دكتر عليبمان اقبالي زارچ
تحلیلگر مسائل يورآسيا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –ipsc
در حال حاضر ۷۰ درصد درآمد صادراتی و نیمی از بودجه روسیه به صادرات انرژی وابسته است؛ درآمدی که اکثریت آن صرف توسعه طرح‌های اقتصادی، عمرانی، نظامی، رسانه‌های دولتی و رویکرد فعالانه این کشور در دیگر کشورها می‌شود و قطع شدن آن می‌تواند سیاست رشد و توسعه روسیه را با مانعی جدی مواجه کند. واقعیت این است که کاهش واردات انرژی، به روسیه بسیار بیشتر از اروپا آسیب می‌زند. از این رو اروپا تلاش دارد با پیگیری این سیاست، ساده‌ترین و موثرترین روش برای وادار کردن روسیه به رعایت هنجارهای بین‌المللی را دنبال کند.
اتحادیه اروپا در راهبرد جدید انرژی خود یک سلسله مقررات جدیدی در مورد آمادگی ریسک و تمرکز بر انرژی پاک تا 2050 تصویب کرده و تنوع بخشی به منابع انرژی صرفا در حوزه نفت، گاز و حتی باد و خورشید نبوده و دو انرژی دیگر یعنی هیدروژن و انرژی دریافت حرارت از فلزات نیز شامل می شود. در این راستا یکی از اولویت های مهم اتحادیه اروپا این بود که در خرید انرژی نفت و گاز به یک منبع وابسته نباشد و در نتیجه برای تنوع‌بخشی، بحث ایران مطرح شد ولی هرگز فرصتی برای ایران فراهم نشد. اروپا در نظر دارد هر ساله سهمیه واردات انرژی را پنج‌درصد کاهش دهد و در نتیجه با گذشت یک دهه، واردات انرژی اروپا از روسیه به نصف کاهش خواهد یافت. چنین سیاستی، اقتصادهای اروپا را برای تطابق با شرایط جدید آماده می کند و زمان کافی برای جست‌وجوی منابع جدید انرژی، ارتقای روش‌های صرفه‌جویی و کاهش مصرف را در اختیار آنها قرار خواهد داد. اتحادیه اروپا نیز بر اساس چنین سیاستی از تاثیر این محدودیت‌ها در امان خواهد ماند. درحقیقت روسیه ۳۰ درصد کل مواد خام و ۲۰ درصد نفت و گاز اروپا را تامین میکند.
اخیرا” پس از دیدار وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در ریکیاویک ، دولت بایدن اعلام کرد که ایالات متحده تحریم های Nord Stream 2 و رئیس آن ماتیاس وارنیگ را به حالت تعلیق درآورد. این تصمیم کاخ سفید طوفانی را در کنگره ایجاد کرده است، جایی که اکثر جمهوری خواهان و برخی از دموکرات ها از تصمیم جو بایدن انتقاد نموده و اوکراین ، فوراً با قطعنامه ای از کنگره آمریکا خواستار کنگره برقراری مجدد این تحریم ها شد. سوالی اساسی این است که چرا بایدن چنین هدیه ای اقتصادی وتعیین کننده ای به پوتین داده است؟
حتما” پاسخ های زیادی وجود دارد و فرضیه قوی حکایت از آن دارد که بایدن به دنبال “تنظیم مجدد” جدید روابط ایالات متحده و روسیه است. آخرین بار در سال 2009 ، زمانی که بایدن معاون رئیس جمهور بود؛ اتفاق افتاد. در واقع بایدن تلاش دارد برخی تجربیات تلخ گذشته در روابط با مسکو را حذف و روابط طرفین؛ مرحله ای جدید از همکاری و تعامل را شروع نماید؛ البته در پایان دوره اوباما ، روابط دوجانبه بیش از هر زمان دیگری بدتر بود و با حمله به اوکراین و الحاق کریمه به اوج خود رسید. اینکه چرا بایدن فکر می کند که این بار نتیجه ممکن است متفاوت باشد ، یک معما است. روابط با روسیه تنها در صورتی بهبود می یابد که روسیه در تامین منافع خود در حوزه همسایگی مجاز باشد هر کاری را که می خواهد انجام داده و در آنچه کرملین حوزه نفوذ خود می داند آزاد باشد و آمریکایی ها از طرح موضوعاتی چون انتقاد از آزار و اذیت مخالفان و نقض حقوق بشر در روسیه صرف نظر نمایند. البته شکی نیست که تا رسیدن به چنین مرحله ای و همگرا شدن روابط طرفین فاصله زیادی وجود دارد. این موضوعات و برخی موضوعات مهم دیگر نظیر اوضاع خاورمیانه و احیای برجام در دیدار وزرای خارجه دو کشور در ایسلند که حدود دو ساعت به طول انجامید؛ بررسی شده و اگرچه طرف روسی آنها را “سازنده” توصیف کرد؛ ولی لاوروف هنگام بازگشت به کشورش به مطبوعات روسیه گفت که ماموریت وی گوش دادن به دیدگاه آمریکایی ها و ارائه موضع روسیه و ارائه گزارش به رئیس جمهوراست.
