فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه علمی کاربردی
گاز طبيعي به دليل آلايندگي كمتر در مقايسه با ساير سوخت هاي فسيلي به سرعت اهميت ژئوپليتيكي پیدا کرده ، و از سوخت مصرفي حاشيه اي به سوخت اقتصادي رشد كرده است. كشور هاي خليج فارس با دارا بودن8/74 تريليون متر مكعب گاز طبيعي درمنطقه خليج فارس ، و بزرگترين دارنده گاز جهان ، همه از ذخاير زياد گاز طبيعي برخوردار نمي باشند لذا نياز به واردات گاز از ديگر كشور هاي منطقه دارند.
ایران از لحاظ حجم ذخایر گاز با دارا بودن ۳۳,۲۰۰ تریلیون مترمکعب گاز پس از روسیه در مقام دوم جهان ، و سهمی معادل ۱۷.۲ درصد از ذخایر گازی را به خود اختصاص داده است، و با تولید سالانه ۲۲۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب گاز پس از آمریکا و روسیه در رتبه سوم کشورهای تولیدکننده گاز جهان ،و سهم ۶,۱ درصدی ، توان افزایش سهم خود در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی گاز را داراست. تحریم ناپذیری صادرات گاز و جایگزینی درآمد به جای بخشی از درآمد صادرات نفت، باعث شده که ایران صادرات گاز به همسایگان را در اولویت قرار دهد. یکی از این کشورها عمان است. عمان معادل ۷۰۵.۴ میلیارد متر مکعب ذخاير گاز طبيعي را داراست كه کوچکترین ذخایر گاز طبيعي در كشورهاي منطقه به حساب مي آيد.
ایران و عمان در تنگه هرمز، مرز آبی مشترکی با یکدیگر دارند ، عمان با توجه به حضور در مثلث طلایی تجارت جهانی و توان تولید انرژی خود در زمینه ژئواکونومیک، فرصت مناسب اقتصادی و امنیت اقتصادی را برای دو کشور فراهم، و هرگونه همکاری میان دو کشور را توجیه می نماید.
عمان به دلیل محدودیت منابع گازی در خلیج فارس ، بخشی از نیاز گاز خود را از طریق خط لوله ای که از قطر آغاز و با عبور از امارات عربی متحده به این کشور می رسد، تامین می کند . مسائل و اختلافات سیاسی و مرزی دو کشور عمان و امارات عربی متحده، امنیت این خط را در بلندمدت تضمین نمی کند، لذا عمان برای حل این مشکل و جبران کمبود انرژی خود به گاز ایران نیازمند است. عمان در نظر دارد وابستگی نیروگاه‌های برقی را به سوخت مایع را کم ، و خود صادرکننده گاز باشد و گاز وارداتی از ایران را در بندر صور مایع کرده و به مشتریان خود بفروشد. قرار است۱۵ درصد از گاز ارسالی با تبدیل شدن به ال ان جی، برای بازاریابی و فروش به ایران واگذار و مابقی گاز توسط عمان به کشورهای دیگر صادر شود. این باعث می شود ایران به بازار خرده فروشی گاز وارد شود.
قراردادخط لوله انتقال گاز از ایران به عمان به طول 350 کیلومتر ،که 200 کیلومتر از زیر دریا و 150 کیلومتر در خشکی است برای مدت 25 سال بین دو کشور امضاشده است. بر خلاف نفت، گاز با قرارداد هاي بلند مدت تجارت بسته مي شود ،تا امنيت را براي طرفين درگير اين صنعت تأمين كند. صادرات گاز به دليل عقد قراردادهاي طولاني مدت ، توانایی گسترش و تعميق روابط حسنه در ميان كشورهاي منطقه را داراست.
