسیم این کشور به مناطق تحت کنترل مختلف کمک کرده است. این مناطق امن، عملاً به عنوان مناطق خودمختار عمل می‌کنند و احتمال تجزیه سوریه را افزایش می‌دهند.

از زمان سقوط اسد در اوایل دسامبر 2024، ترکیه سه نقش مرتبط با یکدیگر را بر عهده گرفته است: توانمندساز، دولت ساز و محافظ. اول، این کشور بازیگر اصلی در میان ذینفعان خارجی بوده است که بر اساس سال‌ها تعامل با مخالفان و موقعیت آن در نظم منطقه‌ای پس از اکتبر 2023 است. دوم، ترکیه اکنون یکی از حامیان اصلی دولت در سوریه جدید است. با این حال، آنکارا نیز سوریه متمرکز و یکپارچه را ترجیح می دهد، در حالی که بازیگرانی مانند کردها، علوی ها و دروزی ها خواستار خودمختاری در مناطق خود هستند. علاوه بر این، سوریه با پرسش هایی در مورد چگونگی تبدیل گروه های رادیکال به بازیگران سیاسی مشروع و چگونگی انتقال از حکومت شورشی به یک دولت-ملت بالغ مواجه است. بنابراین، در حالی که ترکیه تجربه ادغام جنبش‌های اسلام‌گرا در فرآیندهای دموکراتیک را دارد، که می‌تواند به آن اجازه دهد HTS و اتحاد شورشی‌اش را پرورش دهد، آینده دور از دسترس است.دولت سازی و بازسازی نیازمند منابع عظیمی است و دخالت آنکارا صرفاً نوع دوستانه نیست.(18) سوم، ترکیه در حال گسترش موقعیت خود به عنوان محافظ سوریه جدید است. این یک مدافع صریح از حقوق این کشور، به ویژه در برابر بمباران و تجاوزات اسرائیل به فراسوی بلندی‌های جولان  که به منطقه غیرنظامی شده بود، نشان از آمادگی برای تقویت دفاعی خود دارد. آنکارا همچنین می تواند از تجربیات خود در ناتو و سایر مشارکت ها برای کمک به اصلاح بخش امنیتی استفاده کند.(19)

 از طرفی آنکارا شبه‌نظامیان شورشی را تشویق می‌کند تا در ساختارهای رسمی تحت دولت جدید ادغام شوند و مقامات ترکیه در حال مذاکره نزدیک با همتایان خود برای ایجاد الگویی برای ارتش ملی هستند. علاوه بر حمایت عملی مانند آموزش، تجهیزات و سازماندهی مجدد، ترکیه همچنین می تواند به ارتباط رهبران جدید با سهامداران بین المللی که مایل به مشارکت در این فرآیند هستند کمک کند.ترکیه همچنین ممکن است تعامل نظامی خود را عمیق تر کند. در حال حاضر نشانه هایی وجود دارد که می تواند ردپای خود را در سوریه از طریق توافقاتی مشابه توافقاتی که در لیبی ایجاد کرده است، گسترش دهد. چنین اقدامی می تواند مستلزم کسب حقوق پایگاه برای نیروی هوایی ترکیه باشد.(20) آنکارا احتمالاً با احتیاط به ترتیباتی مانند این برخورد می کند تا اطمینان حاصل کند که آنها واکنش متقابل بازیگران منطقه ای را ایجاد نمی کنند.(21)علاوه بر این، با توجه به رشد صنعت دفاعی ، ترکیه می تواند به تسلیح مجدد ارتش سوریه به ویژه در مناطقی مانند پدافند هوایی کمک کند. این امر با جهت گیری جدید سیاست های منطقه ای ترکیه مطابقت دارد.(22)

 

– واکنش بازیگران  منطقه ای و بین‌المللی

ترکیه نقش اصلی را در سازماندهی مجدد سوریه پس از سقوط رژیم اسد ایفا می کند. از یک سو، دولت ترکیه به دنبال ایجاد ثبات در منطقه است. از سوی دیگر با درگیری های احتمالی با قدرت های دیگر مانند اسرائیل و شبه نظامیان کرد مواجه است. آلمان و ترکیه به دلایل ژئوپلیتیکی و منافع مشترک که در ایجاد ثبات در سوریه و منطقه دارند،بلافاصله پس از به دست گرفتن قدرت توسط شبه نظامیان هیئت تحریر الشام (HTS)، وزیر امور خارجه آلمان ابتدا قبل از بازدید از دمشق به آنکارا سفر کرد. او خواستار خلع سلاح شبه‌نظامیان کرد یگان‌های مدافع خلق (YPG) شد و به نفع حفظ تمامیت ارضی سوریه صحبت کرد، وزارت خارجه فدرال یک طرح هشت ماده‌ای برای صلح در سوریه صادر کرد. 