بلینکن نیز پس از دیدارش با همتای روسی به مطبوعات آمریکایی گفته است که او نگرانی ایالات متحده را نسبت به اقدامات مسکو ، از تجمع نیروهای نظامی در مرز اوکراین و جریان نورد استریم 2 ، تا سرنوشت الکسی ناوالنی و اقدامات علیه ایستگاه های رادیویی اروپای آزاد ابراز کرده است و فعلا”تصمیم برای بهبود روابط منحصراً متعلق به روس ها است.در مورد تعلیق تحریم های انرژی روسیه شاید واشنگتن می خواهد با تعلیق تحریم ها به مدت 90 روز ، اقدامی بزرگ در جهت بهبود روابط نزدیک با آلمان انجام دهد. بهر حال واشنگتن خوب می داند که خط لوله در حال اتمام است ، بیش از 90٪ از لوله ها در حال حاضر کشیده شده و حدود 100 کیلومتر در آبهای دانمارک و 28 کیلومتر در آبهای آلمان باقی مانده است و روس ها از هفته پیش کار خود را در دریای بالتیک از سر گرفته اند ، انتظار می رود این پروژه قبل از مهلت 90 روزه تا ارزیابی بعدی به اتمام برسد. این ارزیابی وجود دارد که ممکن است آمریکایی ها این تصمیم را قبل از اینکه واقعیت بی فایده بودن تحریم هایشان اثبات شود اتخاذ کرده اند و در واقع ، آلمانی ها با ایجاد بنیادهای محلی در ایالت مکلنبورگ-غربی و بازگرداندن شرکت مستقر در گازپروم که توسط آمریکایی ها نمایه سازی شده بود ، راهی برای دور زدن تحریم های ایالات متحده پیدا کرده بودند؛ با همه این حال آلمانی ها از تصمیم آمریکا استقبال نمودند. بطور کلی به هر دلیلی Nord Stream 2 به زودی به یک واقعیت اقتصادی و سیاسی تبدیل خواهد شد. در عوض ، آلمان متعهد شده است که از استقلال اوکراین حمایت کرده و توافق نامه ای را با آمریکایی ها در مورد تنوع بخشیدن به منابع انرژی در اروپا ، از جمله از طریق واردات گاز مایع (LNG) از ایالات متحده امضا کند ، اما این تعهدات تلاشی برای نمایش کاهش نفوذ روسیه ، چه اقتصادی و چه سیاسی است؛ این در حالیست که وابستگی اروپا به انرژی روسیه ، جدی بوده و وضعیت اوکراین ، لهستان و سایر کشورهای اروپای مرکزی وابسته به گاز روسیه در مقایسه با روسیه بسیار شکننده تر خواهد شد.
واژگان كليدي: انعطاف واشنگتن , پیروزی ,جدید ,روسیه ,آلمان ,بخش, انرژی ,دكتر عليبمان اقبالي زارچ
