تایوان منطقه منازعه خاکستري بين آمريکا و چين

By ipsc

مرداد 22, 1401

اشتراک

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

حضور آمريکـا در درياي جنوبي چين و انجام رزمايش هاي متعدد بـه بهانـه مبـارزه بـا تروريسـم و ايجـاد امنيت دريايي، تنش بين چين و آمريکا را بر سر مسئله تايوان افزايش داده و اين منطقـه بـه محل منازعه خاکستري بين آمريکا و چين تبديل شده است.

سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان ،این تنش ها را تشدید کرد. پکن سفر پلوسی به تایوان را «تحریک خطرناک، بی پروا و غیرمسئولانه» آمریکا علیه چین خواند.این سفر در زمانی رخ داد که روابط دوجانبه بین ایالات متحده و چین در پایین ترین سطح قرار دارد،(1)و می تواند استراتژی دولت بایدن برای ایجاد روابط اقتصادی و دیپلماتیک در آسیا برای مقابله با پکن را تضعیف کند.(2) آیا سفر پلوسی احتمال درگيري ميان چين و آمريکا در درياي چين جنوبي بـر سـر حاکميـت تايوان را تقویت خواهد کرد؟

– دلیل اهمیت تایوان برای چین

در تایوان، بیش از 90 درصد جمعیت چینی هان و کمتر از 10 درصد بومی هستند.(3) چین ادعا می کند تایوان، یک جزیره دموکراسی خودمختار با 23 میلیون نفر، به عنوان قلمرو اوست و مدت هاست که قول داده است در صورت لزوم آن را به زور پس بگیرد. جزیره ای که نیروهای چینی چیانگ کای شک پس از انقلاب کمونیستی 1949 به آن عقب نشینی کردند، هرگز بخشی از چین نبوده است.(4)

از نظر اقتصادی، تولید ناخالص داخلی تایوان بیش از سه برابر اوکراین است، و تایوان از نظر فناوری در منطقه و جهان به عنوان یک مرکز فناوری اطلاعات، به ویژه به عنوان یک تولید کننده بزرگ تراشه، حائز اهمیت است . آمریکا اخیراً از تایوان خواسته است تا در رفع کمبود جهانی نیمه هادی ها مشارکت بیشتری داشته باشد.(5) اقتصاد تایوان بسیار مهم است. بیشتر تجهیزات الکترونیکی روزمره جهان – از لپ تاپ ها، ساعت ها و کنسول های بازی – از تراشه های رایانه ای ساخته شده در تایوان تغذیه می شوند. با یک معیار، یک شرکت تایوانی – شرکت تولید نیمه هادی تایوان یا TSMC – بیش از نیمی از بازار جهان را در اختیار دارد.این شرکت “ریخته گری” است که تراشه های طراحی شده توسط مصرف کنندگان و مصرف کنندگان نظامی را تولید می کند. این صنعت گسترده ای است که در سال 2021 تقریباً 100 میلیارد دلار ارزش داشت.تسلط چین در تایوان می تواند کنترلی بر یکی از مهم ترین صنایع جهان به پکن بدهد.(6)

– دلیل اهمیت تایوان برای آمریکا

ایالات متحده در سال 1979 روابط دیپلماتیک با چین برقرار کرد و روابط رسمی خود را با تایوان قطع کرد، اگرچه روابط غیررسمی را در قالب تماس‌های سیاسی و حمایت نظامی حفظ ، و در سال‌های اخیر گسترش داده است. (7) تایوان جزیره ای است که تقریباً 100 مایل از ساحل جنوب شرقی چین فاصله دارد. تایوان در زنجیره موسوم به “اولین زنجیره جزیره” قرار دارد که شامل فهرستی از مناطق دوستدار ایالات متحده است که برای سیاست خارجی آمریکا نیز حیاتی هستند. آمریکا بزرگترین فروشنده تسلیحات به تایوان است.(8)

-دلیل منازعه آمریکا و چین بر سر حاکمیت تایوان

تایوان پس از بیش از 70 سال مقاومت در برابر درخواست‌های اتحاد حاکمان کمونیست چین، اکنون در مرکز اختلافات عمیق بین چین و آمریکا قرار گرفته است. سرنوشت این جزیره این پتانسیل را دارد که نظم منطقه ای را تغییر دهد و حتی آتش سوزی نظامی را ، عمدی یا غیر عمدی – برافروزد. (9)

سیاست تایوان در اواخر دهه 1980 و 1990 از یک رژیم اقتدارگرای سخت تکامل یافت تا در هزاره جدید به عنوان یکی از سرزنده ترین دموکراسی های جهان ظاهر شود. این تغییر سیاسی کامل محاسبات بین تنگه پکن را از هم گسیخت و واشنگتن را وادار کرد تا تایپه را با دیدی بسیار مطلوب تر و همدلانه تر ببیند.