آنکارا و برلین مدعی هستند برای انتقال مسالمت آمیز می خواهند در سازماندهی مجدد و بازسازی سوریه مشارکت کنند. آنها می خواهند جلوی مهاجرت را بگیرند.یکی دیگر از این مواردمشترک، کمک های بازسازی به نیروهای مسلح سوریه، خلع سلاح شبه نظامیان، و تامین امنیت و انهدام سلاح های شیمیایی است. در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا، آلمان از کاهش تحریم‌های اتحادیه اروپا حمایت کرد و اعلام کرد که می‌تواند برای رفع کامل تحریم‌ها به منظور تقویت دولت انتقالی و تشویق آن به پذیرش پناهجویان سوری که از جنگ داخلی فرار می‌کنند، تلاش کند.همکاری برلین و آنکارا از نظر ژئوپلیتیکی در منطقه ، فرصت هایی برای سیاست بازگشت توسعه محور و تصویری بهبود یافته  آلمان در جهان عرب-اسلام  است.(23)

اما ترکیه مشکل دارد. آمریکا 2000 سرباز دارد که در SDF مستقر هستند. با وجود عملیات‌های نظامی متعدد در سوریه و دشمنی‌های دیپلماتیک با آمریکا، ترکیه نتوانسته روابط واشنگتن را با این گروه قطع کند. با این حال، سقوط سریع رژیم سوریه و آمدن دونالد ترامپ ممکن است به آنکارا فرصتی بدهد تا خودمختاری کردها را محدود کند. اگر ترامپ نیروهای آمریکایی را در سوریه نگه دارد، ترکیه نمی تواند فشار نظامی کاملی را بر نیروهای دموکراتیک سوریه اعمال کند. کردها بدون شک موضع قوی تری در مذاکره خواهند داشت و کمتر تمایلی به سازش خواهند داشت. اگر آمریکا از آن خارج شود، یا حتی جدول زمانی عقب نشینی را اعلام کند، نیروهای دموکراتیک سوریه تحت فشار بیشتری قرار خواهند گرفت تا در مورد خواسته های سیاسی خود مصالحه کنند یا خطر تهاجمات آتی ترکیه از شمال را به خطر بیندازند.(24)حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه روابط آمریکا و ترکیه را متشنج می کند. اگر ترکیه اکنون با سقوط اسد جرأت یافته و حملات را تشدید کند، با این حرکت یکی از متحدان نزدیک ترامپ، در 10 دسامبر تهدید کرد که اگر ترکیه عملیات خود را علیه نیروهای دموکراتیک سوریه گسترش دهد، تحریم‌هایی را علیه ترکیه اعمال خواهد کرد و درست قبل از شروع به کار، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، حمایت خود از این گروه را تایید کرد.واشنگتن از نیروهای دموکراتیک سوریه حمایت می کند، زیرا می ترسد که دولت اسلامی ممکن است در سوریه پس از اسد تجدید قوا کند. (25)

