دکترای علوم سیاسی و کارشناس مسائل شبه جزیره عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سير تحولات و درگيري هاي ميداني در يمن همچنان ادامه دارد و درگيري هاي عمده بويژه در مارب مي تواند تاثيرات بسياري در تحولات سياسي يمن داشته باشد. گفتگوي زير براي بررسي بيشتر تحولات اخير در يمن است.
واژگان كليدي: مأرب, کانون, درگیری , فعلی , بستر تعیین کننده , آینده ,معادلات, یمن ,مصطفی مطهری
مرکز بین المللی مطالعات صلح : قبل از ورود به بحث اگر لازم است یک نمای کلی از وضعیت درگیری ها در یمن را به ما ارائه دهید تا بعد از آن به طرح پرسش هایی در این باره بپردازیم.
با سلام خدمت شما، ببینید تحلیل وضعیت نبرد در یمن در یک ماه اخیر با توجه به شواهد میدانی غامض نیست. در واقع شرایط میدانی نبرد در یمن عمده تمرکز رسانه ای خود را متوجه جبهه مأرب کرده است. از این رو جبهه مأرب به عنوان کانون نبرد هم مورد توجه بازیگران داخلی و خارجی موجود در یمن است هم مورد توجه رسانه ها و تحلیلگران می باشد. اگرچه درگیری ها در مناطق دیگری از یمن مانند جنوب در جریان است و تعارضات میان شورای انتقالی جنوب و دولت مستعفی هادی همچنان پا برجا بوده و به قوت خود باقی است و طرفین از هر فرصتی جهت تحت فشار قرار دادن دیگری و برتری بر آن استفاده می کنند، اما آنچه در مدت نزدیک به یکماه اخیر عمده نگاه ها را به خود جلب کرده محور مأرب و اتفاقات مرتبط با آن است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : پس با این تفاسیر تحولات در مأرب را چگونه ارزیابی می کنید؟
تحولات مرتبط با مأرب چند بخشی است. یک بخش از آن که عمده تحلیل ها نیز درباره مأرب پیرامون آن انجام می گیرد، بخش نظامی و عملیات میدانی در مأرب است. آنچه در این باره قابل توجه است رویکرد آفندی انصارلله و دولت نجات ملی در برابر موضع گیری پدافندی دولت مستعفی هادی به نمایندگی از ائتلاف سعودی در مأرب است. در واقع همانگونه که صنعاء تمام توان خود را بکار گرفته است که به مدیریت میدان نبرد در مأرب بپردازد و مأرب را از سیطره متجاوزان آزاد کند، جبهه مقابل نیز که ترکیبی چندگانه از نیروهای دولت مستعفی هادی، القاعده، داعش هستند و تحت رهبری سعودی قرار دارند از تمام نیرو و توان خود بهره می برند تا مانع پیشروی های دولت نجات ملی شوند و نوار موفقیت های سریالی آنها در مأرب را پاره کنند یا حداقل با ایجاد خلل، روند موفقیت های صنعاء را به تأخیر بیندازند. همانطور که می دانید مأرب در محاصره کامل صنعاء و در آستانه آزادسازی قرار دارد اما این به معنای پایان کار در مأرب نیست. چرا که جبهه مخالف دولت نجات ملی که در این سال ها مأرب در کنترل آنها قرار داشته است علاوه بر فعالیت های میدانی – عملیاتی، در عرصه سیاسی – دیپلماتیک نیز فعال شده اند. عرصه سیاسی – دیپلماتیک شقِ دیگر تحولات در مأرب را پوشش می دهد. در واقع آنچه در عرصه سیاسی توسط متجاوزان جهت حمایت از وابستگان خود در یمن در حال انجام است وجوه چندگانه ای از فعالیت ها را در بر می گیرد. بطوریکه علاوه بر پیشنهادات سعودی مبنی بر آتش بس و توقف درگیری ها، کشورهای اروپایی و آمریکا نیز با توجه به شرایط میدانی در مأرب برای نجات متجاوزان بطور متناوب و پرتکرار خواستار توقف درگیری ها شده اند. مضافاً اینکه سازمان ملل نیز توسط نماینده ویژه خود در امور یمن فعالیت های خود را برای توقف در جنگ دو چندان کرده است. حضور گریفیتس در تهران و پیشنهادات مبتنی بر توقف درگیرها و توافق میان طرفین جهت صدور اعلامیه مشترک در این باره و همسویی جهت تامین منافع متجاوزان همگی متاثر از شرایط نبرد در مأرب می باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : پس به نظر شما مأرب مرکز ثقل درگیرها می باشد، آیا موفقیت در آن یک دستاورد بزرگ به شمار می آید؟
