دکترعلی بیگدلی
کارشناس مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
دلایل و عوامل برگزاری نشست کمپ دیوید:
آقای اوباما در دوره دوم ریاست جمهوری خود به مردم آمریکا قول داد که در خاورمیانه سه مشکل وجود دارد که او این سه مشکل را در دوره دوم حل خواهد کرد. مسئله هسته ای ایران، مسئله سوریه و سومی هم مسئله صلح فلسطین با اسرائیل بود. او نتوانست به هیچ کدام از این سه انتظار پاسخ دهد، بنابراین کنگره را از دست داد، بعد از از دست دادن کنگره میزان محبوبیت اوباما به 43 درصد رسید که میزان محبوبیت بسیار بسیار پایینی هست . او برای این که او ارث را برای جانشین خود در حزب دموکرات باقی بگذارد، ناچار بود دست به کار اقدامات دیگری شود که این اقدامات تا حدود زیادی بتواند آن حیثیت و پرستیژ آمریکا را جبران کند. به همین دلیل به سمت و سوی کاسترو رفت، با او ملاقات کرد و احتمالا در آینده نزدیک مبادله سفیر خواهند کرد و به همین دلیل او می تواند آراء لاتین تبارهای آمریکایی را برای خانم کلینتون در آینده تأکیم کند. در مورد ایران که موضوع بسیار پر اهمیتی است و چند رئیس جمهور قبلی آمریکا نتوانستند ایران را پای میز مذاکره بکشانند، برای آقای اوباما امتیاز بزرگی است . یعنی اگر قرارداد به نتیجه مطلوب برسد، می تواند از این مسئله باز هم نوعی امتیازخواهی داشته باشد و حیثیت و پرستیز از دست رفته حزب دموکرات را به دست بیاورد و جانشین او در حزب دموکرات بتواند در مبارزات انتخاباتی عرض اندام کند. لذا از طرفی او نمی خواست دوستانش را در خاورمیانه از دست بدهد و برای همین کار ملاقاتی را هم که بین اوباما و نمایندگان خلیج فارس اتفاق افتاد، آقای اوباما بارها اعلام کرد که امنیت ما امنیت شیخ نشین های خلیج فارس و برعکس است.
در بعد دیگری بعد از این که مذاکرات بین ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای شکل جدی تری گرفت و اولین قرارداد در سوم آذر سال 1392 امضا شد، کشورهای همکار آمریکا در منطقه به این نتیجه رسیدند که آمریکا و مخصوصا آقای اوباما توجهی به انتظارات آن ها ندارند و از ایران یک دشمن فرضی ساخته است و می تواند از کنار آن عبور کند و انتظارات دوستان قدیمی خودش را زیر پا بگذارد. رهبری این خصومت نسبت به آمریکا را اسرائیل و عربستان سعودی و به تبع عربستان سعودی، شیخ نشین های خلیج فارس دارند. بنابراین بی توجهی اوباما نسبت به انتظاری ( که می خواستند اوباما به ایران حمله کند و حکومت را سرنگون کند و از طرف دیگر بی تفاوتی اوباما نسبت به مسئله سوریه) باعث شد که بین عربستان و آمریکا فاصله ای افتد و این فاصله روز به روز عمیق تر می شد، به طوری که د ر یک هفته یا ده روز گذشته برای این که نشان بدهند که از آمریکا فاصله گرفته اند، پیمانی نظامی بین فرانسه و قطر امضا شد و فرانسوی ها چیزی در حدود شش و نیم میلیارد دلار هواپیمای پیشرفته از فرانسوی ها خریدند. در این بین در همان روزهای اول قرارداد ، اوباما گفته بود که نشستی بین او و شیخ نشین های خلیج فارس در کمپ دیوید برگزار خواهد کرد و به آن ها اطمینان کامل خواهد داد که این قرارداد هیچ گونه ضرر و زیانی برای آن ها ندارد. چنانچه اوباما اعلام کرد که بین ما و شیخ نشین های خلیج فارس یک پیمان نانوشته امنیتی وجود دارد، بنابراین حمله به شیخ نشین های خلیج فارس، حمله به آمریکا تلقی خواهد شد. علی رغم همه این اظهار نظرهای نرم یک نوع بی اعتمادی بین شیخ نشین های خلیج فارس و آمریکا به وجود آمد. از طرف دیگر اوباما در یک مصاحبه در استرالیا اعلام کرده بود که آمریکا به دلیل این که آن چنان منفعتی در خاورمیانه ندارد، نگاه به خاورمیانه را به نگاه آسیای جنوب شرقی و منطقه اقیانوسیه معطوف می کند.
