مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در یک سال گذشته خبرها و گزارش‌های بسیاری در مورد حضور و نوع فعالیت‌های داعش در مصر نشر شده است. در این میان با توجه به تداوم فعالیت‌های داعش و افزایش دامنه و حجم آن برای بررسی وضعیت داعش در این کشور گفتگویی با کارشناس این حوزه داشته‌ایم:
واژگان کلیدی: رویکرد، جریان ، سیاسی، مصر ، داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه عوامل و متغیرهایی به حضور داعش در مصر کمک کرده است؟
کشور مصر همواره محل زایش ورشد گروه اسلام گرا با مسلک‌های متفاوت ومسیرهای گوناگون برای راهیابی به سیاست بوده است. ازجمله گروههای اسلام گرای مصرمی توان به گروههای سلفی، اخوانی، خرده گروههای اسلامگرای تکفیری جهادی واسلام گرایان مستقل اشاره کرد.
جریان سلفی قبل از قیام گسترده مردم مصر در ژنوایه 2011 اسیر گفتمان تبلیغی محدودی بود که از محیط مساجد فراتر نمی‌رفت. ولی پس از برکناری محمد مرسی از قدرت وکنار رفتن اخوان المسلمین جریان شناخته شده با صبغه دینی وسیاسی، این جریان تندرو فرصت را برای تبلیغ بیشتر واقدامات خشونت زا درمنطقه به‌ویژه مصر مناسب یافته است.
همچنین مصر در چند سال اخیر پس از سرکوب انقلاب ناتمام ژنوایه 2011 وباخت جریان اسلامگرا به نهاد سیاسی همچنان بامنظومه ای ازآشوب های سیاسی واجتماعی دست وپنجه نرم می‌کند. سیاست ژنرال السیسی در بکارگیری مشت آهنین و تشکیل دادگاه‌های وابسته به نهاد قدرت ومحکومیت رهبران جنبش اخوان المسلمین به زندان طولانی مدت بدون حضور وکیل مستقل شرایط راپچیده تر هم ساخته است.
بطوریکه جوانان وابسته به اخوان ونیز لایه‌های میانه‌ای آن بدلیل تداوم سرکوب وخشونت نظام یافته دولت مسیر پیوستن به گروهه های تکفیری جهادی به‌ویژه داعش را درپیش گرفتند. بنابراین نبودامنیت ونیز رشد فقر اقتصادی در مصر ازعوامل ظهور وبروز داعش به‌ویژه درصحرای سینا به شمارمی رود انصار بیت‌المقدس همانند دیگر گروههای رادیکال سلفی متأثر از عقاید واندیشه های دینی وسیاسی سید قطب هستند. گرچه در مرامنامه اولیه این گروه آزادی قدس ودشمنی با صهیونیست‌ها قید شده بود. ولی ورود اندیشه‌های القاعده وجهاد جهانی از یک سو وسقوط دولت اخوانی در مصر با عث شده این گروه در صد اقدام علیه نیروهای دولتی مصر وبازگرداندن دولت اسلامگرا بر اریکه قدرت برآید. برای آمادگی بیشتر اساس برنامه‌های انصار بیت‌المقدس حول محور فکری وتعلیم عقاید مودودی وسید قطب وآشنایی فقه الجهاد است ودر حوزه اطلاعاتی روشهای آموزش ضد تعقیب گریز وجعل اسناد وهویت وصدور کارت‌های شناسایی جعلی است. در دیگر سو، انصار اقدام به تأسیس پادگانهای آموزشی در صحرای سینا واسماعیله وجذب نیروهای جوان اخوانی برای اقدامات ضد دولتی انجام می‌دهد..
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا توان مالی، انسانی، اقتصادی، نظامی داعش مشخص است؟
بی‌تردید داعش عمده‌ترین منابع مالی خود را از فروش نفت در مناطق اشغالی سوریه و عراق به دست می‌آورد و تا زوال این گروه تروریستی در عراق بخشی از منابع پرسود برای گسترش قلمرو جغرافیایی خلافت اسلامی به شمال آفریقا منتقل می‌شده است. از دیگر سو ربایش جهانگردان خارجی و اخذ پول در قبال آزادی آنان از طرق دیگر کسب درآمد برای داعش بوده و هست. باید اضافه نمود کمک مالی برخی از مؤسسات و مراکز صنعتی در کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌رغم شعار مبارزه با تروریسم همچنان ادامه دارد. در بعد انسانی نیز داعش پس از اعلان خلافت اسلامی و تصرف مناطق زیادی از عراق و سوریه توانسته بود نسبت به عضوگیری از کشورهای مختلف به‌ویژه از عربستان و مصر و تونس…….. اقدام کند. به نظرمی رسد آزادسازی کامل مناطق اشغالی عراق از وجود داعش متزلزل آن برای ادامه بقا در سوریه شمال آفریقا به‌ویژه مصر و لیبی جزء کاندیداهای اصلی حضور بیشتر این گروه تروریستی و تکفیری قلمداد گردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وضعیت حضور جغرافیای داعش در مصر چگونه است؟
انصار بیت‌المقدس به‌عنوان فعال‌ترین گروه تروریستی در ابتدا توسط یک تبعه فلسطینی به نام “هشام السعیدنی “معروف به ابو ولید المقدسی “در نوار غزه تأسیس یافت وی با مراجعت به منطقه سوق الجیشی صحرای سینا و عضوگیری از گروههای رادیکال تکفیری هسته‌ای جهادی آن را بنیان نهاد. در این گروه جهادی تبعه‌ای از کشورهای اردنی –فلسطینی و مصری حضور دارند.. السعیدی پس از اختلاف با حماس با تمرکز بر فعالیت‌های تروریستی و تشکیل ائتلاف جدید از جماعت تکفیری‌های نظیر التوحید وال جهاد چندین عملیات خرابکارانه علیه نیروهای دولتی مصر در شهرهای نظیر شرم‌الشیخ، ذهب و نوبیع انجام داد. السعیدنی کوشید با فراگیر نمودن اقدامات تروریستی خویش در مصر و جلب نظر القاعده و دیگر سازمان‌های تروریستی توان عملیاتی خویش را دوچندان سازد ولی گویا درگیر با نیروهای امنیتی مصر در سال 2012 کشته شد.
