مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیوتروریسم شامل انتشار عمدی عوامل بیولوژیک چون باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم‌اند به شکل طبیعی یا فرم دستکاری شده باشند. بيوتروريسم يکي از مفاهيم جديد و مهمي است که اين روزها بطور روزافزوني در محافل علمي و نظامي مطرح مي باشد. در همین راستا گفتگوی زیر برای بررسی آینده بیوتروریسم و نقش آن در دنیای کنونی و تاثیر بر ایران است.
واژگان کلیدی: بیوتروریسم ، تاثیر بیوتروریسم بر ایران، تروریسم،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه بازیگران خرد و گروه های تروریستی دارای توانایی بیوتروریستی هستند؟
داعشی ها در زمان ورود به موصل تمام میکروب ها را با خود بردند. قبلا برنج خام را وارد ایران می کنند و حدود سی درصد طعمه این موضوع می شود. یا در مناطق مختلف مرزی ما در کردستان که طاعون وجود داشت، رژیم صهیونیستی این عوامل را در اختیار بازیگران منطقه ای قرار می دهد. بیولوژیک به این دلیل بسیار مهم است که به اسم بمب اتمی فقرا شناخته می شود، به این دلیل که ساخت آن بسیار آسان است. در یک لابراتوار کوچک می توان این میکروب ها را تولید کرد.
امریکا در قزاقستان آزمایشگاهی به نام BL4 یعنی مرکز تست عوامل بیولوژیکی فوق خطرناک زده است. امریکا پایگاه هایی دارد و درحال کار کردن است اما چون همه این اطلاعات به دست ما می رسد، ما خود را مصون کرده ایم. اما بازیگران اصلی اسرائیل، انگلستان، عربستان و است. ما می دانیم که عربستان در یمن سلاح شیمایی استفاده کرده است. بدیهی است، اگر فرصت پیدا کند سلاح بیولوژیک هم استفاده خواهد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته در منطقه خاورمیانه در بحران یمن و عراق و سوریه چه استفاده ای از سلاح بیولوژیکی شده است؟
معضل فعلی کره زمین و کنوانسیون خلع سلاح بیولوژیک (که در دسامبر جلسه گروه متخصصین در ژنو داشتند) دانشمندان دوسوال مهم داشتند. ما تهدیدات رادیولوژیک، هسته ای، بمب و شیمیایی را به راحتی تشخیص می دهیم، اما نمی توانیم ثابت کنیم که در کجا سلاح بیولوژیک استفاده شده است. هیچ شواهدی وجود ندارد چرا که آن یک بیماری است و اصل مشکل هم همین جاست.کوبا آمریکا را متهم کرد که شما حمله بیوتروریسم کرده اید. کوبا دو محصول اصلی دارد نیشکر و تنباکو. نیشکر برای آنها استراتژیک بود. آنها فیلمی نشان دادند که ابتدا بخار می آید و بعد از آن آفت می آید. آنها هزار صفحه شواهد داشتند و در دادگاه مطرح کردند اما دادگاه نتوانستند رای دهد. لذا اثبات واقعه بیوتروریسم فوق العاده سخت است. فعل عمدی و طبیعی بودن سخت است. با وجود دو سال تجربه میدانی در صدها کشور دنیا و هزاران حادثه، نظر دادن خیلی سخت است تا ثابت کنیم. دقیقا به خاطر همین مشکل کشورها به تروریست ها می گویند که بیوتروریسم خوب است. چون نمی توانند اثبات کنند که کار چه کسی بوده است.
کسی که این کار را می کند باید، اکولوژی منطقه را بررسی کند و چیزی را به کار ببرد که بین دانشمندان اختلاف می اندازند به طوریکه بین خودشان به جمع بندی نمی رسند. مثلا چند سال پیش در خاش عفونتی فوق العاده وحشتناک آمد که 9 نفر را کشت. مشخص بود که حادثه بیوتروریسم است. ما به آنجا رفتیم و تا خاک را بررسی کردیم. ما به سازمان ملل شکایت کردیم اما گفتند مدارکتان کامل نیست. شما نمی توانید اثبات کنید. خود شخص نمی داند چگونه آلوده شده است. البته اطلاعات بسیار خوبی از مراکز بیوتروریسم امریکا، انگلیس و اسرائیل را داریم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راهکارهایی حقوقی، سیاسی و امنیتی در بیوتروریسم وجود دارد؟
در مقابله با تهدیدات بیولوژیک چند گام داریم. مدیریت بحران حوادث بیولوژیک، پدافند غیر عامل برای تهدیدات بیولوژیک و پدافند زیستی. گام های آن رصد و پایش است. ما از قبل از حادثه خود را آماده می کنیم. باید بدانیم در حوزه گیاه انسان و آب چه خبر است. همه چیز را پیشگیری کنیم تا دسترسی دشمن کم شود. به این نوع دفاع passive defends گفته می شود. اما سیاست آمریکا در مقابل با تهدیدات، پدافند پیش دستانه است. آنها بیشتر سیاسی عمل می کند تا اقدامات عملی انجام دهند. آنها می گویند ما منشا تهدید را از بین می بریم. ایران دوازده هزار کیلومتر آن طرف تر است اما برای امریکا تهدید است. بنابراین به سمت مذاکرات سیاسی می رود، تحریمش می کند تا توان علمی آن پایین بیاید. اینها از اقدامات پدافند پیش دستانه است. پدافند پیش دستانه برای کاهش تهدید در منطقه است. لذا تنش را با منطقه و کشورهای اطراف کم می کند. یعنی در مرز نایستاده و از مرز دفاع می می کنیم. درحالی‌که ما باید جبهه خود را به پنج هزار کیلومتری اطراف مرز ببریم. نباید منتظر باشیم که دشمن عمل کند و بعد ما دفاع کنیم. پدافند پیش دستانه در حوزه استراتژیک بیشتر برون مرزی است تا درون مرزی و بیشترسیاسی و مذاکراتی است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راه کارهایی در حوزه گوناگون برای مقابله با بیوتروریسم می توان انجام داد؟
