توحید افضلی
دکترای مطالعات آمریکای شمالی دانشگاه تهران
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر سال 2020 برگزار خواهد شد و تقریباً نامزد نهایی دو حزب عمده آمریکا مشخص شده است. پیش از بحران کرونا و مشکلات اقتصادی پس از آن شاید تصور می‌شد که ترامپ به احتمال فراوان برای دومین بار نیز پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد شد اما اکنون به نظر می‌رسد که شرایط پیچیده شده و پیش‌بینی نامزد پیروز دشوار می‌نماید.
هر چند بایدن با سن بالای خود و عدم ثباتی که در گفتار و رفتار خود نشان داده بسیاری را در حزب دموکرات ناامید کرده است اما نظرسنجی‌ها همچنان از جایگاه مطلوب وی در مقابل ترامپ خبر می‌دهند. ضمن اینکه وی از حمایت کامل متنفذین حزب نیز برخوردار است. از این رو احتمال ریاست‌جمهوری بایدن چندان پایین به نظر نمی‌رسد. بسیاری بر این باورند که ریاست جمهوری بایدن به منزله احیای سیاست خارجی آمریکا در دوران باراک اوباما خواهد بود. این موضوع بیش از همه در مورد ایران صدق میکند چرا که بایدن از بازگشت به برجام در صورت رسیدن به کاخ سفید خبر داده است. بنابراین در نظر گرفتن سناریوی ریاست‌جمهوری بایدن ضروری است و کنش وی در قبال ایران از اهمیت خاصی برخوردار است.
بایدن در تمام نظرسنجی های تک به تک با ترامپ در یک ماه و نیم گذشته درصد بالاتری را به خود اختصاص داده است که ضریب درصد تقریبی بایدن 53 در برابر 42 درصد برای ترامپ بوده است. میانگین نظرسنجی های در سطح ملی نیز برتری را به بایدن میدهد و یکی دیگر از نظرسنجی های معتبر ملی امتیاز 6.4 را برای بایدن نشان میدهد.
با این حال، شانس نامزد موفق در نظرسنجی های ملی وقتی که به نظرسنجی های ایالتی نگاه می کنید ، کمتر به نظر می آید چرا که در انتخابات سال 2016 ، ترامپ نشان داد كه می تواند با كسب رای در بین پایگاه خود در ایالت های مهم محوری برای پیروزی در انتخابات بدون كسب آراء مردمی ملی وارد كاخ سفید بشود.
از سوی دیگر نتایج انتخابات ویژه پارلمانی کارولینای شمالی جمهوری خواهان نشان داد که تنها توانستند دو درصد آرا را به خود اختصاص دهند و این درحالیست که ترامپ درصد های دو رقمی را در این منطقه تصاحب کرده بود اما اکنون شرایط فرق کرده و از محبوبیت ترامپ کاسته شده و شکاف ها بیشتر شده است اما نکته مهم این است که کاهش محبوبیت ترامپ در قیاس با گذشته به معنای ضمانتی برای پیروزی دموکرات ها و بایدن نخواهد بود.
از سوی دیگر قرار گرفتن در شرایط بحرانی ناشی از شیوع کرونا در ایالات متحده ترامپ را با مشکلات عدیده ای روبرو کرده است که می تواند زمینه ساز تضعیف موفقیت وی در انتخابات پیش رو باشد. ترامپ در انتخابات پیش رو با توجه به تحولات جاری آمریکا به جای رقابت با بایدن به نوعی باید با ویروس کرونا، تبعات آن و نارضایتی های عمومی مبارزه کند. در واقع پاشنه آشیل ترامپ شرایط اقتصادی شکننده و آسیب دیده پیش رو خواهد بود و ممکن است ایالات متحده با معضل سقوط مالی، رکود اقتصادی قابل توجه و جنگ طاقت فرسا با ویروس به طور همزمان روبرو گردد که به مهمترین امیدهای ترامپ که رشد اقتصادی و کاهش بیکاری بود لطمه اساسی وارد میکند. مردم آمریکا ترامپ را براساس چگونگی کنترل این بحران محک خواهند زد و این موضوع دموکراتها را که بحران مالی سال ۲۰۰۸ را به خوبی مدیریت کردند جسورتر نموده و چشم انداز آنها را روشن می نماید. تهدید وجودی ویروس کرونا اگرچه برای ترامپ بسیار جدی می نماید و هرچه زمان میگذرد تا انتخابات آتی در واقع علیه ترامپ حوادث و تبعات احتمالی در حال رقم خوردن است اما برای بایدن این اتفاقات می تواند برگه های برنده برای حمله به ترامپ بابت سوء مدیریت و از جهت دیگر تقویت جایگاه خود در اذهان عمومی باشد.
