فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
به هر مقدار كه سير تحولات در سوريه ابعاد نويني به خود مي گيرد لبنان همسايه كوچك و موزاييكي اين كشور نيز تحت تاثير بيشتر اين تحولات قرار مي گيرد، به گونه اي كه اينك بسیاری از مقامات لبنان از انتقال بحران سوریه به كشورشان نگران هستند. در اين بين با توجه به نوع رويكرد جریان 14 مارس در لبنان نسبت به تحولات سوريه و آينده اين رويكرد و پيامدهاي آن بر كشور چند مذهبي لبنان گفتگويي با مسعود ادريسي كارشناس و سفير پيشين ايران انجام داده ايم:
واژگان كليدي: سوريه ، لبنان، جريان 14 مارس، 8 مارس، مرز ، سلفي، اسد
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به تحولات ماه هاي گذشته در سوريه در شرايط كنوني مهمترين رويكردهاي جريان چهارده مارس در لبنان در قبال تحولات سوريه چگونه مورد بررسي شما قرار ميگيرد؟
در واقع تشكيل جريان چهارده مارس مصادف با قتل و ترور رفيق حريري شد. بعد از ترور حريري تحولات عميقي لبنان پديد آمد و منجر به تشكيل دو جريان جريان چهارده مارس به رهبري سعد حريري و جريان هشت مارس به رهبري حزب اله لبنان ايجاد شد. در اين بين عمده اختلاف اين دو جريان بر سر مساله سوريه بوده است. جريان چهارده مارس بر اين نظر بود كه ترور حريري به وسيله عوامل رژيم سوريه صورت گرفته است. در مقابل هم هشت مارس سوريه را به عنوان دوست لبنان ميديد. يعني جريان چهارده مارس همواره با دولت سوريه اختلاف نظر داشته است و طبيعي است كه در بحران كنوني سوريه نيز جريان چهارده مارس بر نظرات پيشين خود بوده است. همچنين اكنون اين جريان مخالف دولت فعلي سوريه ، بشار اسد و تقريبا همسو با كشورهاي خليج فارس مخالف اسد بوده و به هر نحو ممكن به مخالفان سوريه كمك مي كند.
رويكرد كنوني جريان چهارده مارس تقريبا با سياست هاي قطر و عربستان در قبال سوريه هماهنگ است. يعني چهارده مارس از نظر سياسي همانند قطر و عربستان از مخالفان سوريه اي حمايت ميكند. همچنين اگر بتواند از نظر مالي و حتي نظامي مخالفان سوريه اي و ارتش آزاد سوريه را پشتيباني ميكند و قطعا هيچ گونه ابايي از انجام اين امر ندارد. يعني اگر ارتش و دولت لبنان اجازه چنين كاري را بدهند، جريان چهارده مارس قطعا دست به چنين پشتيباني هايي ميزند. در بياني كلي جريان چهارده مارس همان نگاه كشورهاي غربي، امريكايي، كشورها عربي مانند قطر و عربستان را در مورد دولت سوريه دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به مناطق شمالي لبنان و ساكنان سني در اين منطقه جريان چهارده مارس چه رويكردي در اين منطقه در قبال مخالفان اسد بويژه ارتش آزاد سوريه در پيش گرفته است؟
از آنجا كه شاكله اصلي جريان چهارده مارس در واقع جرياني سني به رهبري سعد حريري است و پايگاه اصلي اهل تسنن و سلفي ها در لبنان نيز در طرابلس است، در اين شرايط سلفي ها و سني هاي افراطي سوريه از مخالفان اسد پشتيباني ميكنند. در اين بين از آنجا كه مرز اصلي لبنان و سوريه در شمال لبنان است، طبيعي است كه مخالفان سوريه بتوانند از اين منطقه بهره برداري مناسبي (هم براي تردد مخالفان به داخل خاك سوريه و هم انتقال سلاح براي مخالفان) كنند. چنانچه بعد از تحولات چند ماه گذشته به وسيله نيروهاي سلفي مخالف سوريه و همچنين ايفاي نقش عمده جريان چهارده مارس از طرابلس و مرز سوريه و لبنان كمك هايي به مخالفان سوريه اي چه از راه سلاح و رفت و آمد نيرو ها و چه كمك هاي مالي انجام ميگيرد. به گونه اي كه اكنون نقش طرابلس در تحولات سوريه نقش مهمي شده و در چند ماه گذشته هم ما همواره شاهد هم درگيري هايي بين علوي ها ساكن در طرابلس با اهل تسنن و سلفي هاي لبنان بوده ايم و هم شاهد درگيري بين ارتش و اهل تسنن لبنان بوده ايم. ( ارتش لبنان و دولت اجازه عبور سلاح را به سوريه نمي دهد) لذا بايد گفت تحولات سوريه در تحولات شمال لبنان اثر مستقيمي گذاشته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در ماه هاي اخير طرح هايي در مورد ايجاد منطقه حائل در مرز سوريه و لبنان را شاهد بوده ايم. اين امر در مرز هاي شمال لبنان با سوريه تا چه اندازه مورد نظر جريان جريان چهارده مارس است ؟
