تحلیل گر و روزنامه نگار عراقی مقیم ایران
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
اخيرا رئیس جمهوری عراق برهم صالح در سفر به اردن، با عبدالله دوم پادشاه این کشور دیدار کرد. صالح از پیگیری جدی برای تقویت روابط دو کشور، تقویت همکاری اقتصادی از جمله در زمینه انرژی و لوله انتقال نفت از بصره به بندر عقبه خبر داد. گفتگوي زير براي بررسي بيشتر روابط و آينده روابط عراق با اردن است.
واژگان كليدي: آينده، روابط، عراق، اردن، سياست خارجي، بغداد
مركز بين المللي مطالعات صلح: بحران سوريه و داعش چه تاثيري در نگاه كنوني اردن به عراق داشته است ؟
همانطور که می دانید اردن در صف کشورهای مخالف اسد بوده است. این نگاه البته بعدها تغییر پیدا کرد و ارتباطاتی میان عمّان و دمشق به خصوص در حوزه های امنیتی گشوده شد. اردن به خوبی واقف بود که یکی از دلایل عمده همراهی عراق با دمشق، درگیری دو کشور با دشمن مشترک یعنی داعش بود و این موضوع منجر به همکاری های گسترده ای میان بغداد و دمشق شده بود. لذا این موضوع به خودی خود تأثیری در روابط دو کشور نداشته است اما مسأله اصلی داعش بود. به خصوص آنکه استان همجوار با اردن یعنی الانبار تحت تصرف داعش بود و گذرگاه بین المللی میان بغداد و اردن عملا در اختیار این گروه بود. این موضوع علاوه بر مشکلات امنیتی که می توانست برای دو کشور به خصوص شهر بغداد داشته باشد حجم تبادلات تجاری دو کشور را از یک و نیم میلیارد دلار به 700 میلیون دلار کاهش داده بود. به همین منظور در سال 2015 پیش نویس همکاری امنیتی میان دو کشور به تصویب دولت عراق رسید و همین امسال نیز میان دو کشور امضا شد تا دو همکاری امنیتی دو طرف در حوزه های اطلاعاتی و مبارزه با تروریسم گسترش یابد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مساله حزب بعث عراق چه تاثيري در نگاه اردن به عراق خواهد داشت؟
با سقوط صدام، اردن عراق را کشوری از دست رفته می دید. به خصوص آنکه شیعیان در عراق به قدرت رسیده بودند. صدام به اردن نیاز داشت تا در شرایط بد اقتصادی آن روزهای عراق، نفت خود را از طریف او بفروشد و اردن نیز که همیشه مشکل انرژی داشته است، نیمی از نفت خود را از عراق رایگان و نیم دیگر را با قیمت پایین دریافت می کرد. بر اساس توافق سال 2000 عراق هشت و نیم میلیون بشکه نفت به اردن صادر می کرد (نیمی رایگان و نیمی با قیمت پایین) و اردن نیز 300 میلیون دلار کالای عمدتی خوراک به عراق صادر می کرد. بنابراین طبیعی بود که اردن از بابت سقوط حزب بعث ضرر فراوانی متحمل شد. پس از سقوط نیز اردن به محل اصلی حضور حزب بعث و خانواده صدام و دیگر مخالفان نظام سیاسی جدید عراق تبدیل شد و چند کنفرانس مخالفان نیز در آن برگزار گردید. این موضوع در آن چند سال سایه خود را بر سر مناسبات دو کشور افکنده بود. اما به تدریج با افزایش مشارکت اهل سنت در فرایند سیاسی عراق و کم رنگ شدن نقش آشکار مخالفان نظام جدید عراق، روابط دو کشور بهبود یافت و عملا موضوع حزب بعث جایگاه چندانی در مناسبات دو کشور ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا اردن تلاش ميكند عراق به جهان عرب برگردد؟
این موضوع یک مسأله بینابین است. وجود یک همسایه قدرتمند و فعال طبعا به سود اردن نیست. بخشی از دغدغه های اردن و دیگر کشورهای عربی پس از سرنگونی رژیم بعثی نیز همین بوده است. یعنی عراقی قدرتمند که تبدیل به یک الگو در خاورمیانه و جهان عرب شود برای آنان محلی از اعراب ندارد. اما از سوی دیگر آنها می دانند اگر عراق به محیط عربی بازنگردد و سیاست آنها دفعی باشد، عراق به سمت ایران تمایل خواهد یافت. البته از سال 2008 که برخی کشورهای عربی سفارت خانه های خود را در بغداد گشودند این رویه جهان عرب در قبال عراق شاهد تغییرات جدی بود و در دوران العبادی این روابط به سطح بالایی رسید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده روابط عراق با اردن را با چه سناروهايي مورد پيش بيني قرار ميدهيد ؟
عراق تا زمانی که روابط متوازنی با همه کشورهای منطقه ای داشته باشد و به عنوان بخشی از محور ایران در منطقه شناخته نشود و سعی در بی طرفی در همه مناقشات داشته باشد می توان به آینده روابط کشورهای عربی از جمله اردن با آن اطمینان داشت.
همچنانکه مشارکت گسترده اهل سنت در فرآیند سیاسی کشور می تواند این اطمینان را به کشورهای عرب منطقه بدهد که همه طوایف کشور در روند مدیریت کشور سهیم هستند. به خصوص آنکه سهم بازیگری اردن در زمین عراق به نسبت سایر همسایگان عراق کمتر است و این مسأله سهم متغیرها در مناسبات دو کشور را کمتر می کند. بنابراین مشاهده می کنید که مناسبات بغداد و تهران فراز و نشیب های کمتری در خود می بیند. لذا می توان اعتقاد داشت که فضای باز سیاسی موجود در کشور و بهبود قابل ملاحظه روابط عراق با همسایگان، و گسترش سطح همکاری های دو جانبه بغداد عمّان عملا در یک مسیر ایجابی در حال حرکت است.
