مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
با استقرار گسترده نیروهای نظامی ترکیه در آنکارا و مسدود ساختن تمامی خطوط ارتباطی به پایتخت ترکیه، کودتایی بزرگ در این کشور رقم خورد اما این کودتا چندان دوام نیاورد و پس از چندین ساعت با حضور طرفداران اردوغان در خیابان‌ها در کنار سایر عوامل این امر شکست خورد. گفتگوی زیر به تاثیر کودتای ترکیه بر حوزه داخلی و خارجی ترکیه توجه کرده است.
واژگان کلیدی: کودتای ترکیه ، تسویه‌ی ارتش ، عقب نشینی ترکیه، سیاست‌های خارجی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: کودتای اخیر ترکیه در حوزه داخلی چه تأثیراتی بر مسائل امنیتی، مسائل مربوط به کردها و سایر مسائل اقتصادی و … خواهد داشت؟
سیاست پیشین اردوغان به این ترتیب بود که تمام مخالفان و احزابی که در داخل ترکیه حضور داشتند را در چارچوب یک سیستم آسیمیلاسیون در خود جذب کرده و در نتیجه بر روی آن برنامه‌ریزی می‌کرد. اتفاق اخیر در ترکیه یک پرش و یک تغییر جهت از سیاست آسیمیلاسیون به سیاست وحدت و اراده ملی را در ادامه خواهد داشت. چنانچه آقای اردوغان در پیام به افکار عمومی ترکیه فرستاد بر اراده ملی تأکید نمود. در همین سیاست آسیمیلاسیون آقای اردوغان در پوسترهای تبلیغاتی در جای جای ترکیه شعار اراده ملی و قدرت ملی ترکیه در زیر بنرهای تبلیغاتی به چشم می‌خورد. اکنون اردوغان در پیامکی که از هتل محل اقامت خود برای مردم ترکیه فرستاد بر اراده ملی تأکید نمود. در حقیقت اردوغان تلاش خواهد کرد که از سیاست آسیمیلاسیون در سیاست داخلی به سیاست تسویه و گسترش اراده خود به سمت احزاب دیگر حرکت نماید. اما از سوی دیگر این رخداد نقشه دیگری در اختیار حزب عدالت و توسعه و در رأس آن اردوغان به عنوان پدر معنوی آنها قرار می‌دهد. این نقشه بدین ترتیب است که آقای اردوغان خواهد توانست از ایدئولوژی حزبی که اخیراً گرفتار آن شده بود خارج شده و به ایدئولوژی‌های ترکیه‌ای این فرصت و ظرفیت را در اختیار حزب عدالت و توسعه قرار خواهد داد که با دور شدن از ایدئولوژی‌های حزبی و با توجه به حمایت قاطع سایر احزاب و مخالفان اردوغان از جمله احزاب کردی مانند حزب جمهوری خواه خلق و حزب حرکت ملی از اردوغان علیه کودتا نوعی دموکراسی جدید و شیوه‌ی اراده‌ی ملی و قدرت ملی جدید و جدای از ایدئولوژی حزبی خود برای سیاست‌های امنیتی جدید در ابعاد داخلی ترکیه تعریف کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تأثیرات کودتا بر سیاست گذاری‌های امنیتی، اقتصادی و روابط با کل جریان‌ها و احزاب کدامند؟
جریان باشبوغ که جریانی افراطی در ارتش است به شدت تضعیف شد. در حقیقت این یک تمرین دموکراسی در داخل ترکیه بود. به اعتقاد من حزب عدالت و توسعه کماکان بهترین گزینه برای کردها در داخل ترکیه است. این مسأله با توجه به تکاپوهای سیاسی اتفاق افتاده در داخل ترکیه به عینه مشاهده شد. این قضیه به نفع کردها می‌باشد چرا که به هر حال از ایدئولوژی حزبی عدالت و توسعه در بعد امنیتی کاسته خواهد شد و نقش دموکراسی در آینده پر رنگ‌تر خواهد بود .این مسأله‌ای است که با توجه به وحدت رویه‌ای که اخیراً در ترکیه علیه کودتا شکل گرفت عدم قطعیت آنارشیک بین ایدئولوژی حزبی و ساختار ترکیه وجود دارد. یعنی حرکت بینابینی بین ایدئولوژی حزبی عدالت و توسعه و ساختار کودتایی ترکیه به وجود خواهد آمد. به نظر من از بستر و خاکستر کودتای اخیر شاهد اردوغانی جدید با رویکردی جدید و ترکیه‌ای دموکراتیک‌تر خواهیم بود که فضا را برای تمام احزاب و قومیت‌ها اعم از علوی‌ها و کردها بهبود خواهد بخشید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی کودتا بر سیاست‌های خارجی، سیاست‌های منطقه‌ای و نگاه ترکیه به کشورهایی چون عربستان و ایران با توجه به نوع نگرش این کشورها به مسأله کودتا و … چیست ؟