به نظر نمي رسد جريان چهارده مارس خيلي مايل به ايجاد منطقه حائل و حضور نيروهاي حائل در مرز شمال لبنان با سوريه باشد. چرا كه از مرز شمال لبنان به نفع مخالفان سوري و ارتش آزاد سوريه بهره ميگيرد و اگر نيروهاي حائل در اين مرز مستقر شوند طبيعي است كه تا حد زيادي جلو اين امر گرفته ميشود. يعني ممكن است ايجاد منطقه حائل در مرز سوريه و لبنان در ساير مناطق مانند بقاع و .. مورد نظر جريان چهارده مارس باشد، اما در مرز هاي شمالي اينگونه نيست. گذشته از اين نيز به نظرمن دولت لبنان نيز موافق ايجاد منطقه حائل در اين منطقه نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: وزیر امور خارجه لبنان چندي پيش بار دیگر بر بیطرفی کشورش در قبال اوضاع سوریه تاکید کرد. اين موضع تا چه حدي بر مواضع جريان چهارده مارس در مورد تحولات سوريه تاثير گذار است؟
جريان چهارده مارس در واقع موضع كنوني دولت لبنان يا بي طرفي را كافي نمي داند و براين نظر است كه دولت لبنان بايد از مخالفان سوريه (مانند اغلب كشورهاي عربي كه به اين امر مشغول هستند) پشتيباني كند. لذا جريان چهارده مارس با دولت لبنان اختلاف نظر دارد و همواره به دنبال آن است كه دولت ميقاتي را تضعيف كند و حتي اگر بتواند دولت ميقاتي را سرنگون كرده و دولتي به دلخواه خود روي كار آورد. در اين بين جريان هشت مارس و حزب اله تا كنون نشان داده اند كه موضع مطلوب آنان اين است كه دولت لبنان از دولت سوريه پشتياني كند، اما همين بي طرفي هم مورد رضايت آنان است و با موضع بي طرفي دولت مخالفتي ندارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به تاثيرات تحولات سوريه در لبنان بپردازيم مهمترين تاثيرات كنوني اين امر چيست؟
در واقع سوريه كشوري است كه از ديرباز در تحولات لبنان تاثير ژرفي داشته است. نزديك به سي سال است كه حدود سي تا چهل هزار نيروي نظامي در لبنان داشته است و لبنان را تقريبا اداره ميكرد. گذشته از اين سوريه (جدا از اسرائيل) تنها همسايه لبنان و تنها راه زميني لبنان است و طبيعي است كه تحولات سوريه در لبنان به گونه اي عميق باشد. لذا ما بعد از تحولات اخير در سوريه و درگيري بين مخالفان و دولت شاهد آن هستيم كه اين تحولات اثر مستقيمي در تحولات لبنان داشته است. يعني اختلاف عميقي بين گروه هاي لبناني برسر پشتيباني از دولت اسد و يا مخالفان وي (بويژه در بين دو جريان اصلي لبنان يعني جريان چهارده مارس و هشت مارس) ايجاد كرده است. گذشته از اين حتي نيز به نظر ميرسد در درون ائتلافهاي دو گانه اصلي بر سر تحولات سوريه نيز اختلاف نظرهايي (هر چند تلاش مي شود تا پررنگ جلوه نكند) كم عمق وجود دارد . مثلا به نظرمن در بين جريان هشت مارس بين ائتلاف ميشل عون با حزب اله و امل اختلاف ديدگاهي وجود دارد هر چند اين امر خيلي بروز نيافته است. چنانچه وزيران ميشل عون در جلسه اخير هيئت دولت شركت نكردند كه به نظر ميرسيد به خاطر اختلاف نظر بر سر مساله سوريه بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: يعني ميسحان و دروزيان به نوعي نگاهي مسالمت جويانه نسبت به مخالفان سوريه دارند؟
