فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در چند ماه اخير حزب كارگران كردستان يا پ.ك.ك با افزايش كنشگري ها و فعاليت هاي خود در داخل و خارج از تركيه درگيري هاي گسترده اي با دولت و نظاميان تركيه در مناطق مختلفي از تركيه همچون جنوب شرق اين كشور همچون حكاري و.. داشته است. در اين بين براي بررسي علل افزايش كنشگري پ.ك.ك و پيامدهاي اين امر در تركيه به گفتگويي با دكتر حسن لاسجردي كارشناس مسائل تركيه پرداخته ايم:
واژگان كليدي: تركيه، اقليم كردستان عراق، پ.ك.ك، اردوغان
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به رخدادهاي چند ماه گذشته بخش هاي كردنشين تركيه و فعاليتهاي پ.ك.ك در اين بخش ها در نگاهي مقايسه اي آيا توان مانور و قدرت پ.ك.ك نسبت به گذشته افزايش پيدا كرده است؟
با توجه به مجموعه اقداماتي كه اكنون پ.ك.ك انجام مي دهد و اختلاف نظري كه دولت تركيه در رابطه با كردها دارد و در مجموع همه كنشها سبب نشده است پ.ك.ك داراي نوعي جهش و افزايش قدرت گردد. همچنين اين رفتارها سبب نشده است تا كشورهايي كه حمايت هايي از پ.ك.ك داشته اند از پ.ك.ك به عنوان يك نيروي پر نفوذ و پرگسترده در منطقه نگاه كنند. يعني پ.ك.ك در منطقه قوي نشده است. چرا كه در اختلافات بزرگان در بسياري از مواقع كوچك ها مورد استفاده قرار ميگيرند و به عبارتي يا كوچك ها پيش قراول و يا پيش مرگ ديگران ميشوند. يعني با توجه به دشمني تركيه و سوريه در شرايط كنوني و تحولات منطقه آنچه كه مورد مشاهده است پ.ك.ك فعلا پيشاني تحولات سوريه در تركيه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر رخدادهاي چند ماه گذشته بخش هاي كردنشين تركيه و افزايش فعاليتهاي پ.ك.ك در اين بخش ها نگاهي داشته باشيم به نگاه شما علل دروني و بيروني افزايش كنشگري پ.ك. ك چگونه قابل تحليل و بررسي است؟
من فكر ميكنم كه بخشي از كنشگري و فعاليت مجدد پ.ك.ك به سياست هاي ارودغان در تركيه بر ميگردد. در اين حال بعد از انتخابات پارلماني و راي كردها به عدالت و توسعه انتظار كردها اين بود كه دولت امتيازات بيشتر و تلاشهاي بيشتري در مناطق كردنشين انجام دهد. يعني كردها در جامعه تركيه با برنامه ريزي و شوق بيشتري در صحنه سياست تركيه حضور يافتند و تلاش كردند نشان دهند كه مي خواهند منطقه كردنشين را با تحولات ساير مناطق به جلو برند. با توجه به ليست هاي كردها در اين امر بيانگر افزايش حضور نخبگان كردي در تحولات جامعه بود و كردها در وضعيت مناسب تري نسبت به گذشته در صحنه ي سياسي تركيه حضور يافتند. اما به همان اندازه كه كردها به مشاركت سياسي گام نهادند انتظار داشتند كه دولت به امتيازات، آزادي هاي سياسي، نقش آفريني كردها، افزايش بودجه مناطق كردي و توسعه اين مناطق توجه جدي كند اما به نظر مي رسد سقف انتظارات كردها در تحولات اخير برآورده نشده است. لذا بخشي از كنشگري پ.ك.ك به اين امر برمي گردد.