بله، از نظر بنده مأرب قابلیت های راهبردی فراوانی دارد که می تواند آینده معادلات در میدان بازی یمن را مشخص کند. واقعیت امر این است که هر بازیگری که پیروز میدان مأرب باشد بر میزان مانور و کنش گری آن در یمن افزوده خواهد شد. از این رو طرفین درگیر در میدان مأرب از تمام قوا و توان خود جهت مغلوب سازی طرف مقابل استفاده خواهند کرد. ترفند استفاده از ابزار دیپلماتیک نیز که توسط متجاوزان رونمایی شده است پیرو همین اهمیتی است که آن را ذکر کردیم. نکته دیگر درباره اهمیت مأرب با وضعیت جغرافیایی آن ارتباط پیدا می کند. در واقع اهمیت جغرافیایی این استان در مرکز یمن با توجه به جغرافیای درگیری ها قابل تبیین است. بطوریکه می توان مأرب را به یک راه مواصلاتی تشبیه کرد که متجاوزان به شدت نیازمند آن هستند. در واقع ائتلاف سعودی با از دست دادن مأرب عملاً برای تجهیز نیروهای تحت امرش و ارسال تسلیحات و تجهیزات لجستیکی به میدان جنوب باید راه طولانی تری را بپیماید. راهی که از شرق و مناطق شرقی مانند المهره و الشبوه پیموده خواهد شد. به علاوه اینکه باید دومینوی احتمالی از دست رفتن مواضع دیگر و تصرف آن به دست صنعاء و پایین آمدن روحیه نیروهای متحد سعودی به واسطه تصرف مأرب در مناطق دیگر را به اهمیت این شاهرگ ارتباطی اضافه کرد. و این وضعیت تعمیمی از شرایط میدانی در مأرب یعنی یک فاجعه بزرگ برای سعودی و هم پیمانان آن. آگاه بودن به این شرایط است که سعودی ها را در عرصه سیاسی و دیپلماتیک فعال کرده است. در واقع هدف سعودی از تلاش های سیاسی – دیپلماتیک جهت متوقف سازی دولت نجات ملی، خرید زمان، فراهم کردن زمینه های فرصت تنفس برای نیروهای تحت امرش در جبهه مأرب از یک سو و تجدید قوای آنها از سوی دیگر است. با این حال نباید فراموش کرد که انصارالله و صنعاء نیز به واسطه شناخت میدانی و در ضعف قرار داشتن نیروهای متجاوزان در مأرب و بلوغ سیاسی که در این سالها کسب کرده اند هرگز فرصت بوجود آمده را از دست نخواهند داد و آن را غنیمت خواهد شمرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : بنابراین از دید شما مأرب شاخص تعیین کننده حال و آینده را در یمن دارد. حال سوال اینجاست که چرا از نظر شما آنچه در مأرب رقم می خورد همه معادلات مرتبط با زمان حال و آینده را در یمن مشخص خواهد کرد؟
بله شواهد این را نشان می دهد. نباید فراموش کرد که از حیث تحلیل مفاهیم و گزاره ها ما با دو واقعیت و مؤلفه تحلیلی پدیده بودن و فرا پدیده بودن مواجهه هستیم. پدیده بودن به معنای نگاه علمی داشتن به مفهوم مورد پردازش است و فرا پدیده بودن نیز به بسترها و واقعیت های مورد مشاهده با مفهوم یا گزاره مورد نظر خواهد پرداخت. واقعیات در حال رخداد در مأرب در زمره مؤلفه های فراپدیداری است. چون که روند اتفاقات و تحلیل آنها پیش از آنکه براساس مختصات جغرافیایی مأرب و شاخص های درگیری در آن قابل تعریف باشد با جزئیات نبرد در سطح کلان یمن و بازیگران فعال در آن قابل تحلیل می باشد. از این رو با توجه به این ویژگی ها آنچه در این استان راهبردی روی می دهد نه تنها وضعیت کنونی نبرد در یمن را متاثر خواهد ساخت بلکه آینده معادلات در یمن را نیز تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