چین از سال 1979 علناً سیاست اتحاد مسالمت آمیز را در اولویت قرار داد، اما هرگز استفاده از زور را کنار نگذاشت. پکن به دموکراتیزه شدن تایوان با تردید و هشدار نگاه کرده است، به ویژه در زمان انتخابات سراسری جزیره، و زمانی که حزب دموکراتیک مترقی – حزب سیاسی که آن را طرفدار استقلال می داند – روی کار آمده است. یکی از عوامل مناقشه بین پکن و واشنگتن این است،که هر کدام معتقدند که دیگری هرگز به تعهد خود در قبال تایوان عمل نکرده است.(10)

مهم ترين اصولی که آمریکا در مديريت مناطق منازعـه خاکسـتري استفاده می کند، مخفـي کـردن هـدف ، ايجـاد عـدم اطمينان، عدم قطعيت، ابهام و سردرگمي در طرف مقابل است. آمریکا درگیر یک اقدام موازنه ظریف بین تایوان و چین است. واشنگتن از سیاست چین واحد پیروی می کند که پکن را به رسمیت می شناسد .اما روابط غیررسمی و روابط دفاعی با تایپه را مجاز می داند.

این کشور به تایوان تسلیحات می‌دهد ، و از یک سیاست “ابهام استراتژیک” در مورد این که تا چه حد می‌خواهد برای دفاع از تایوان در مواجهه با تهاجم چین پیش برود، پیروی می‌کند. در عین حال از استقلال تایوان حمایت نمی کند. به نظر میرسد هر دو طرف برای مخفی کردن هدف در منازعه خاکستری در مورد تایوان به سلاح‌های خود چسبیده‌اند. آنها با مخفی کردن هدف سعی دارند سرسخت به نظر برسند، ونمی‌خواهند به‌عنوان عقب‌گرد یا عقب‌نشینی دیده شوند.

اما در عین حال آنها بسیار حواسشان به وارد شدن به یک درگیری آشکار است. آنها با چشمان باز به لفاظی های یکدیگر نگاه می کنند و هر دو طرف در تلاش هستند تا خطر را کاهش دهند.(11)کارشناسان موافقند که نه آمریکا و نه چین اشتهای افزایش تنش به جنگ را ندارند. مانورهای نظامی چین احتمالاً برای جلوگیری از تشدید تنش از سوی آمریکا کالیبره خواهند شد.آمریکا بسیار مراقب بوده است تا از استقلال تایوان حمایت نکند، زیرا این “خط قرمز” چین است.واکنش نظامی اخیر پکن در مخالفت قاطع با سفر پلوسی ، نشان دادن قدرت نظامی است.هدف رزمایش ارتش چین نشان گر”توانایی محاصره کل جزیره” بود.(12)

یکی از محققان، گفته است: «هیچ دلیلی وجود ندارد که پکن یک سفر بالقوه مطابق با سیاست دیرینه ایالات متحده را به نوعی بحران یا درگیری تبدیل کند، یا از آن به عنوان بهانه ای برای افزایش فعالیت نظامی تهاجمی در داخل یا اطراف تنگه تایوان استفاده کند». (13)

-تبعات منازعه آمریکا و چین بر سر حاکمیت تایوان

از نظر ژئوپلیتیکی، شرق آسیا دوقطبی است، آمریکا به عنوان قدرت دریایی غالب و چین به عنوان قدرت غالب قاره ای، و تایوان دقیقاً بین این دو حوزه قرار دارد.از این نظر، هر کسی که تایوان را کنترل کند نسبت به دیگری برتری خواهد داشت. مسلماً، برای آمریکا ، تایوان از نظر اقتصادی و استراتژیک مهم است.