گذشته از اين بعد از بمباران جوانان كرد در اولودره نگاههاي همراهي دولت تركيه با كردها مورد چالش قرار گرفت و تا حدي نگاه كردها به دولت تغيير يافت و همه بافته هاي دولت را در مورد كردها پنبه شد. علاوه بر اين امر ديگر نوع مناسبات تركيه با كشورهاي منطقه بويژه سوريه و اسرائيل است كه در اين امر دخيل و خيلي هم مهم است. يعني بحث روابط سوريه و اسرائيل با پ.ك.ك بايد مورد توجه باشد و هر دو عامل مي توانند پشتيباني، ارتباطات ، امكانات و لجستيك و خط دهي مناسبي به پ.ك.ك دهند. من فكر ميكنم در فضاي يك سال گذشته اسرائيلي ها تلاش كردند تا از يك سو دولت تركيه را به تحولات منطقه وارد كنند و از سويي هم با كمك به بخشي از پ.ك.ك تا حدي فشار بر ضد تركيه را بيشتر كنند. گذشته از اين اين امر به سياست هاي كلان دولت تركيه هم در مورد بحث هاي منطقه اي مربوط است. چرا كه دولت تركيه در حال جدا كردن خود از نقش منطقه اي و افزايش نقش منطقه اي و جهاني است. لذا خرده گروه هاي سياسي و خرده فرهنگ ها را مورد توجه قرار نداده است. بويژه از سال 2008 كه زنده كردن امپراطوري عثماني مورد توجه قرار گر فته است دولت تركيه نشان داده شده است كه گام هايش خيلي بزرگ تر از ظرفيت هاي و ضعف هاي دروني اش است. ضعف هايي كه كردها يكي از اين ضعف هاي دروني است
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش متغير سوريه و نوع كنشگري آنكارا در تحولات سوريه چه نقشي در فعاليت هاي كنوني پ.ك.ك داشته است؟
موضوع سوريه از نكاتي است كه مي تواند كنشگري و يا حضور فعال پ.ك.ك را با توان چند برابر به مرحله اجرا درآورد. با توجه به دغدغه مشترك كردهاي سوريه و تركيه و روابط ميان آنها و مشتركات زباني و نژادي و.. همچنين با توجه به سياست هايي كه تركيه درمورد سوريه در پيش گرفته است باعث افزايش فعاليت بيش از پيش و گسترده پ. ك ك شود. يعني نفس سياست خصمانه تركيه بر ضد سوريه چه با با نگاه كلان و چه با ادعاي ارضي در مورد سوريه به گونه اي خودكار هزينه هايي را به اين بخش منتقل ميكند. گذشته از اين نوع نگاه دولت سوريه در اين مورد هم مهم است. تلاشي كه دولت سوريه در تحولات كشور كرده و همچنين با اعطاي خودمختاري مقطعي كه به منطقه كردنشين سوريه داده شده به نوعي كردهاي سوري را راضي كرده و تاثير مستقيمي بر كردها ي تركيه و پ ك ك داشته است. چنانچه كردهاي تركيه هم به دنبال ايجاد چنين فرصتي در تركيه هستند. فرصتي كه ترك ها به كردها نداده اند. در اين حال با توجه به سياست هاي دولت تركيه بر ضد سوريه و بهره گيري از پتانسيل هاي مختلف ( شورشيان، اردوگاهاي جنگ جويان، القاعده و..) سوريه هم تلاش كرده است تا با توجه به كردها به نوعي با تركيه مقابله به مثل كند. يعني سوريه براي اينكه بتواند فشار نيروهاي شورشي را بگيرد تلاش كرده است تا با بهره گيري از ظرفيت كردها و پ.ك.ك به تركيه فشار آورد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: راهبردهاي نظامي و امروزين پ.ك.ك چه پيامدهاي بر نوع روابط تركيه با اقليم كردستان عراق داشته و دارد؟
يكي از كلاف هاي سخت تحولات تحولات منطقه كردستان عراق بوده است. من فكر ميكنم دولت تركيه خيلي علاقمند بود كه اگر بخواهد اقدامي بر ضد سوريه انجام دهد ظرفيت منطقه اي كردهاي عراق را مورد توجه قرار دهد. گذشته از اين در تحولات منطقه اي اختلاف نظري بين تركيه و عراق در مورد سوريه وجود دارد ترك ها تلاش كردند تا از راه منطقه كردستان عراق اين قضيه را حل كنند و در وزن كشي هاي سياسي وزن عراق را از راه منطقه اقليم كردستان عراق كمتر كنند. در اين حال هر چند مالكي تلاش كرده است در سوريه نقش تخريبي نداشته باشد، اما دولت تركيه در فشار بر ضد سوريه تلاش كرد عراق را با خود همراه كند. در اين حال آنكارا براي كم كردن مقاومت دولت عراق تلاش كرد از راه كردستان عراق سياست هاي مالكي را كم رنگ كند. يعني تركيه با توجه به اختلافات اقليم كردستان با بغداد تلاش كرد تا از اين اختلافات بهره برد.