بهترین گزینه برای ایران در ساختار داخلی کشوری مانند ترکیه حزب عدالت و توسعه و در رأس آن اردوغان می‌باشد. ثانیاً سیاست داخلی ترک‌ها همواره دنباله‌رو سیاست خارجی ایشان بوده است. پس از کودتا بر عکس این رویکرد عمل خواهند کرد. قطعاً از هزینه‌های سیاست خارجی ترکیه کاسته خواهد شد و حزب عدالت و توسعه و دولت آینده ترکیه بر ابعاد داخلی تأکید بیشتری خواهد داشت. در ادامه نوعی عقب نشینی در سیاست‌های خارجی ترکیه مورد انتظار است چرا که هزینه‌هایی که اخیراً ترکیه متحمل شده است خارج از ظرفیت‌ها و خارج از پتانسیل‌های این کشور بوده است. این کودتا به ترکیه فرصت واکاوی برنامه‌های داخلی را خواهد داد. در واقع ترکیه پتانسیل ماجراجویی در پیرامون خود و ورای مرزهای خود را ندارد. اخیراً با توجه به توافقی که بین ترکیه و اسرائیل و با توجه به اختلافات موجود بین ایدئولوژی عبری با ایدئولوژی عربی این مسأله به گمان من به نفع ایران خواهد بود و منجر به دور شدن عربستان از ترکیه خواهد شد و این ترکیه را از عربستان جدا خواهد کرد و عملا نوعی ائتلافی نانوشته بین ایران و ترکیه ایجاد خواهد نمود. همزمانی کودتا و توافق‌های اخیر روسیه با آمریکا سبب عدم پرداختن ترکیه به ماجراجویی در حوزه سیاست خارجی و کاهش تنش‌های اخیر این کشور در سوریه و به بازسازی سیاست‌های داخلی خود مشغول خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تا چه حدی می‌توان برای این کودتا در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی برندگان و بازندگانی قائل بود؟
من فکر می کنم که افکار عمومی ترکیه برندگان این موضوع بودند. ارتش ترکیه نیز بازنده محض این جریان می‌باشد. این مسأله به اقدام علیه جنبش فتح اله گولن نیز منجر خواهد شد چراکه اردوغان قطعاً این مسأله را دستمایه قرار خواهد داد. با توجه به بیانه‌ای مجری برنامه سی ان ان ترک مشخص بود که این حرکت متکی به جنبش گولن نیست. چرا که این بیانیه اساساً با دیدگاه گولن در تضاد می‌باشد. بحث بازگشت به قانون اساسی ترکیه و محافظت از سکولاریسم و لاییسیسم در جنبش گولن دیده نشده، ولی این موضوع موتور متحرک و نقطه عطفی برای حزب عدالت و توسعه و شخص آقای اردوغان خواهد بود که از آن علیه جنبش فتح اله گولن استفاده و اراده ملی و افکار عمومی را قطعاً برای ثبات بیشتر در مقابل این جنبش قرار خواهد داد و تسویه بهتری را علیه این جنبش انجام خواهد داد. به نظر من فتح اله گولن بر اساس فحوای بیانیه ارتش به رغم وجود پیش قراولانی در ارتش هیچ برنامه و نقشی در این جنبش نداشت ولی ناخواسته وارد یک بازی شد که بازنده محض آن خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای امنیتی و اقتصادی کودتا در حوزه داخلی ترکیه چه ها هستند؟
مهمترین پیامد امنیتی این موضوع تسویه نیروهای ارتش خواهد بود. یعنی افسران میانی که در داخل ترکیه دست به کودتا زدند و گروگان گرفتن رئیس ستاد مشترک ارتش قطعاً منجر به تسویه‌ی ارتش خواهد شد. ارتش از نیروهای کمالیستی محض و ترکیه‌ای محض که قبلاً داشت و اکنون در سطح میانه‌ای تحت تأثیر آن می‌باشد تسویه خواهد شد. در بعد اقتصادی ترکیه تحت تأثیر و تأثر این بحران قرار خواهد گرفت. با توجه به جذب توریست و عدم قطعیت و آنارشیکی که اخیراً در ترکیه ایجاد شده است به نظر من این کشور اسیر بحرانی اقتصادی خواهد شد که فعلاً به صورت کوتاه مدت بایستی برنامه‌ای تاکتیکی و کوتاه مدت برای برون رفت از این حالت و تبعات اقتصادی آن توسط دولت ترکیه اتخاذ گردد. قطعاً به صورت رابطه‌ای معنادار در حوزه‌های مختلف و در بعد داخلی اقتصادی جذب توریست و ناامنی‌های موجود در ترکیه این کشور با چالش‌های اقتصادی مواجه خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این مسأله در داخل حزب حاکم چه تأثیراتی خواهد داشت ؟
در داخل حزب عدالت و توسعه رابطه خوبی به وجود خواهد آمد و این مسأله به نفع این حزب تمام شد. با توجه به حمایت آقای عبداله گل، داود اغلو و علی باباجان از حزب عدالت و توسعه آنها پیرامون حزب متمرکز شده و در بازسازی حزب تأکید بیشتری خواهند داشت. به نظر من با توجه به ائتلاف اخیراً این مسأله یک معنای مشترک، زبان مشترک و فهم مشترک به وجود آورده و منجر به نزدیکی آقای عبداله گل، اردوغان داود اغلو پیرامون حزب عدالت و توسعه خواهد شد. ولی قطعاً انتظار می‌رود که حزب عدالت و توسعه رویکرد ترکیه‌ای تری را اتخاذ نماید. یعنی از ایدئولوژی حزبی خود عقب نشینی کرده و بازسازی‌های حزبی خود و دیدگاه های اخیر خود را تعدیل خواهد کرد.
