فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در گذشته بارزانی با تشکیل نشست هایی در اربیل توانست اختلاف های موجود میان کردهای سوریه را حل و فصل کرده و آنها را متحد کند. چنانچه شورای ملی کردهای سوریه و مجلس خلق در غرب کردستان وابسته به حزب اتحادیه دموکراتیک سند تفاهمی با نام «اعلامیه هولر (اربیل)» زیر نظر مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق برای اتحاد امضا کردند. به دنبال رویدادهای اخیر در سوریه و افزايش نقش كردها در مناطق كرد نشين سوريه اخبار و گزارشهاي متعددي در مورد نوع رويكرد بارزاني نسبت به كردهاي سوريه منتشر شده است. در اين بين براي واكاويي بيشتر اين امر و بررسي نوع نگاه اقليم كردستان عراق به كردهاي سوريه به گفتگويي با دكتر حسين علايي كارشناس مسائل استراتژيك نشسته ايم:
واژگان كليدي: كردهاي سوريه ،اقليم كردستان عراق، بارزاني، پ ك ك ،حزب اتحاد دمكراتيك
مركز بين المللي مطالعات صلح: قبلا شورای ملی کردهای سوریه و مجلس خلق در غرب کردستان وابسته به حزب اتحادیه دموکراتیک سند تفاهمی با نام «اعلامیه هولر (اربیل)» زیر نظر مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق برای اتحاد امضا کردند و هیئت عالی مشترک با نام هیئت عالی کردها شکل گرفت. در اين بين نقش و نفوذ كنوني دولت اقليم كردستان در ميان احزاب كردي سوريه تا چه ميزاني است ؟
جمعیت کردهای سوریه نسبت به کردهای موجود در عراق و ترکیه بسیار کم و محدود است. تا سال گذشته احزاب کردی سوریه نقش فعالی در سوریه و در تحولات منطقه ای نداشته اند.تا سال گذشته که اعتراضات در سئریه شروع شد، دولت سوریه کردها را ساکنین بومی این کشور نمی دانست ولی از سال گذشته به دنبال انجام اصلاحات در سوریه، کردها موفق به گرفتن حق شهروندی شدند و برای آنها شناسنامه صادر شد. هم اکنون دولت سوریه قصد دارد تا اجازه فعالیت به گروه پ ک ک دهد تا کردهای ترکیه را علیه دولت مرکزی فعال کند زیرا ترکیه با جدیت مخالفان بشار اسد را مسلح کرده و آنها را برای انجام عملیات مسلحانه در داخل خاک سوریه تشویق می کند. در این بین حزب بارزانی در عراق سعی می کند تا از فرصت پدید آمده در سوریه استفاده کرده و نفوذ خود را در بین کردهای سوریه که بیشتر آنها اصالتا عراقی هستند افزایش دهد. از آنجا که در کردستان عراق دولت خودمختاری با اسم اقلیم کردستان به وجود آمده است این دولت که در دست مسعود بارزانی است تلاش دارد تا خود را ناجی سایر کردها از جمله کردهای سوریه نشان دهد. به هرحال نفوذ دولت اقلیم کردستان عراقی تا حد زیادی بستگی به سرنوشت بشار اسد دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترين راهبردها و سياست هاي مسعود بارزاني و حكومت اقليم كردستان عراق از ايفاي نقش در مناطق كردنشين سوريه چيست؟
مسعود بارزانی تصور می کند که پایداری حکومت اقلیم کردستان وابسته به همسویی کردهای سوریه و ترکیه با این حکومت است. با تضعیف دولت سوریه ظرف یک سال گذشته و باز شدن فضا برای کردهای این کشور،فرصت مناسبی برای مسعود بارزانی به وجود آمده است تا بر حوزه رهبری خود بیفزاید. وی هم اکنون سعی می کند خود را حامی کردهای سوریه نشان دهد و آنها را در پیروی از الگوی حکومت اقلیم کردستان تشویق نماید. کردها معتقدند که مهم ترین برنده نا امنی ها و اعتراضات در سوریه آنها هستند. درگیر شدن ترکیه در وقایع سوریه نیز بهترین فرصت را برای کردهای سوریه فراهم آورده است تا آنها با توافق دولت سوریه بتوانند مسلح شوند و کنترل و اداره منطقه خود را به دست گیرند و ارتش سوریه با واگذاری مأموریت امنیت منطقه کردها به خود آنها، به سایر نقاط بحران زده سوریه از جمله حلب اعزام شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بنا به برخي از اخبار مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان هیئتی را به دمشق فرستاده است که حامل پیامی برای دولت سوریه است و در آن تأکید کرده است اقلیم کردستان قصد ندارد در امور سوریه دخالت کند. در اين بين به نگاه شما نوع نگاه كنوني اقليم كردستان عراق به دولت بشار اسد چگونه است ؟