با این حال باید در نظر داشت که همچنان شانس بایدن از ترامپ بیشتر نیست، چرا که براساس مصادیق تاریخ آمریکا و قاعده کمپین، همواره رئیس‌جمهور مستقر که اکنون ترامپ است در شرایطی شکست خواهد خورد که یک اتفاق بزرگ رخ دهد. بنابراین فقط ممکن است در صورتی که تبعات منفی بیماری کرونا به حدی برسد که از نظر افکار عمومی به معنای ناتوانی وی در اداره کشور تلقی شود. در چنین شرایطی دور از تصور نیست که جو بایدن بتواند بر رقیب جمهوری‌خواه خود پیروز شود.
تفاوت رویکردهای بایدن و ترامپ در قبال ایران
بایدن اما با ترامپ اگرچه در بعضی رویکردهای راهبردی نسبت به ایران اشتراکاتی دارند اما در روش اجرای استراتژی های خود کاملا متفاوت بوده اند و این تعارض تاکنون براساس مناظرات و مواضع بایدن مسجل شده است. نامزد اصلی حزب دموکرات در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا جو بایدن، خواستار بازگشت واشنگتن به برجام هرچند با برخی تغییرات جزئی است. بایدن در تعارض با ترامپ به روشنی خروج ترامپ از برجام را اشتباهی آشکار دانسته و تاکید دارد در صورتی که به کاخ سفید راه یابد، به توافق هسته ای با ایران باز خواهد گشت.
جوبایدن همچنین در اعتراض به رویکرد ترامپ تاکید دارد که سیاست ترامپ در برابر ایران یک فاجعه خودساخته است. بایدن نگاهش در سیاست خارجی نسبت به ایران اینگونه تبیین شده است که در قبال ایران دو اولویت دارند یکی عدم دستیابی به سلاح هسته ای و دو عبور ایمن شریان نفتی از تنگه هرمز که در حال حاضر ترامپ در هر دو زمینه شکست خورده و نتوانسته این اهداف را تامین و تضمین کند. وی همچنین منتقد رفتار نامتعهدانه آمریکا نسبت به توافق هسته ای است و این عمل را باعث شرم آمریکا می داند که مایک پمپئو از ایران می خواهد که به تعهدات توافقی پایبند بماند که آمریکا یک جانبه آن را ترک کرده است.
البته نباید از این واقعیت که پیشتر ذکر شد، دور بود که بایدن تفاوت اساسی با رویکردهای حاکم بر کاخ سفید ندارد و بسیاری از باورهای آمریکایی را خود نیز در صورت راهیابی به کاخ سفید دنبال خواهد کرد. شاهد امر این که بایدن با ارسال پیامی به اجلاس ایپک بیان می دارد که “آمریکا و اسرائیل شریک هم هستند و همیشه در کنار اسرائیل خواهم بود. موشک‌های ایران اسرائیل را تهدید میکند…” و در حقیقت به ما یادآوری میکند که با وجود همه تفاوت های روشی و تکنیکی اما در بسیاری از عقاید همچنان با ترامپ اشتراکاتی دارد و نباید ما را دچار خطای محاسباتی نماید. با این وصف همچنان نقش کلیدی جو بایدن در سیاست خارجی دولت اوباما و حمایت او از رژیم صهیونیستی، وی را به نامزدی تبدیل کرده که بهترین موقعیت را در صورت ورود به کاخ سفید، برای دفاع از توافق هسته ای و کاهش تنش با ایران خواهد داشت.
بایدن بر این باور است که توافق هسته‌ای با ایران که طی مذاکرات دولت اوباما و بایدن انجام شد، ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای منع کرد اما ترامپ با عجله توافق را کنار گذاشت و باعث گردید ایران برنامه هسته ای خود را مجدداً آغاز کند و خطر جنگ بار دیگر در منطقه بالا گیرد. وی همچنین در مورد کشورمان رویکرد حاکم بر کاخ سفید را دوباره رونمایی میکند و معتقد است نباید درباره ایران دچار توهم خوشبینانه شد چرا که ایران درگیر رفتارهای بی‌ثبات کننده در خاورمیانه است، مخالفان را وحشیانه سرکوب میکند، و به ناحق آمریکایی ها را بازداشت کردند. اما بایدن در سیاست خارجی درباره ایران تاکید دارد یک روش هوشمندانه برای مقابله با تهدیدی که ایران برای منافع ما ایجاد کرده وجود دارد و یک روش خود زنی و مخرب که ترامپ دومی را انتخاب کرده است.
