دکتر علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
فاتح بیرول، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، اعلام کرد که انرژی هسته‌ای در سرتاسر جهان در حال بازگشت قوی است. وی قبل از نشست آژانس بین المللی انرژی در پاریس به DPA گفت: این تحولات در فرانسه، آسیا، آمریکای شمالی، خاورمیانه و سایر مناطق دیده می شود. در واقع باید گفت پس از تهاجم روسیه به اوکراین، بسیاری از کشورها اهمیت انرژی هسته‌ای، در کنار انرژی‌های تجدیدپذیر، تولید برق در سطح محلی را درک کرده اند.
در جهان امروز بیش از 470 نیروگاه هسته‌ای قریب به 390 هزار مگاوات در سی کشور برق تولید می‌کنند و در حالی‌که هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاههای جدید اعلام می دارند و بترتیب چین 11 ، هند 7 ، روسیه 4 ، امارات 4 ، کره جنوبی 4 و بسیاری دیگر نظیر بنگلادش ، اکراین ، روسیه سفید، آمریکا ، پاکستان، اسلواکی و ژاپن هر کدام 2 نیروگاه اتمی در دست ساخت دارند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود . روند افزایش مصرف انرژی باعث شده است تا کشورهای مختلف دنیا سهم بیشتری از انرژی هسته‌ای را در تامین برق مورد نیاز برای خود قائل شوند.
از نظر درصد مصرف برق هسته ای در دنیا فعلا به ترتیب کشورهای آمریکا ، فرانسه، چین،روسیه ، کره جنوبی ، کانادا ، اکراین ، آلمان ، سوئد ، ژاپن و اسپانیا قرار دارند . با جنگ اوکراین در کنار روند افزایش مصرف انرژی و به تبع آن قیمت و محدود شدن انرژی‌های فسیلی و مهم‌تر از آن، افزایش بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای موجب شد تا کشورهای مختلف در سیاست انرژی خود بازنگری کرده و به سمت افزایش سهم انرژی هسته‌ای در تامین برق خود گام بردارند. به‌طوری‌که در حال حاضر بیش از 50 نیروگاه اتمی جدید در حال ساخت در دنیا وجود دارد و هر روز کشورهای جدیدی عزم خود را برای ساخت نیروگاههای جدید اعلام می‌کنند و بر تعداد کشورهای استفاده‌کننده از انرژی هسته‌ای افزوده می‌شود.
در بین کشورهای مختلف مصرف انرژی بیش از همه در کشورهای آسیایی افزایش بی‌رویه‌ای دارد و از مجموع 50 نیروگاه هسته‌ای در حال ساخت حدود 35 نیروگاه در قاره کهن آسیاست؛ البته در این قاره بیشترین افزایش مصرف مربوط به چین و هند است. هم چنین اروپا نیز رنسانس جدیدی در بهره‌گیری از انرژی اتمی تجربه می‌کند. فرانسه که بیش از 75درصد انرژی برق خود را از نیرو گاه‌های هسته‌ای تامین می‌کند، در چند سال آینده رآکتور جدیدی را در فلامان ویله در منطقه نورماندیا افتتاح خواهد کرد. بلغارها نیز مناقصاتی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای در منطقه بلنه اعلام کرده‌اند. رومانی ، اسلوونی ، ایتالیا و اسلواکی نیز برای ساخت نیروگاههای جدید در تلاشند. کشورهای عربی نیز برنامه گسترده برای بهره گیری برق هسته ای دارند و عربستان دو سال پیش مناقصاتی را برگزار نمود که شرکت های از آمریکا، فرانسه، کره جنوبی ، روسیه و چین نیز به عنوان رقیب در مناقصه وارد شده‌اند، ریاض برای ساخت یک نیروگاه ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ مگاواتی مناقصه برگزار کرده و در نظر دارد چندین نیروگاه کوچک هسته‌ای نیز راه‌اندازی کند. همچنین در سال جاری محمد بن راشد آل مکتوم رئیس امارات اولین راکتور هسته ای در کشورهای عربی را افتتاح نمود. کشورمان نیز اقدامات طراحی و اجرایی شدن برای تولید 5000 مگاوات برق هسته ای را در سواحل خلیج فارس شروع نموده است؛ در همین راستا نیروگاه های کوچکی نیز در استان خوزستان ایجاد خواهد شد.
در این مقطع و تداوم بحران در حاشیه دریای سیاه؛ کشورهای مختلف توجه ویژه ای به این انرژی پیدا کرده اند. در این راستا ژان ماریان مارینسکو، عضو پارلمان اروپا در کنفرانس رومانی و نظم جدید انرژی اروپا گفته است : امیدوارم رومانی اولین کشور در اتحادیه اروپا باشد که راکتورهای هسته ای مدولار را معرفی می کند. و رومانی در دوره از انتقال به انرژی سبز دو ظرفیت قابل توجه در انرژی هسته ای با نیروگاه های هسته ای میکرو و نیروگاههای سیکل ترکیبی با گازهای دریای سیاه دارد.
در شرق و مرکز اروپا هم چنین لهستان شرکت آمریکایی Westinghouse را برای ساخت اولین نیروگاه هسته ای خود انتخاب کرده است و مدعیانی از فرانسه (Électricité de France, EDF) و کره جنوبی (KHNP) ممکن است هنوز شانسی در نیروگاه دومی که مقامات لهستانی در حال برنامه ریزی هستند، داشته باشند که شروع ساخت و ساز برای سال 2026 برنامه ریزی شده است و اولین راکتور در سال 2033 در میان سه نیروگاه اول واقع در سواحل دریای بالتیک متصل می شود. این کشور در حال حاضر حدود 33 گیگاوات ظرفیت انرژی زغال سنگ دارد که 70 درصد برق این کشور را تولید می کند. دولت امیدوار است با توسعه انرژی های هسته ای و تجدیدپذیر به تدریج این رقم آخر را کاهش دهد.
بلغارستان و ایالات متحده نیز یک توافقنامه بین دولتی در زمینه همکاری هسته ای امضا کردند که راه را برای ساخت واحدهای VII و VIII NPP کوزلودوی با استفاده از فناوری آمریکایی Westinghouse AP-1000р با هزینه 14 میلیارد دلار هموار می کند. به گزارش Medipool به نقل از رادور، این توافقنامه همچنین کار مشترک روی پروژه‌های نصب راکتورهای کوچک مدولار در صنعت، برای از کار انداختن راکتور، پردازش و ذخیره‌سازی سوخت هسته‌ای مصرف‌شده، تحقیقات هسته‌ای مشترک و تبادل پرسنل را تنظیم می‌کند. رومن رادف، وزیر انرژی بلغارستان که این سند را امضا کرد، گفته است؛ هدف فراتر از خرید فناوری است. اندرو لایت، دستیار وزیر امور بین الملل در وزارت انرژی آمریکا نیز که این تفاهم نامه را پاراف کرده، اعلام داشته ما معتقدیم بلغارستان می تواند یک رهبر منطقه ای در زمینه تحقیقات هسته ای و یک مرکز منطقه ای انرژی باشد. بدون شک این توافقنامه نقشی حیاتی در ارتقای امنیت و کربن زدایی نه تنها در بخش انرژی بلغارستان، بلکه در بخش انرژی اروپا ایفا خواهد کرد و از تلاش های بلغارستان برای تقویت تمام جنبه های برنامه هسته ای غیرنظامی خود، از جمله ایمنی و امنیت هسته ای، تامین انرژی، حمایت خواهد کرد.
