ابراهیم اخلاصی
پژوهشگر و نویسنده
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سفر مهم سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اسلامی ایران به ازبکستان در چهاردهم سپتامبر 2022 جهت شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای و حضور ایشان در سمرقند با هدف شرکت در نشست سران این سازمان، به عاملی تاثیر گذار جهت تکمیل عضویت رسمی ایران در این سازمان مهم منطقه ای و بین المللی خواهد گردید.
این یک واقعه مهم است که با عضویت ایران در شانگهای، زمینه های تعمیق روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه و قدرت های اقتصادی جهان فراهم خواهد آمد، این عضویت به عاملی جدی در فراهم شدن بسترهای لازم و ضروری در راستای تعمیق و تقویت حوزه های مالی و پولی، تجاری و بازرگانی، حمل و نقل، انرژی و فرآورده های نفتی، انرژی های نو، گردشگری و تفریحی و…با کشورهای عضو خواهد گردید.
آنچه از اهمیت مضاعف و قابل ملاحظه ای برخوردار است این مهم است که عضویت ایران در شانگهای منجر به ایجاد زمینه های مستحکم در مسیر عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمان موسوم به بریکس نیز خواهد گردید که این امر می تواند به اثبات توسعه گرایی در سیاست خارجی ایران و تقویت بنیان های اقتصادی داخلی و بین المللی کشورمان در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و حتی نظامی کمک های شایان توجهی نماید که زوایای مختلف آن در مولفه های ذیل مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت:
الف: عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمان شانگهای و در ادامه پیمان دسته جمعی بریکس نشان دهنده تکمیل جهانی شدن اقتصادی ست که چارچوب چرخش ثروت و قدرت را از مکاتب لیبرالیسم و کمونیسم خارج نموده و وارد اندیشه های نوین همگرایی اقتصادی و تجاری خواهد نمود لذا نگاه ایران به تقویت حضور در شانگهای و تلاش برای عضویت در بریکس می تواند اتفاقی مثبت و راهبردی امنیت آفرین برای جمهوری اسلامی ایران باشد.
ب: تحولات کلان در عرصه تغییر نگرش جهانی از یک جانبه گرایی به چند جانبه گرایی در عرصه نظام بین الملل اتفاق مهم دیگری است که در پیمان بریکس نیز متبلور و به خوبی نتایج خود را نشان داده است که کشورهایی مانند برزیل، چین، روسیه، هند و آفریقای جنوبی در این مسیر قرار گرفته و مصادیق واقعی عضویت در این سازمان هستند که نتایج آن بهبود شرایط اقتصادی و تغییر رویکردهای مالی در ابعاد داخلی و بین المللی می باشد. لذا تمایل و تلاش جمهوری اسلامی برای عضویت و نقش آفرینی و بازیگری در شرایط جدید می تواند از طریق عضویت در پیمان موسوم به بریکس عملیاتی و تکمیل گردد.
پ: کشورهای تشکیل دهنده پیمان بریکس علاوه بر در اختیار داشتن 42 درصد از جمعیت جهان، 25 درصد از حوزه های سرزمینی و 35 درصد از حجم تولید ناخالص جهان را نیز در اختیار دارند لذا عضویت جمهوری اسلامی ایران در چنین پیمانی باعث خواهد شد تا ضمن تغییر نگاه ایدئولوژی به اقتصاد جهانی، به عاملی موثر در راستای رشد و نوآوری داخلی و ارتقاء سطح معیشت زندگی مردم نیز تبدیل گردد.
ت: جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی با جهشی همراه است که می تواند مجموعه ای از فرصت ها و چالش ها را با خود به همراه داشته باشد. فرصت هایی که ایران با دولت سیزدهم خواهد توانست سیاست خارجی خود را بر مبنای عقلانیت و واقع گرایی بنا نموده و بر توسعه روابط در چارچوب منافع ملی تاکید نماید. لذا راهبرد عضویت ایران در بریکس برای آینده ایران به عنوان یک قدرت نوظهور در شرق و یک بازیگر مهم منطقه ای و بین المللی دارای تاثیرات بسزایی خواهد بود.
ث: بریکس در راستای چند جانبه گرایی باعث کاهش ارزش دلار و افزایش منافع اقتصادی اعضای خود خواهد گردید و این موضوع با تحمیل تحریم های یک جانبه آمریکا بر علیه کشورها بخصوص بر علیه روسیه، چین و ایران دارای ارتباطی معنادار و مغایرتی ماهوی دارد. لذا می توان پیش بینی کرد عضویت ایران در شانگهای و بریکس باعث ایجاد یک پول واحد، کاهش اثرات تحریم و رشد ارزش ریال ایران خواهد گردید.
رشد و توسعه مولفه های قدرت ملی و بین المللی در چارچوب چند جانبه گرایی قابل تصور و اندازه گیری است و تقویت هژمونی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران باعث نقش آفرینی و افزایش قدرت چانه زنی ایران به عنوان یک قدرت مهم و تاثیر گذار را تحقق خواهد بخشید. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب عضویت در پیمانها و سازمان هایی مانند شانگهای و بریکس خواهد توانست ضمن غلبه بر مشکلات داخلی، از فرصت های بی نظیر عضویت در بریکس مانند مشارکت با چین در پروژه جاده ابریشم و انعقاد قراردادهای ارزشمند مشترک با سایر اعضاء نیز بهره مند گردد.
کلید واژه ها: پیمان بریکس, سازمان شانگهای , یک جانبه گرایی , چند جانبه گرایی, هژمون ,جاده ابریشم , سمرقند ، جمهوری اسلامی ایران, ازبکستان,روسیه ,چین , ایالات متحده آمریکا