حکومت اقلیم کردستان، وجود درگیری ها در سوریه را به نفع خود و کردهای سوریه قلمداد می کند و سعی دارد تا از این فرصت نهایت استفاده را ببرد. وضعیت فعلی در سوریه موجب شده تا وزن و نقش بازی گری کردها در معادلات منطقه ای افزایش یابد. با توجه به این موضوع است که بارزانی سعی دارد تا با تعریف جدیدی از نقش کردها، اعتبارات هنگفتی را از عربستان دریافت کند و ارتباطات مناسبی را با ترکیه برقرار کند. حکومت اقلیم کردستان معتقد است که در نهایت دولت بشار اسد سقوط خواهد کرد و کردها باید خود را برای فضای پس از اسد آماده کنند. بنابراين بايد در وضعيت فعلی سعی کنند تا در وقایع سوریه آسیب نبینند بلکه خود را در حوزه های مختلف تقویت کنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي از اعزام نيروهاي پيشمرگ و كرد از كردستان عرقا به سوريه خبرداده اند و در مقابل نيز انور حاجی عثمان سرپرست وزارت پیشمرگه اقلیم کردستان اخیراً گزارشهایی را که درباره ی نفوذ نیروهای پیشمرگ به خاک سوریه انتشار یافته را تکذیب کرده بود. در اين حال رويكرد نظامي و امنيتي اقليم كردستان عراق نسبت به مناطق كردنشين سوريه چيست؟
با توجه به خروج ارتش سوریه از مناطق کردنشین، امکان نفوذ پیشمرگه های بارزانی به خاک سوریه وجود دارد. به نظر می رسد که حکومت اقلیم کردستان قصد دارد تا نقش آموزش و سازماندهی کردهای سوریه را بر عهده گیرد تا یک نوع نفوذ ساختاری در بین آنها پیدا کند. از دید حکومت اقلیم کردستان پیوند خوردن این حکومت با کردهای سوریه حوزه عمل اقلیم را افزایش خواهد داد و وزن سیاسی آن افزایش پیدا خواهد کرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اعلام كرده است که به هیچ وجه نمی توانیم فعالیت های حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه را جدا از گروه تروریستی پ ك ك بدانیم و تهدید کرد در صورتی که پ ك ك چنین اقدامی انجام دهد ترکیه دست به مداخله نظامی می زند. در اين بين نوع رويكرد دولت اقليم كردستان در قبال كردهاي سوريه چه تاثيراتي در رابطه اربيل و آنكارا دارد؟
دولت ترکیه همواره نگران فعال شدن سازمان پ ک ک از طریق خاک سوریه بوده است. تلاش ترکیه برای سرنگونی حکومت بشار اسد فرصت مناسبی را برای احیاء فعالیت پ ک ک در خاک سوریه فراهم کرده است. دولت ترکیه تا کنون هر نوع اقدام نظامی ای را که توانسته علیه پ ک ک انجام داده است و آن را در آینده تداوم خواهد بخشید. ترکیه از تشکیل حکومت اقلیم کردستان در عراق دل خوشی ندارد و نگران است تا این الگو در استان های کردنشین ترکیه هم تکرار شود. فعال شدن پ ک ک در خاک سوریه علیه دولت ترکیه بدگمانی بین ترکیه و حکومت اقلیم را افزایش خواهد داد گرچه حکومت اقلیم سعی خواهد کرد تا با ترکیه روابط خوب خود را حفظ کند و از ظرفیت های ترکیه برای تقویت خود استفاده کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: سیدا رهبر شوراي ملي مخالفان سوريه اعلام كرده است كه اسناد و بررسی های ما نشان می دهد که بین دمشق و سران پ ك ك توافق و سازش پنهانی صورت گرفته است . در اين بين در صورت هر گونه توافق پ ك ك و دمشق در مناطق كردنشين سوريه اين امر چه تاثيري بر رابطه پ ك ك با اقليم كردستان عراق دارد؟
حکومت اقلیم کردستان هیچگاه جلوی فعالیت های پ ک ک علیه دولت ترکیه را نخواهد گرفت. همانگونه که در عین رابطه خوب با ایران، مانع عملیات مسلحانه پژاک از خاک عراق علیه ایران نمی شد. گروه های کردی در کشورهای عراق، سوریه و ترکیه علیه هم وارد عمل نمی شوند و معمولا با هم توافق دارند که هرکدام علیه حکومت های خود مبارزه کنند. بنابراین رابطه پ ک ک با حکومت اقلیم کردستان همچون گذشته خواهد بود و بنا بر شرایط پ ک ک از ظرفیت های سیاسی حکومت اقلیم بهره خواهد برد. هدف گروه های کردی در کشورهای ترکیه، سوریه و عراق استفاده از تزلزل حکومت های خاورمیانه برای تقویت خود است. آنها عادت دارند که در زمانی با دولتی خوب باشند و با تغییر اوضاع با همان دولت بجنگند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده رويكرد ها و راهبردهاي اقليم كردستان عراق نسبت به احزاب كردي و مناطق كرد نشين سوريه به چه متغيرهايي بستگي دارد؟
مهم ترین مسئله مورد توجه حکومت اقلیم کردستان سرنوشت بشار اسد در پی قیام ها و اعتراضات و درگیری های مسلحانه فعلی است. در صورت بقای دولت اسد راهبرد کردها کسب امتیازات بیشتر است و در صورت سرنگونی حکومت سوریه، راهبرد آنها چگونگی سهم گیری در دولت آینده سوریه است. حکومت اقلیم کردستان سعی خواهد کرد تا تجربیات خود در مقابله با حکومت بعث عراق و نیز تشکیل دولت پس از صدام حسین را از طریق کردهای سوریه پیگیری نماید.