بایدن همچنین در رابطه با اقدام تروریستی دولت ترامپ اینگونه تبیین می کند که فرمانده نیروی قدس ایران یک بازیگر خطرناک بود که توسط ترامپ ترور شد و بدین شکل رویکرد منفی نسبت به نقش ایران را بازنمایی میکند اما با نقد به روش ترامپ این اقدام تروریستی را موجب تداوم چرخه خشونت در منطقه و کاهش محدودیت های هسته ای تعیین شده در توافق هسته ای از سوی ایران می داند. در حقیقت بایدن حتی برای بازگشت به توافق با ایران نیز رعایت دقیق توافق از سوی ایران را به عنوان نوعی پیش شرط ابتدایی مطرح نموده و تلاش می کند از طریق دیپلماسی و همکاری با متحدین به طور مؤثرتر علیه سایر فعالیت های به زعم ایالات متحده، بی ثبات کننده ایران فعالیت نماید.
نتیجه‌گیری
تحولات داخلی آمریکا در ماه های منتهی به انتخابات نقش بسیار تعیین کننده ای در نتیجه و راهیابی یک از دو نامزد بازی می کند و این زمانی اهمیت مضاعف می یابد که معطوف به مدیریت تبعات بیماری کرونا و بحران بیکاری و اقتصادی ناشی از آن باشد. البته ذکر این نکته مهم است که مردم آمریکا در مواقع بحران معمولا ریسک تغییر رئیس‌جمهور را نپذیرفته و به رئیس‌جمهور مستقر مجدداً اعتماد می کنند مگر اینکه عملکرد ترامپ در مواجهه با این بحران آنقدر غیرقابل دفاع و مخرب باشد که در آن صورت تغییر رئیس جمهور در اولویت انتخاب مردم خواهد بود.
با این وصف با در نظر گرفتن تاثیر غیرقابل انکار بحران کرونا و پیروزی احتمالی بایدن اگرچه نمی توان انتظار یک تحول اساسی در نزاع چهار دهه ای دو کشور داشت اما احتمالا این سطح ماجراجویی ها و تنش‌ها در مواضع و بیانات کاهش یابد. همچنین تصور این که بایدن به محض پیروزی به برجام باز خواهد گشت و تحریم‌ها را لغو خواهد کرد، نوعی خوش خیالی است که ممکن است فضای پساترامپی بهانه‌ای برای ورود به مذاکراتی دیگر با ارائه پیش شرط هایی از سوی وی در نهایت لغو تحریم ها و بازگشت به توافق هسته ای عملیاتی شود.
اگر بایدن پیروز انتخابات پیش رو باشد به معنای پیروزی مرکز گرایان حزب دموکرات که باراک اوباما و جان کری نیز جزو آنها هستند، خواهد بود. در این صورت می توان پیش بینی نمود که با توجه به خط‌مشی این جناح در مقابل ایران که همواره به‌کارگیری نوعی تعامل همراه با حفظ فشار است شرایط در قیاس با امروز به شکل بهتری تغییر شکل دهد. اما نباید فراموش کرد که روی کار آمدن بایدن دموکرات به معنای پایانی بر تحریم ها و فشارها خواهد بود که این نگرش با تجربه دموکراتها همخوانی ندارد. این موضوع قابل تامل است که اگر بایدن موفق به شکست ترامپ شود با سرعت و اتوماتیک وار به توافق هسته ای باز نخواهد گشت و احتمالا شرایطی را برای این امر لحاظ نماید.
رویداد پیروزی بایدن در صورت تحقق اما می‌تواند فرصت‌هایی را هم برای جمهوری اسلامی ایران فراهم بسازد تا از نگاه متعادل تر تیم سابق اوباما در قیاس با ترامپ، از منظر پنجره سیاست خارجی آمریکا به ایران بهره‌برداری نماید و با رفع بعضی اختلافات ریشه دار در شناخت نادرست، سوءبرداشت‌ها، پیش‌فرض‌ها و حذف سیاست‌های ناصواب ایالات‌متحده، باب جدیدی از روابط کمتر خصمانه بین دو کشور رقم بخورد.
واژگان کلیدی: رویکرد، بایدن، سیاست خارجی ، موفقیت ، انتخابات،آمریکا، توحید افضلی، ترامپ ، ایران