به‌ر غم تکذیب ارتباط این گروه تروریستی با اخوان المسلمین، سرکوب اسلامگرایان و سرنگونی دولت مرسی توسط نهاد نظامی موجبات اتحاد برخی از شاخه های رادیکال اخوانی را با انصار بیت‌المقدس را فراهم ساخته است. همچنین اعضای ارشد انصار بیت‌المقدس اخیر ا با ابوبکر البغدادی خلیفه خود خوانده داعش اعلام بیعت نمودند. این امر می‌تواند شرایط داخلی مصر با بحران جدی مواجه سازد.
حوزه جعرافیایی داعش در وضعیت موجود به صحرای سینا محدود نمی‌شود. این گروه در عملیات اخیر خود به‌ویژه در اسکندریه و قاهره و ترور برخی از مقامات عالی رتبه دولتی (ترور دادستان پرونده رهبران اخوان المسلمین) نشان داد از توان بالای عملیاتی هم برخودار هست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه جریان های مختلف سیاسی مصر به حضور داعش در این کشور چیست؟
شکاف سیاسی واجتماعی موجوددر مصر که پس از کودتای سفید ارتش علیه اخوان المسلمین تشدید گردیده شرایط را برای رشد گروههای تروریستی از جمله انصار بیت‌المقدس فراهم نموده، بطوری که جذب گروههای رادیکال اخوان از سوی انصار بیت‌المقدس از یک سو و ارتباط پنهان و پیدا برخی از جریانات نزدیک به حماس در نوار غزه تردیدهای ایدئولوژیک در هم پیوندی رهبران مکتب ارشادی با این گروه کاملاً برطرف گردد. در شرایط موجود با حضور فراگیر نیروهای تندرو وابسته به داعش در سوریه و عراق و حمایت علنی از اقدامات تروریستی این گروه در مصر موجب شده است. که در صورت عدم مصلحت اندیشی نهاد نظامی در آشتی با گروههای میانه رو اخوانی و بازگشت به قانون و منافع با بدتر شدن اوضاع معیشتی مردم توان اثر گذاری انصار بیت‌المقدس در عرصه داخلی مصر بیشتر گردد. هدف این گروه در وضعیت فعلی گستردتر نمودن دامنه عملیات خرابکارانه به شهرهای مختلف مصر وسرنگونی دولت ا لسیسی است.
جریان سکولار و ملی گرا گر چه با اقدامات نظامیان در سرکوب گروههای مدنی و جریانات تأثیر گذار در سرنگونی دولت اقتدارگرای مبارک موافق نیستند، ولی ترس از رشد افراط گرایی و تبدیل مصر برای هدف آسان در اقدامات تروریستی داعش باعث شده که این جریان به حاکمیت سرکوب وسیاست مشت آهنین نهاد نظامی تن در دهد.
از دیگر سو اخوان المسلمین در هیچ دوره‌ای در حیات سیاسی تا این حد با سرکوب وتحدید روبرو نبوده است. بنابراین با زندانی شدن کادر رهبری اخوان المسلمین و تشدید اقدامات دولت پس از اعلان این جنبش به عنوان نهاد تروریستی. جوانان و گروههای فعال میانه‌ای وابسته به آن ضمن رد مماشات و سیاست صبر و انتظار رهبران سالخورده خویش بدنبال پیوستن به داعش و انتقام گیری از دولت برآمده اند.
از دیگر سو دولت السیسی به ظن خود با کنار زدن اخوانی‌ها از قدرت و تبعید و زندانی کردن رهبران آن توانسته است به حذف کامل این جنبش سپهر سیاسی مصر اقدام کند. بنابراین السیسی و حامیان وی دلیلی بر مشارکت دادن اخوان المسلمین در ساختار سیاسی سرزمین فراعنه نمی‌بینند. این نوع نگاه حاکم بر جریان قدرت به نفع داعش تمام شده و شرایط برای رشد این گروه در مصر فراهم ساخته است.