با توجه به تعداد زیادی از سیستم های تسلیحاتی پیشرفته ای که تایوان از آمریکا وارد می کند، باز هم تسلط چین بر تایوان آسان نخواهد بود. اگر چین که به سرعت ارتش خود را مدرن کرده است – بخواهد تایوان را با زور تصرف کند، از نظر استراتژی، چنین تهاجمی برای پکن بسیار دشوار خواهد بود.

به گفته ناظران، نیروهای این کشور باید با بیش از 100000 سرباز از تنگه تایوان عبور کنند و در طی آن با بمباران هوایی و دریایی مواجه خواهند شد. اگر سربازان موفق شوند خود را به سواحل تایوان برسانند، فرود آمدن آنها برایشان دشوار خواهد بود، زیرا خط ساحلی ناهموار آن سواحل کمی برای تخلیه پرسنل زرهی، ناوها، تانک ها و توپخانه دارد.همچنین این خطر وجود دارد که تهاجم منجر به درگیری بزرگتر بین چین و ایالات متحده شود.(14)

دولت بایدن در تلاش است تا توانایی های دفاعی و جایگاه بین المللی تایوان را تقویت کند، به این امید که نیاز به مداخله نظامی آمریکا را به تعویق بیاندازد یا از آن جلوگیری کند.

هرگونه حمله به تایوان که در 100 مایلی ساحل قرار دارد، مستلزم برتری نظامی گسترده است. حتی اگر نیروهای چینی کنترل جزیره 24 میلیونی را به دست بگیرند، جنگ اقتصاد و روابط بین‌الملل چین را به شدت متزلزل می‌کند، در حالی که تلفات انسانی قابل توجهی خواهد داشت.(15)

در چارچوب یک جنگ بالقوه تنگه تایوان، ارتباط متقابل فوق با اقتصاد جهانی یک شمشیر دولبه برای چین است. از یک سو، یکی از مهم ترین عوامل ارتقاء رشد اقتصادی چین برای دهه ها بوده است. از سوی دیگر، وابستگی عمیق اقتصادی متقابل باعث آسیب پذیری در برابر رشد اقتصادی چین در مواقع بحران می شود.چین بر اساس مجموع واردات و صادرات ، اکنون بزرگترین کشور تجاری جهان است . این بیشتر به این دلیل است که چین با آمریکا و متحدان اصلی آن تجارت می کند. ایالات متحده و متحدانش هشت شریک تجاری از ده شریک تجاری چین را تشکیل می دهند.در سناریویی که چین برای اتحاد مجدد با تایوان از زور استفاده می‌کند، تحریم‌های شدیدی از سوی آمریکا و متحدان آمریکا علیه چین اعمال خواهد شد.اگر این اتفاق بیفتد برای اقتصاد چین بسیار پرهزینه خواهد بود. چین دچار یک رکود اقتصادی جدی خواهد شد که پیامدهای اجتماعی و سیاسی عمیقی در داخل خواهد داشت.(16)

چین قبلاً در دهه‌های 1950 و 1990 تلاش‌های نظامی علیه تایوان انجام داده است. در بیشتر آن دوره، تایوان خود ارتش برتری نسبت به جمهوری خلق داشت و تسلط نیروی دریایی ایالات متحده در منطقه بدون تردید بود.اما در سال‌های اخیر، به لطف رشد اقتصادی چین و یکی از بزرگترین و سریع‌ترین افزایش‌های نظامی در تاریخ ، توازن قوا به‌طور چشمگیری تغییر کرده است .

اگربازی‌های جنگی و کاغذهای سفید کلید بخورد، تأثیر بالقوه ای بر جمعیت غیرنظامی تایوان خواهد داشت. فراتر از خود جنگ، آسیب می تواند فاجعه بار باشد. تایوان بیشتر مواد غذایی، سوخت و داروی خود را وارد می کند و محاصره طولانی مدت می تواند عواقب انسانی ویرانگری داشته باشد.