به نظر می رسد آنکارا چون آمریکا از کردها حمایت می کند به راه حل دیگری نیز متوسل شده است. اردوغان برای پایان دادن به مناقشه 40 ساله خود با پ.ک.ک تمایل خود را برای روند جدیدی نشان می دهد. در 28 دسامبر، برای اولین بار در بیش از یک دهه، دولت به هیاتی از حزب برابری خلق ها و دموکراسی طرفدار کردها (که حدود یک دهم کرسی های پارلمان ترکیه را در اختیار دارد) اجازه داد تا از عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک بازدید کنند. این هیئت برای دومین بار در 22 ژانویه از اوجالان دیدار کرد و بازدیدهای بعدی با برخی از کارشناسان ترکیه برنامه ریزی شده است که انتظار دارند اوجالان به زودی از پ ک ک بخواهد به سمت پایان دادن به مبارزات مسلحانه خود حرکت کند. چنین پیشرفتی، اگرچه هنوز نامشخص است، شانس دستیابی به توافق در سوریه را افزایش می دهد.پایان دادن به باتلاق در شمال شرق مانع بزرگی را برای دولت جدید دمشق در مسیر ایجاد حکومت مؤثر و مشروع در سراسر سوریه از بین خواهد برد. این امر شانس ثبات و شکوفایی سوریه و شرکای آن از جمله ترکیه را افزایش می دهد و خار دردناکی را از روابط طولانی مدت ترکیه و آمریکا از بین می برد. علاوه بر این، رهبری و تعامل سازنده ترکیه در چنین فرآیندی، به دولت جدید سوریه و سایر طرف‌ها نشان می‌دهد که تمایل واقعی برای سوریه صلح‌آمیز دارد و زمینه را برای یک رابطه نزدیک‌تر و سودمندتر فراهم می‌کند.(26) 

تغییر ائتلاف‌ها در سوریه – که نمونه آن توافق اخیر بین نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها (SDF) و دولت سوریه است – تأیید می‌کند که پیام اوجالان منزوی یا صرفاً داخلی نیست، بلکه فرصتی حیاتی است که می‌تواند همه چیز را از سیاست‌های امنیتی ترکیه تا موقعیت آتی بازیگران کرد را بازتعریف کند و مرحله بعدی قدرت منطقه‌ای را شکل دهد.اوجالان در بیانیه‌ای که در اواخر فوریه از زندان ترکیه ارائه شد، از پ‌ک‌ک خواست کنگره خود را تشکیل دهد و تصمیم بگیرد. همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ‌ک‌ک باید خود را منحل کند.درگیری چندین دهه پ.ک.ک با ترکیه بیش از 40000 کشته برجای گذاشته است. در حالی که اوجالان در گذشته از آتش‌بس دفاع می‌کرد، این اولین بار است که او خواستار توقف وجود پ‌ک‌ک شده است، دلیل این امر احتمالاً به تغییرات در جنبش‌های سیاسی کرد، استراتژی دولت ترکیه و تجدید سازمان‌های منطقه‌ای گسترده‌تر، به‌ویژه پویایی در حال تحول در سوریه مرتبط است. در همین حال، این واقعیت که نه ترکیه و نه پ‌ک‌ک نمی‌توانند از نظر نظامی به پیروزی مطلق دست یابند، بیش از پیش روشن شده است.گام مهمی در این راستا نیروهای دموکراتیک سوریه با احمد الشراع، رئیس جمهور موقت دمشق توافقنامه ای را برای ادغام نیروهای آنها با ارتش سوریه و همکاری در چندین جبهه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، امضا کردند.حل و فصل «مسئله کردها» می تواند اهرم دیپلماتیک ترکیه را به ویژه با بازیگران اروپایی و آمریکایی منتقد سیاست های ترکیه علیه کردها در داخل و کشورهای همسایه افزایش دهد.یک روند پایدار همچنین ممکن است تنش ها با عراق و سوریه را کاهش دهد، جایی که عملیات ترکیه علیه گروه های کرد باعث ایجاد اصطکاک شده است.(27)اما در نهایت، اگر توافق صلح در داخل ترکیه حاصل شود، تاثیر مثبتی در داخل سوریه خواهد داشت. 

 

چالش‌های آینده

ترکیه پس از سقوط اسد به برخی اهداف خود در سوریه مانند تغییر رژیم، کاهش نفوذ روسیه و ایران، و کنترل تهدید کردها نزدیک شده است. با این حال، چالش‌هایی مانند (28)

واکنش بین‌المللی: اقدامات ترکیه در شمال سوریه ممکن است با مخالفت آمریکا و اتحادیه اروپا مواجه شود.

تشدید درگیری با کردها: درگیری‌های بیشتر می‌تواند باعث بی‌ثباتی در مرزهای ترکیه و افزایش تنش‌های داخلی شود.

روابط با دولت جدید سوریه: ترکیه باید با دولت جدید سوریه (در صورت تشکیل) برای حفظ منافع خود تعامل کند.(29)

تنش‌های داخلی سوریه:سوریه پس از اسد همچنان شکننده است و خطر تنش‌های فرقه‌ای و قومی وجود دارد.خشونت‌های اخیر در شهرهایی مانند لاذقیه و دمشق نشان‌دهنده بی‌ثباتی است.