مجموعه این امور باعث شد که یک نوع نزدیکی بین عربستان و اسرائیل به وجود بیاید، چنانچه اسرائیل هم همین انتظارات را از آمریکا داشت و نتانیاهو هم در سفری که به دعوت کنگره به آمریکا رفت، اوباما از ملاقات با او خودداری کرد. این شاید اولین بار بود که یک چنین اختلافی بین آمریکا و اسرائیل به وجود آمد. بنابراین آقای اوباما برای این که از شیوخ عرب دلجویی کند، از آن ها دعوت کرد که در کمپ دیویدد نشستی برگزار کند . لذا شش کشور بیش از دو کشور آن ها، رهبران خود را نفرستادند و بقیه کشورها نمایندگانی را به کمپ دیویدد فرستادند. در این بین هر چند ملک سلمان گفت ما هیچ گاه روابط قدیمی و سنتی خود را با آمریکا قطع نخواهیم کرد و حوادثی که به وجود آمده است، مانعی برای ادامه همکاری و دوستی ما با آمریکا نخواهد شد. اما چنین اظهار نظر هایی مشخص است که تحت فشار بیان شده است. به هر حال آقای اوباما به این نتیجه رسیده است که اگر روزی حتی روابط بین آمریکا و شیخ نشین های خلیج فارس و حتی اسرائیل کاهش پیدا کند، خیلی اهمیت ندارد و آن چیزی که اهمیت دارد، رسیدن به یک توافق جامع بین آمریکا و ایران است.
پیامدهای نشست کمپ دیوید:
بیانیه ای که در نشست صادر شد یک بیانیه دو پهلو بود. از یک طرف بحث بر سر این بود که شیخ نشین های خلیج فارس به اعتبار آمریکا، قراردادی را که بین ایران و آمریکا بسته میشود را به رسمیت بشناسند و در مقابل آمریکا هم تعهد کرد که جلوی نفوذ ایران را در منطقه خواهد گرفت و به ایران اجازه نمی دهد که با همسایگانش رفتارهای تهدیدآمیزی داشته باشد. بنابراین این بیانیه یک بیانیه دو پهلو بود و اعراب را وادار کرد که همراه با قرارداد هسته ای قدم بردارند و هم این که ایران را تهدید کرد که نبایستی دست به سیاست های گذشته خود در دخالت در امور کشورهای منطقه ای بزند. اما آن چه از کمپ دیوید به دست آمد، نتیجه کم تأثیری بود و محصول خوبی نداشت. شیخ نشین ها به آن هدفی که می خواستند نرسیدند، اگرچه آمریکا قول فروش سلاح های پیشرفته را به آن ها داد و باز هم اعلام کرد که امنیت شما به گردن آمریکا خواهد بود و آمریکا ضمانت امنیت شما را بر عهده خواهد گرفت و این بحران به همین صورت به پایان خواهد رسید.
در بعد دیگری شواهد نشان میدهد آمریکایی ها در منطقه خاورمیانه خیلی به دنبال منافع ملی خودشان نیستند و خود در حال تولید نفت هستند( اگر چه این امر برای آن ها هزینه بیشتری دارد) اما در آینده این تولید نفت می تواند نیاز آن ها را نسبت به نفت خاورمیانه کاهش دهد. اما این دور شدن به معنای قطع رابطه با خاورمیانه نیست. اما خاورمیانه دیگر جذابیت دهه 70 و 80 را برای آمریکا ندارد. از سوی دیگر یکی از پیامهایی این اجلاس در حقیقت پیام برای ایران هم بود که باید تغییر اساسی در سیاست منطقه ای خودمان دهد و حضور ایران به هیچ عنوان در کشورهای همجوار قابل قبول نیست. در واقع قراردادی که بین ما و آمریکا قرار بود امضا شود قطعا تبعاتی را با خود خواهد داشت، مگر این که این قرارداد بتواند رابطه ما با آمریکا را به مرحله مطلوبی برساند.
آنچه مشخص است کشورهای خلیج فارس نمی توانند آمریکا را رها کنند. یعنی هیچ کشور غربی دیگری به اندازه آمریکا توانایی حفاظت از آن ها را ندارد و اگر این روابط مقداری سست شده باشد، اما خودشان می دانندکه هیچ کشور دیگر غربی از جمله فرانسه و انگلستان، توانایی حفاظت از امنیت آن ها را نمی توانند داشته باشند. بنابراین آن ها دو مرتبه به سوی آمریکا برمی گردند و با آمریکا روابط گذشته خود را احیا خواهند کرد. با این حال هنوز انتظاراتی از آمریکا دارند که این انتظارات برآورده نشده است. این انتظارات بر این مبنا است که ایران را برای عدم دخالت در کشورهای همسایه کنترل کنند و مخصوصا روی ساخت موشک های بلندپرواز ایران بر آمریکا فشار آورده و آمریکا به نحوی ایران را از این دو جهت کنترل کند .
واژگان کلیدی: دستاوردهای نشست کمپ دیوید ، آینده روابط امريكا با كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس، نشست کمپ دیوید ،روابط امريكا با كشورهاي خليج فارس، اجلاس کمپ دیوید ، روابط امريكا با شوراي همكاري خليج فارس