به نظر ميرسد اينگونه است. بويژه اينكه در بين دروزي ها جنبلاط هر چند جزو ائتلاف هشت مارس است و تشكيل دولت آقاي ميقاتي با توجه به موافقت جنبلاط و نيروهايي وي بود، اما بر سر مساله سوريه بين وي و امل و حزب اله اختلاف نظر وجود دارد. به نظر ميرسد كه عون و جنبلاط ها بويژه دروزي ها به رهبري جنبلاط احساس ميكنند كه وضعيت دولت سوريه نسبت به گذشته متزلزل تر است و مخالفان در حال گرفتن دست برتر هستند، لذا طبيعي است كه با توجه به اختلاف تاريخي و قبلي جنبلاط با سوريه ( وي معتقد است كه پدر وي يا كمال جنبلاط توسط سوريه كشته شده است ) و با توجه به زمينه موجود خود را به مخالفان سوريه نزديك كند. نگاههايي كه مي تواند مورد نظر ميشل عون نيز باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به هم مرز بودن شمال لبنان با سوريه آيا مي توان منتظر افزايش نقش جريان چهارده مارس بر ضد دولت سوريه بود؟
با توجه به اينكه كشورهايي مانند عربستان، قطر ، اردن و حتي اغلب اعضاي اتحاديه عرب مخالف دولت سوريه هستند و با توجه به اينكه جريان چهارده مارس دولتي نيست كه بتواند تاثيرات گسترده اي داشته باشد، لذا نمي توان منتطر اثر گذاري بيشتر اين جريان در تحولات سوريه همانند عربستان و قطر بود. چرا كه امكانات دولت را در دست ندارد. هر چند پشتيباني مالي سعد حريري ادامه دارد، اما نقش اين جريان نمي تواند موثرتر از قطر عربستان بر ضد سوريه باشد. به نظرمن هر چه تحولات سوريه عميق تر شود و اين احساس بوجود آيد كه دولت سوريه در حال تضعيف شدن است اين امر تاثيرات بيشتري بر روي طرفداران دولت سوريه در لبنان خواهد گذاشت. حتي مي تواند ائتلاف 8 مارس را دچار مشكل كند.اما اگر به بهبودي اوضاع در سوريه دست يابيم هشت مارس عملا دست برتر در لبنان خواهد داشت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به سناريوهاي تحولات سوريه نگاهي داشته باشيم اين سناريو هاي چه تاثيري مي تواند بر تحولات لبنان داشته باشد؟
همان گونه كه گفته شد تحولات سوريه اثر مستقيم بر لبنان دارد. يعني اگر در آينده ما شاهد سقوط دولت بشار اسد باشيم طبيعي است كه اين امر بر طرفداران دولت اسد در لبنان تاثير منفي زيادي خواهد گذارد و قدرت آنها در لبنان را تا حد زيادي كاهش مي دهد. به طور طبيعي هم مخالفان آنها هم (كه چهارده مارسي ها هستند) قطعا قدرت بيشتري در لبنان به دست خواهند گرفت. اما اين امر بستگي به اين امر دارد كه دولت اسد در سوريه سقوط كند. يعني با سقوط دولت اسد مبادله و توازن قدرت در لبنان تا حد زيادي به نفع جريان چهارده مارس خواهد چرخيد. البته بايد گفت جريان هشت مارس و حزب اله توانمندي هاي زيادي داشته و با توجه به پشتيباني هاي مردمي در لبنان ميتوانند مقاومت كرده، اما به گونه اي طبيعي نبود دولت فعلي سوريه اثر منفي بر جريان هشت مارس خواهد گذاشت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اين اثر منفي ميتواند به سقوط دولت در لبنان بيانجامد؟
بله. اين احتمال وجود دارد. چرا كه كافي است نمايندگان آقاي جنبلاط و گروه وي به سرنگوني دولت ميل داشته باشند. در اين شرايط دولت جديدي توسط جريان چهارده مارس تشكيل خواهد شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مديرت لازم بشار اسد بر تحولات سوريه و كنترل اوضاع چه تاثيري بر تحولات لبنان خواهد داشت؟
اگر دولت سوريه بتواند بحران كنوني را كنترل كند، طبيعي است كه جريان چهارده مارس به عنوان جريان مخالف سوريه تا حد زياد تضعيف خواهد شد. چرا كه دولت سوريه با توجه به نفوذ در لبنان مي تواند فشارهاي زيادي بر جريان چهارده مارس( به عنوان جرياني كه از مخالفان دولت سوريه حمايت ميكرده) آورده و اين جريان نيز تضعيف خواهد شد.
