دکتررضاصولت
کارشناس ارشد مسائل ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
افزایش روابط اقتصادی و حجم تجاری و بازرگانی
در پی سفر سال گذشته میلادی رئیس‌جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان که به همراه همه اعضای کابینه خود و فرماندهان نظامی به تهران داشت وی اعلام کرد که سطح روابط تجاری، بازرگانی و اقتصادی دو کشور باید از 11 میلیارد دلار کنونی به سی میلیارد در سال برسد. به نظر نگارنده از جمله نکاتی که باید موردتوجه قرار گیرد نه صرف افزایش حجم مبادلات دو کشور بلکه ضرورت و کیفیت در این رابطه است، مسیر روابط باید همسو با احتیاجات داخلی و با دید استراتژیک و آینده نگرانه صورت گیرد. با توجه به پتانسیل موجود تجاری و بزرگی اقتصاد دو کشور و اینکه قبلاً بیشتر سفرها و مذاکرات روسای ایران و ترکیه قبل از سپتامبر سال گذشته دستور کار اقتصادی داشته است فقدان طرح‌های مشترک دوجانبه بین تهران و آنکارا بیشترین ضربه را به روابط اقتصادی دو کشور زده است،
چشم اندازهای اقتصادی روابط
معتقد هستم نبود طرح‌ها، ترانزیت و حمل‌ونقل چندجانبه بین‌المللی، پروژه‌های مشترک و…عدم پیگیری طرح‌هایی مانند جاده ابریشم بیش از آنکه نتیجه تضاد منافع ملی دو کشور باشد در نتیجه محاسبات اشتباه استراتژیک آنکارا-تهران بوده است. گمرگ های شبانه روزی بیشتر در مرز ترکیه به ایران و همچنین در مرز ایران به قفقاز جنوبی از طریق جمهوری آذربایجان، خطوط آهن، مناطق آزاد مشترک بین ایران – ترکیه در شمال غرب ایران و در منتهی الیه رود ارس که دو کشور را با همکاری همدیگر مستقیم وارد بازارهای قفقاز جنوبی و آسیای مرکز از طریق کشورهای حاشیه رود ارس می‌کند مثلاً ایجاد بیمارستان‌هایی که دارای هتل هم هستند از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی آنکارا از سرمایه‌گذاری‌های موردعلاقه ترکیه در مرز بین ایران و آذربایجان در گمرک بیله سوار است تا بیماران جمهوری آذربایجان را از طریق بیمارستانهای ترکیه‌ای در ایران درمان نمایند، یا نمایشگاهها و بازارچه‌های محصولات دامی و کشاورزی و صنایع تبدیلی مرتبط با آن‌ها در درون منطقه آزاد تجاری و صنعتی مشترک دو کشور به‌عنوان یک حلقه مفقوده قلمداد می‌شود، از طرفی ترکیه قصد دارد روی صنعت پنبه و کشت استانداردان برای کیفیت بازارهای جهانی، امور زیربنایی و صنایع سرمایه‌گذاری کند، و به خاطر همین بارها مقامات دو کشور طرح منطقه آزاد سه جانبه ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان را مطرح و در دستور مذاکرات خود قرار داده‌اند، موضوع اساسی از نظر نویسنده این است که تاریخ در روابط دو کشود نشان داده است که تجار ایرانی نگاه کوتاه مدت و تجار ترک نگاه بلند مدت داشته است, یکی از اقدامات مهم اقتصادی دولت ایران ایجاد دفاتر فروش محصولات پتروشیمی در ترکیه است ولی موضوع اصلی این هست که این دفاتر بیشتر در استانبول متمرکز هستند وایران باید تدابیری اتخاذ کند که این دفاتر در شهرهای مهم و نزدیک به مرزهای اروپایی و بنادر ترکیه نیز ایجاد شود. نفت و گاز نیز از مهمترین صادرات ایران به ترکیه است، البته در میان کشورهایی که ترکیه گاز طبیعی مورد نیاز خود را از آن‌ها تأمین می‌کند، ایران گران‌ترین گاز را به او می‌فروشد، آنکارا همیشه خواهان تخفیف از سوی ایران بوده است به خاطر اینکه برخلاف قیمت نفت که بر اساس معیارها و عوامل مختلف تعیین می‌شود، تعیین قیمت گاز طبق خواست و نیت صادر کننده مشخص می‌شود و تابع قوانین رسمی و عرفی دیگری نیست البته این مسئله براساس قرارداد گازی بیست و پنج ساله 1966 ایران -ترکیه پیش بینی شده است، بنابراین ترکیه قصد دارد به خاطر ژئوپلیتیک خود از طریق بنادر خود صرفاً احداث روی کریدورهای انرژی نفت و گاز متمرکز نشود و با متنوع ساختنان روز قیمت گازی که از ایران می‌خرد و انتقالان به اروپا سود انتقال، دریافت کند یعنی خود نیز بعنوان فروشنده عمل نماید، پس با تکمیل و متنوع شدن کریدورها هرچقدر میزان گاز ایران به ترکیه افزایش یابد سود بیشتری نیز نصیب ایران می‌گردد، ترکیه اخیراً اطاق های تجاری، صنعتی و کشاورزی زیادی جهت برآورد روابط تجاری و بازرگانی با ایران در استان ایرزروم ایجاد کرده است. و تجار زیادی از ایران نیز انجا مشغول هستند، مسئله مهمتر این است که توریسم زیادی از ایران به ترکیه می‌روند و منابع ارزی زیادی نیز از کشور خارج می‌شود، و مقامات ایرانی باید با یک منطق محاسباتی در پی جذب توریسم از کشور ترکیه نیز باشند، مخصوصاً اینکه اردوغان بارها اعلام کرده است که باید روشهایی اتخاذ شود که روابط اقتصادی دو کشور برپایه پول ملی دو کشور باشد.
از طرفی با بالارفتن تنش در روابط ترکیه و امریکا نرخ برابری دلار در برابر لیره ترکیه در چند روز گذشته به بالاترین حد خود در تاریخ این کشور رسید و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از مردم این کشور خواست برای تقویت پول ملی، جواهر الات و ارزهای خارجی خود را به لیره تبدیل کنند، بنابراین در پی تنش اخیر واشنگتن و آنکارا نگران هستند که اردوغان حالت فوق العاده اقتصادی اعلام کند.
از سوی دیگر به دنبال تشکیل شورای همکاری استراتژیک در روابط دو کشور در سال ۲۰۱۳ ، اخیرا مرکز تجارت جهانی ترکیه از سوی وزیر اقتصاد ترکیه در تهران به منظور تحقق برنامه های تامین کالاهای ضروری ،تجارت ،صنایع و امور زیربنایی گشایش یافت،وزیر اقتصاد ترکیه در این خصوص گفت 120 کالای جدید در لیست تجارت ترجیحی اضافه شده است و دیگر دو کشور دنبال این نیستند روابط اقتصادی شان فقط به واردات محدود باشد، اساسا نگارنده معتقد است بزرگترین فقدان در روابط ترکیه و ایران نبود پروژه های مشترک بین دو کشور است.
واژگان كليدي: افزایش، روابط ، اقتصادی حجم تجاری و بازرگانی
