بررسي واکنش عربستان، امارات، پاکستان در بحران قره باغ 

مریم خالقی نژاد

پژوهشگر مسائل بين الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC 

درگیری به اصلاح منجمد میان آذربایجان و ارمنستان بر سر مساله آذربایجان اکنون آب شده و بحران قره باغ و درگیری میان دو کشور در حالی ادامه دارد که علی رغم تمایل بسیاری از کشورها به حل مسالمت آمیز این مساله اما قدم به قدم زمینه دخالت و واکنش های جدی و منفعت طلبانه برخی کشورهای منطقه فراهم می شود. تکامل این اختلاف می تواند بر محاسبات قدرت منطقه ای تاثیرات خاصی را اعمال کند.

در صورت عدم جلوگیری از این مساله شاهد وارد شدن بازیگران مختلفی در این جنگ و دامن زدن بیشتری به آن و تبدیل آن به یک جنگ بزرگ تمام عیار هستیم . بسیاری از این کشورها ترکیه را عامل اصلی دامن زدن بیشتر به این جنگ می دانند. چرا که اکنون آذربایجان معتقد است که متحد قدرتمندی دارد و ترکیه نیز در همبستگی کامل با آذربایجان ایستاده است. این درحالی است که اگر کمک های ترکیه به آذربایجان ادامه پیدا کند، فشار برای کمک های مسکو نیز به ارمنستان که توافق نامه امنیتی هم دارند بیشتر خواهد شد .

هرکجا دخالت های ابرقدرتهای غربی مانند امریکا و اسراییل و نگاه خشونت طلبانه کشورهای عربی مانند عربستان، امارات و همچنین منافع روسیه در میان باشد بی تردید بر بحران های منطقه ای شدت بیشتری وارد خواهد شد. همانطور که خبرها حاکی از ورود نیروهای ترکیه به منطقه آذربایجان است، خبرهای دیگر به هشدار برای تبدیل شدن قفقاز و منطقه قره باغ به سوریه دوم و نزاع ها و در گیری های مختلف پرداخته است.

 در صورت ادامه دار شدن درگیری های نظامی و جنگ های نظامی ، ممکن است منطقه به جولانگاه گروه های تروریستی و تکفیری تبدیل شود که با عطف به برچیده شدن دودمان آنها در کشورهایی چون سوریه و یمن و … دور از انتظار نیست که عدم کنترل این جنگ منجر به ایجاد سرزمینی جدید برای تروریست ها شود.

 در این بین کشورهای زیادی همچون روسیه، امریکا، ایران، فرانسه، المان، ایتالیا  خواستار برقراری صلح و عدم ادامه جنگ در قره باغ شده اند. همچنین گروه مینسك تلاش هایی را برای متوقف کردن این آتش داشته است اما متاسفانه این درگیری ها همچنان ادامه دارد. با عطف به دخالت و حمایت اشکار ترکیه و گمانه زنی ها در حمایت روسیه از ارمنستان بی تردید کشورهای دیگر نیز بی تفاوت نخواهند ماند.

عربستان

 عده ای معتقد هستند که این جنگ فرصت مناسبی برای ادامه درگیری های ترکیه و عربستان در بعد از ماجرای قتل خاشقچی در عربستان است .

عربستان که در ابتدا خواهان راه حل های مسالمت آمیز میان دو کشور بوده و همچنان بر این امر تاکید دارند. اما طبق اخبارهای اعلام شده از سوی برخی خبرگذاری ها مبنی بر اعزام نیرو و کمک ترکیه به آذربایجان شاهد تاختن عربستان بر عملکرد ترکیه برای اتش زدن به دامن درگیریهای منطقه ای هستیم . همچنین عده ای از تحلیلگران بر امکان رویارویی ترکیه و عربستان در قره باغ را در سطح کمرنگ تری از رویارویی دو کشور در لیبی می دانند که ممکن است به جنگی نیابتی (که هنوز نه عملی شده و  نه به آن اندازه گسترش يافته است) تبدیل گردد.

امارات

امارات تقریبا در تمامی بحران های منطقه ای همسو با عربستان بوده است. اگرچه منافع متفاوتی را با عربستان در برخی نقاط مانند یمن پیگیری می کند ولی از نظر استراتژیکی با عربستان همسو است. لذا در جنگ قره باغ نیز و واکنش به اقدامات ترکیه برای کمک با آذربایجان شاهد واکنش های متفاوت آن در تحریم رفتار ترکیه و باطل کردن آن هستیم. امروزه بیش از هفته های قبل عربستان و امارات اقدامات ترکیه را بازنمایی و تبلیغات گسترده ای را در مخالفت با آن انجام داده اند. اگرچه امارات نیز در ابتدا خواستار حل مسالمت امیز این مساله بود ولی به نظر نمی رسد این کشور نیز به تبعیت از برادر بزرگترش یعنی عربستان با به میدان آمدن بیشتر ترکیه ، این رقیبان مثلثی شکل منطقه بخواهند آرام بنشینند و به مداخلات نپردازند. 

در این بین عربستان و امارات بعد از مقابله با ترکیه می توانند از جانب آذربایجان فشار مضاعفی را بر ایران تحمیل کنند و منجر به کاهش قدرت ایران در منطقه از طریق درگیر کردن در جنگ میان همسایگان شوند. این امر یکی از نیات متحد دیگر عربستان و امارات یعنی اسراییل است که سالهاست در پی افزایش ارتباطات خود با آذربایجان است که یکی از نیات آن دور شدن آذربایجان از ایران و فشار بر آن می باشد.

پاکستان

بعد از فراخوان اولیه کشورهای مختلف منطقه اعم از ایران، کشورهای امریکایی و اروپایی ، اکنون برخی از کشورهای به جانبداری از یکی از کشورهای درگیر پرداخته اند که پاکستان نیز به جانبداری از باکو اقدام نموده است. در مهرماه وزارت خارجه پاکستان ضمن صدور بیانیه ای از آذربایجان اعلام حمایت و ایستادن در کنار آن را اعلام داشته است که مطابق چندین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است.

نتیجه بروز رفتارهای جانبدارانه برخی از کشورها آن است که انچه که بیش از هرچیزی زمینه وارد شدن دیگر کشورها را فراهم می کند حضور ترکیه است . چرا که عده ای آن را در تقابل با منافع عربستان  امارات و عده ای هم آن را در تقابل با روسیه می دانند و معتقدند این یک جنگ نیابتی ترکیه و روسیه و همچنین ترکیه و عربستان است. علی رغم تلاش کشورها به خصوص گروه میسینگ برای حل مسالمت آمیز، واکنش های جدید در حال حاضر و واکنش ها در آینده از سوی کشورهای مختلف، تحت تاثیر دخالت رقیبانشان و ترغیب آنان به دخالت در این جنگ است که نمونه بارز آن ترکیه و عکس العمل روسیه و عربستان و حتی اسرائیل را در پی داشته است و جرات بیشتری را نصیب کشورهایی چون پاکستان در اعلام حمایت از آذربایجان نموده است.

منابع 

ALJAZEERA, Armenia- Azerbaijan clashes: how the world reacted

https://www.aljazeera.com/news/2020/9/27/armenia-azerbaijan-clashes-world-reactions

MIDDELE EAST EYE, how the Armenia – Azerbaijan conflict could ignite a middle east flare –up

https://www.middleeasteye.net/opinion/karabakh-azerbaijan-armenia-middle-east-flare-up-iran