روش خط لوله نیازی به حمل با کشتی و به تبع آن بیمه ندارد، و تحریم‌های کشتی‌رانی را شامل نمی شود. خط لوله صادراتی از طریق رودان در استان هرمزگان به صهار در عمان وارد می‌شود و بعد به شبکه داخلی عمان وصل می‌شود تا پس از خرده فروشی گاز توسط شرکت مشترک ایران و عمان در بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس، قیمت گاز صادراتی مشخص شود. خط لوله در بخش خشکی و دریایی و تاسیسات انتقال به طور کامل و صد درصد توسط طرف عمانی تامین می‌شود و بازپرداخت آن از محل درآمد‌های حاصل از فروش گاز تامین خواهد شد.
موانع
موانعی که در سر راه احداث خط لوله گاز از ایران به عمان است با مخالفت امارات با عبور خط لوله از آب های کم عمق این کشوراست، لذا باید خط لوله از آب های عمیق دریای عمان عبور کند که این امر سبب افزایش هزینه و زمان اجرای طرح می شود. شرکت های ایرانی تجربه ساخت و نصب خط لوله در بستر کم عمق دریا را دارند، و قادر به نصب خط لوله در آب های عمیق زیر یک هزار متر را ندارند لذا ضرورت دارد ، از شرکت های بین المللی استفاده شود. مذاکرات درباره خط لوله صادرات گاز ایران با طرحهای پیشنهادی شرکت توتال فرانسه، شرکت انگلیسی-هلندی شل، کوگس کره جنوبی، میتسوئی ژاپن و یونیپر دریافت شده و هدفگذاری برای اجرا و تکمیل پروژه تا سال ٢٠٢٠ میلادی پیش بینی شده است.
فرصت ها
صدور گاز به عمان نامحدوداست و ایران می تواند از طریق عمان بازار صادرات ایران را توسعه دهد و با سایر مشتریان بالقوه وارد مذاکره شود. احداث لوله گازی به عمان سبب خواهد شد،کشورهای عضو سازمان شورای همکاری خلیج فارس چندین موضع در برابر ایران بگیرند یا سعی در دورکردن عمان از ایران خواهند کرد چون این روابط توان شکستن اتحاد نظامی شورای همکاری خلیج فارس را داراست و یا این پل انرژی منجر به حل مشکلات سیاسی وترغیب خرید گاز به صورت مستقیم از ایران یا به صورت غیرمستقیم از طریق عمان می کنند، کشورهای حوزه خلیج فارس که فاقد گازکافی هستند می توانند با این پيوند لوله اي به بزرگ ترين منبع گازي جهان، باکم ترین فاصله و سرمايه گذاري متصل شوند.
چشم انداز
ایران برای افزایش توان صادراتی و تبدیل به یک بازار گازی فعال در منطقه خاورمیانه، ایجاد امنیت و ثبات سیاسی و اقتصادی از طریق تأمین انرژی، و تقویت نفوذ در منطقه خلیج فارس باید به اصلاح الگوی روابط اقتصادی خود با کشورهای همسایه بپردازد. برای گره خوردن امنیت انرژی کشورهای منطقه به گاز ایران، باید مشکلات ساختاری صادرات گاز را با جدیت و سرعت بیشتری اصلاح کنیم، زیرا بازار هر روز در حال تحول است 5 سال قبل عمان به گاز ایران نیاز داشت اما اکنون با توجه به میادین جدید این کشور تولید داخلی نیازهایشان را پوشش می‌دهد. در اين حال در صورت بهره برداری خط صادراتی گاز به عمان می توان امیدوار بود که بازار جدیدی برای ايران باز شود. زیرا مقاصد جنوبی و منطقه خلیج فارس برای صادرات نسبت به پاکستان و غیره بهتراست چون حجم نیازشان کم و اوج مصرفشان معکوس كشور ما است، همچنين مسافت دو كشور نزدیک و به علت داشتن بدهی های کم ، پرداخت ها کوتاه مدت و نقدی خواهد بود.
واژگان كليدي: احداث، پل، انرژی، ایران ، عمان ،فاطمه خادم شیرازی