رقابت با ایران و اسرائیل:رقابت ترکیه با ایران بر سر نفوذ در سوریه و منطقه.نگرانی از گسترش فعالیت‌های اسرائیل در سوریه و تهدید امنیت ملی ترکیه.

هماهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی:نیاز به همکاری با کشورهای خلیج فارس و دیگر بازیگران برای بازسازی سوریه.عدم اطمینان از سیاست‌های آینده آمریکا تحت ریاست جمهوری ترامپ.(30)

 

سخن پایانی

ترکیه اگرچه رسماً مخالف تجزیه سوریه است، اما سیاست‌های آن در حمایت از گروه‌های مخالف و عملیات‌های نظامی به تقسیم‌بندی غیررسمی این کشور کمک کرده است. برای حفظ منافع ملی، آنکارا باید بین اهداف امنیتی (مقابله با کردها) و ثبات منطقه‌ای تعادل ایجاد کند. همکاری با بازیگران بین‌المللی و تمرکز بر راه‌حل سیاسی، کلید کاهش تنش‌ها در آینده خواهد بود.

 

References

1.https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/syria-turkey-rebel-offensive

2.https://ecfr.eu/article/topple-tame-trade-how-turkey-is-rewriting-syrias-future/

3.https://link.springer.com/article/10.1057/s41295-018-0125-2

4.https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-towards-a-new-policy-on-migration/file-eu-turkey-statement-action-plan

5.https://www.jstor.org/stable/26980734?seq=1

6.https://www.chathamhouse.org/2024/12/turkey-has-emerged-winner-syria-must-now-use-its-influence-help-build-peace

7.https://www.e-ir.info/2023/05/06/the-critical-role-of-turkey-in-the-management-of-the-8.https://www.americanprogress.org/article/turkeys-refugee-dilemma

9.https://enlargement.ec.europa.eu/news_en

10.https://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2017/09/274360.htm .

11.https://www.iemed.org/publication/eu-and-turkey-at-a-crossroads-avoiding-a-foreseeable-break-up/

12.https://www.researchgate.net/publication/335919513_Turkey_and_the_European_Migration_Crisis_Apprehensive_Cooperation

13.https://www.cfr.org/expert-brief/what-role-turkey-playing-syrias-civil-war

14.https://carnegieendowment.org/emissary/2024/12/turkey-syria-goals-pkk-refugees-rivals-tread-lightly?lang=en

15.https://www.fdd.org/analysis/2025/02/24/10-things-to-know-about-turkeys-interventions-and-influence-in-syria/

16.https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/western-europemediterranean/turkiye-syria/turkeys-tightrope-post-assad-syria

17.https://www.iris-france.org/en/turquie-syrie-breve-anatomie-dune-relation-compliquee/

18.https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/mepo.12807

19.https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14683857.2025.2463205?scroll=top&needAccess=true

 20.https://www.reuters.com/world/middle-east/syrias-sharaa-discuss-defense-pact-with-turkeys-erdogan-sources-say-2025-02-04/

21. https://t24.com.tr/haber/msb-suriye-hukumetinin-talebi-uzerine-suriye-ordusunun-kapasitesinin-gelistirilmesi-icin-musterek-yol-haritasi-olusturulacak,1216410
22. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/mepo.12807

23.https://www.swp-berlin.org/publikation/syria-what-role-do-turkey-and-germany-play

24.https://ecfr.eu/article/topple-tame-trade-how-turkey-is-rewriting-syrias-future/

25.https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/western-europemediterranean/turkiye-syria/turkeys-tightrope-post-assad-syria

26.https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/western-europemediterranean/turkiye-syria/turkeys-tightrope-post-assad-syria

27.https://www.aljazeera.com/news/2025/3/12/analysis-call-to-disband-pkk-reshapes-turkiye-syria-power-dynamics

28.https://warontherocks.com/2024/12/does-the-fall-of-assad-re-open-turkeys-kurdish-pandoras-box/

29.https://www.crisisgroup.org/global/10-conflicts-watch-2025

30.https://www.aljazeera.com/news/2025/1/7/turkiyes-road-ahead-in-a-post-assad-syria