آنچه مسلم است تركيه تلاش دارد تا بهره گيري از ظرفيت كردستان عراق بخشي از فشارهاي پ.ك.ك را بگيرد و نوعي نيروي مقابل به مثل و برابر در مقابل پ.ك.ك توليد كند، اما در نهايت مجموعه تلاش ها بينابين شده است. يعني نه دولت تركيه تركيه توانست همه انرژي عراق را به نفع خود مصادره كند و از سويي هم عراقي ها هم نتوانستد سياست خود در مورد سوريه را به اقليم بقبولاند. يكي از نكات مورد توجه آن است كه وقتي تركيه نتوانست دولت مالكي را مجاب به همكاري در مورد سوريه كند تلاش كرد تا از حمايت سياسي، نظامي و.. از منطقه كردستان عراق كردهاي عراق و پ ك ك را در مقابل هم قرار دهد. اگر تركيه موفق ميشد كه كردهاي عراقي و پ.ك.ك را در مقابل هم قرار دهد به طور حتم مرزهاي دو كشور ناامن مي شد و هزينه هايي نيز براي دولت عراق ايجاد ميكرد. اما مالكي موفق شد دخالت تركيه در امور داخلي عراق را كم كند، خط مشي مستقلانه تري را به دولت اقليم بقبولاند و مانع از ايجاد كانون درگيري جديدي در عراق گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: افزايش فعاليتهاي سياسي و نظامي پ.ك.ك در تركيه چه تاثيري بر جايگاه حزب عدالت و توسعه و جناح بندي هاي سياسي در اين كشور داشته است ؟
افزايش فعاليتهاي پ.ك.ك به طور حتم ناشي از نارضايتي ها و عدم انجام قول و وعده هاي دولت است. من فكر ميكنم در تحولات اخير آنچه كه مهم است آن است كه دولت ارودغان در مورد كردها وعده هايي داده بود كه در گذر زمان به نقطه رضايت كردها نرسيد. در اين بين با توجه به كانونهاي بحراني در منطقه دولت تركيه اندك اندك از توجه لازم به كردها دور شد. در حال حاضر هم يكي از نقاط مهم مورد توجه موضوعات وعده هاي داده شده است و حتي احزاب رقيب هم دولت را در اين زمينه متهم مي كنند. چنانچه به طور حتم حزب عدالت و توسعه در انتخابات هاي قبل جايگاه مناسب تري در مناطق كرد نشين داشت، اما با توجه به عدم برآورده شدن و عده ها تا حدي فاصله عدالت و توسعه با كردها و آراي آنها بيشتر شد. در اين حال اكنون كه اردوغان تا سال 2014 فرصت دارد تا جامعه را براي انتخابات رياست جمهوري آماده كند عدم توجه به جمعيت كردي تركيه مي تواند معادلات قدرت در تركيه را تغيير دهد. يعني همچنان كه حزب عدالت و توسعه با چالشهايي در منطقه در مقابل بازيگران گوناگون روبرو است در صحنه ي داخلي هم با چالشهايي در مقابل كردها روبرو است كه اين امر مي تواند به كاهش جايگاه و وزن سياسي عدالت توسعه كمك كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در صورت افزايش فعاليتهاي سياسي و نظامي پ.ك.ك در تركيه اين امر چه تاثيري بر بخش گردشگري و اقتصاد تركيه خواهد داشت؟
گردشگري رابطه مستقيمي با امنيت دارد و جايي كه از امنيت خالي گردد به طور حتم گردشگري به نقطه صفر مي رسد. من فكر ميكنم كه دولت هاي مختلف تركيه تلاش كرده بودند كه وضع امنيت را براي گردشگري (كه از بخش هاي مهم اقتصاد تركيه است) فراهم كنند . در اين حال اگر دولت نتواند خواسته هاي كردها و پ.ك.ك را برآورده كند پ.ك.ك مي تواند دامنه تلاشها و فعاليت هاي خود را به جاهاي مختلفي از جمله آنكارا و استانبول رساند و مانور دهد. اگر چه دولت با توجه به وابستگي اقتصاد تركيه با گردشگري تلاش ميكند تا با دادن وعده هايي از اين امر جلوگيري كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا در آينده با افزايش فعاليتهاي سياسي و نظامي پ.ك.ك در تركيه مواجه خواهيم بود؟
در واقع افزايش فعاليت هاي پ.ك.ك در تركيه بستگي به موضوعات كلان و خرد بسياري در منطقه دارد. نوع رفتار دولت ارودغان در مورد عراق، ايران، سوريه، اسرائيل و.. همه در نوع كنشگري پ.ك.ك موثر است. در اين حال منطقه هم اكنون در التهاب قرار دارد و داراي ظرايف و ويژگي هاي خاصي است كه كلافي چند وجهي را تشكيل داده است. در اين حال در شرايط فعلي فكر ميكنم اكنون كه ترك ها وارد بازي در سوريه شده اند پ.ك.ك تا زماني كه پرونده سوريه همچنان پرتلاطم است به حملات خود ادامه مي دهد.