تاسیسات نظامی اصلی تایوان در امتداد ساحل غربی آن واقع شده است و اگر درگیری رخ دهد، هیچ منطقه امنی وجود ندارد. هیچ یک از طرفین خواهان جنگ نیستند. هیچ یک از طرفین هیچ علاقه ای به کناره گیری نشان نداده است. بازی بازان جنگ هنوز در تجارت هستند.(17)

-سخن پایانی

کارشناسان سه سناریو بالقوه برای تنش آمریکا و چین بر سر تایوان در 3 تا 5 سال آینده مطرح کرده اند: الف) محتمل ترین سناریو یک مانور نظامی یکباره به مدت 1 تا 2 سال (یا کوتاه تر) در اطراف تایوان است که باعث اختلالات متناوب در جریان تجارت از طریق تنگه تایوان و آب ها و فضاهای هوایی در مجاورت آن می شود، بدون هرگونه درگیری مستقیم نظامی بین چین و تایوان یا بین چین و آمریکا است. این سناریو، خطر تحریم‌های غرب را برای چین به حداقل می‌رساند .اما اقتصاد جهانی باعث اختلال بیشتر در زنجیره تامین جهانی ، و باعث جدایی بین چین و آمریکا خواهد شد.

ب) سناریوی کمتر محتمل (و خطرناک تر) فشار عمدی چین به سمت “قرنطینه” یا حتی محاصره تایوان است که در آن چین باید تصمیم بگیرد چه کسی وارد منطقه اطراف تایوان شود. تفاوت بین قرنطینه و محاصره در این است که بیشتر مبادلات و جریان های تجاری در اولی مجاز است، به جز مواردی که پکن آن را نامناسب می داند. در این صورت، تایوان اگر تلاش کندچین را از نظر نظامی به چالش بکشد ،آمریکا و متحدانش با تحریم یا عملیات نظامی از تایوان حمایت خواهند کرد.

ج) کم محتمل ترین اما خطرناک ترین سناریو نزول سریع به یک “جنگ داغ” بین ایالات متحده و چین در اطراف تنگه است. این سناریو شوک‌های بسیار بزرگی را به کل اقتصاد جهانی وارد می‌کند، زیرا احتمالاً منجر به دوشاخه شدن کامل زنجیره‌های تامین جهانی و فروپاشی چارچوب حاکمیت چندجانبه خواهد شد.

اما بنظر می آید آمريکايي ها به منظور نپرداختن هزينـه و به صفر رساندن تلفات در جنگ احتمالی در درياي چين جنوبي به دنبال مديريت منازعـه در منـاطق خاکسـتري هستند.آمريکايي ها تهديدپذيري كشورهاي هـم پيمـان خـود و حفـظ امنيـت جهاني را بهانه قرار داده تا در مناطق منازعه خاکستري مـديريت دوگانـه صـلح و جنـگ را اجرا نمايد.(18)

تحلیل گران معتقدند سفر پلوسی احتمالاً به روابط متشنج بین پکن و واشنگتن آسیب بیشتری وارد می کند و تنش های بین تنگه را افزایش می دهد.(19) دیدار پلوسی احتمالاً به همان اندازه که در مورد اعمال قدرت است، در مورد مسائل داخلی چین نیز خواهد بود. سرزمین اصلی چین گرفتار یک بحران املاک است که اعتراضات را برانگیخته است و رکود اقتصادی ناشی از سیاست سختگیرانه آن در برابر کووید صفر و ادامه قرنطینه است. بعضی تحلیل گران حضور پلوسی را فرصتی برای شی جین پینگ می دانند تا به نوعی نگاه خود را از مسائل داخلی دور کند و به عنوان روشی برای حواس‌پرتی به بیرون تمرکز کند.(20)

واژگان كليدي:تایوان, منطقه, منازعه ,خاکستري , آمريکا ,چين, فاطمه خادم شیرازی

reference

1-https://www.aljazeera.com/news/2022/8/4/is-china-preparing-to-invade-taiwan-key-questions-answered

2-https://www.nytimes.com/2022/08/01/us/politics/taiwan-pelosi.html

3-https://thediplomat.com/2022/07/china-is-not-russia-taiwan-is-not-ukraine/

4-https://www.nytimes.com/2022/08/01/us/politics/taiwan-pelosi.html

5-https://thediplomat.com/2022/07/china-is-not-russia-taiwan-is-not-ukraine/

6-https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/us-china-on-taiwan-1659511692-1

7-https://www.newsweek.com/china-taiwan-issue-war-us-1731390