ما اکنون سند ملی پدافند زیستی داریم و در حوزه معاهدات پنجاه سال است که ما عضو کنوانسیون خلع سلاح بیولوژیک هستیم. اما این کنوانسیون یک ضعف دارد و عجیب ترین کنوانسیون دنیاست. همه کنوانسیون های دنیا چه هسته ای، شیمیایی و … قدرت اجرایی و بازرسی دارند و هر کشور را بازرسی می کنند. اما کنوانسیون بیولوژیک قدرت اجرایی ندارد و بیشتر حرف است. ده سال ما کار کردیم پروتکل اجرایی نوشتیم، اما امریکا نگذاشت که ما برای کنوانسیون پروتکل بنویسیم. بنابراین در مرحله اول باید کنوانسیون خلع سلاح بیولوژیک را تقویت کنیم و باید پروتکل اجرایی و الحاقی داشته باشد. این پروتکل نوشته شده است. اما امریکا اجازه نمی دهد. امریکا پروتکل ده ساله ای که صدو چهل کشور هزاران ساعت روی آن کار کرده اند را کشت. این پروتکل باید تقویت شود. ضعف بزرگ این کنوانسیون این است که استفاده از بیولوژیک را ممنوع نکرده است. ما ده سال است فعالیت می کنیم کلمه استفاده از سلاح را بگذاریم. اما امریکا حق خود را برای استفاده محفوظ می داند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راه کارهای همگرایی های بین کشورهای منطقه ای برای مقابله با بیوتروریسم وجود دارد؟
نظر من این است که باید اول آموزش دهیم. تهدید بیوتروریسم جدی است، اما متاسفانه در کشور ما جدی گرفته نمی شود. وزارت خارجه، وزارت کشور و وزارت دفاع و همه حقوق دانان ما باید این موضوع را به شکل حقوقی بحث کنند. کشورهای مختلف قوانینی را برای مقابله با تهدیدات در کشورشان تصویب کرده اند. امریکا قانونی دارد که در مجلس تصویب کرده اند به این صورت که هرکسی عوامل بیولوژیکی را که در داخل پروتکل لیست آن را جابه جا کند و از مرجع اجازه نگیرد، محاکمه و مجازات می شود. اما در ایران چنین چیزی نداریم. چرا که در آزمایشگاههای ما میکروب ها جابه جا می شوند. بنابراین امنیت زیستی در کشور ما مفهوم ندارد. اما کشورهای اروپایی برای امنیت زیستی قوانین دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه های علمی، امنیتی و سایر حوزه ها چه راه کارهایی برای مقابله با بیوتروریسم در این مورد وجود دارد؟
یکم راه حل تقویت حوزه بهداشت و درمانی کشور است که می تواند نفوذها را کم کند. ژاپن و امریکا این کار را می کنند. در این کشورها نمی توان به راحتی یک میکروب را جابجا کرد. آنها تشخثیص خود را به اوج رساندند که می تواند تشخیص دهد. حقوقدانان زیادی در این مورد کار می کنند. در حال حاضر جنبه واردات و صادرات گمرگ و ابعاد حقوق بین الملل را کار می کنند. در ابعاد بیوتروریسم ضعف حقوق بین الملل وجود دارد. اما متاسفانه در ایران این تهدید را جدی نمی گیرند. ضعف هایی داریم. ما در حال حاضر قانون پدافند زیستی در پیشگیری تشخیص و درمان داریم. اما در ابعاد حقوقی آن مثلا در واردات دارو وغذا ضعف جدی داریم و بیوتروریسم از همین مسیرها وارد می شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه ی منطقه ای و بین الملی چه راهکارهایی برای مقابله با بیوتروریسم وجود دارد؟
باید یک مرکز صلح تحقیقات بین الملل بزنیم. ما اکنون مرکز تحقیقات صلحی در ایران نداریم که تهدیدات بیوتروریسم را جدی بگیرد. من پیشنهاد کردم که در خاورمیانه مرکز تحقیقات صلح بزنیم. ما باید طرح خاورمیانه ای عاری از سلاح کشتار جمعی را جدی بگیریم. هدف این طرح این بود که سلاح هسته ای را از اسرائیل بگیرد. همه قول دادند که نه سلاح شیمیایی نه هسته ای نه بیوولوژیک و نه رادیولوژی داشته باشند. این طرح باید اجرایی شود. ایران این طرح را ده سال پیش پیشنهاد کرده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه راهکارهایی دیگری می توان مد نظر باشد؟
به نظر من در وهله اول تقویت امنیت سیاسی کشور خیلی مهم است. به طوری که در مذاکرات دست پیش داشته باشیم. ما سند داریم که امریکا صدها مرکز سلاح های کشتار جمعی دارند. ما سند داریم که امریکا بمب های شیمیایی و بمب های میکروبی دارند. چرا ما همیشه تهدید می شویم و در عرصه سیاسی دفاع نمی کنیم. دوم تمام محققین حوزه استراتژیک، حقوق بشر دراتاق فکرشان جزء یک موضوع قرار بگیرند. این موضوع در ایران مطرح است اما جدی گرفته نمی شود. بیولوژیک هنوز در عرصه ایران خیلی شناخته شده نیست.
