مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در سالهای گذشته امارات متحده عربی در جهت افزایش نقش منطقه یا خود گام برداشته است. در این بین برای بررسی بیشتر رويكردها و اهداف مهم سیاست خارجی و منطقه ای امارات و نوع همگرایی های امارات با عربستان گفتگویی با دکتر عجم داشته ایم:
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رويكردها و اهداف مهم سیاست خارجی و منطقه ای امارات چیست؟
امارات مانند سایر شیخ نشین های خلیج فارس فاقد قانون اساسی و پارلمان قانونگذار ملی است. بنابراین برنامه مکتوبی برای تعیین سیاست خارجی آن وجود ندارد، ولی بصورت تبلیغاتی، سیاست خارجی امارات مثل همه کشورها بر پایه دوستی و عدم مداخله در امور سایر کشورها، اقتصاد آزاد و زندگی و همزیستی مسالمت آمیز و احترام به قواعد بین المللی اعلام می شود. البته امارات عربی متحده، شامل ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس‌الخیمه و ام‌القوین هرکدام در سیاستهای داخلی روش و تصمیم گیری های خاص خود را دارند، اما وجه مشترک همه این شیخ نشین ها حکومت اُلیگارشی غیر پاسخ گو است. در این میان شورای عالی حکام که متشکل از هفت امیر است، رئیس دولت و کابینه را (که باید رئیس از خانواده شیخ ابوظبی و نخست وزیر از خانواده شیخ دبی باشد که معمولا همان الیگارشی موروثی ثروت و قدرت در دایره بسته آن قرار دارند ) . انتخاب می‌کند. لذا قوه مقننه ، قضاییه و مجریه امارات همان کابینه است. امارات با سازمان های بین المللی سیاسی و اقتصادی و با کشورهای غربی روابط بسیار خوبی دارد. اما وضعیت حقوق بشر در این شیخ نشین در سالهای اخیر مورد انتقاد بوده‌است. شهروندان هنوز حق انتخاب ، تصمیم سازی و مشارکت در امورسیاسی و عضویت در احزاب سیاسی را به دست نیاورده‌اند. در طول تاریخ این کشور تنها یک انتخابات فرمایشی در سال ۲۰۰۶ برگزار شده و مجمع تشکیل شده بوسیله انتخابات هیچ گونه حق قانونگذاری ندارد. بلکه فقط مشورتی است. در سالهای اخیر دولت امارات بالاترین رقم را برای تاثیر گذاری بر دولت آمریکا بخصوص در جریان هزینه های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هزینه می کند. اکنون نیز امارات متحده عربی بسیاری از معاهدات بین‌المللی درباره حقوق کارگران و حقوق بشر را امضا نکرده و در سالهای اخیر محدودیت‌های گسترده‌ای را برای آزادی سیاسی بوجود آورده‌است.
در ده سال اول تاسیس یعنی از 1971 تا 1981 ، امارات در سطح منطقه ای و در سطح جهانی مطرح نبود. کشوری کوچک، فقیر و اقتصاد بسیار ضعیفی داشت. با شروع جنگ ایران و عراق، امارات، هم برای ایران و هم برای عراق اهمیت پیدا کرد وبه عنوان بازانداز و محل تجاری و مرکز اقتصادی مهمی شد. برنامه های اقتصادی امارات و به طور کلی سیاست آن دولت درون گرا بود و به هیچ عنوان به دنیای بیرون توجهی نداشت. امارات رسما در جنگ ایران و عراق اعلان بی طرفی داشت، اما کمک های مالی بسیار زیادی به صدام می کرد، وقتی صدام کویت را اشغال کرد، امارات به طور رسمی همراه با عربستان و ائتلاف غربی بر علیه صدام وارد شد.
از سال 1980 که شورای همکاری خلیج فارس تشکیل شد امارات در راستای اهداف این تشکل با کشورهای عربی بخصوص عربستان هماهنگی و همراهی کامل داشت. اما در مسائل دو جانبه با اعضای این شورا اختلافات درون گروهی داشت. از جنگ دوم خلیج فارس (که آمریکایی ها، کشورهای عربی را برای باز پس گیری کویت بسیج کردند) امارات اولین بار در سطح فرامنطقه ای مطرح شد و برای پوشش اخبار جنگ نماینده رسانه های گروهی جهان در دبی و ابوظبی مستقر شدند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع اختلافات امارات باساير کشورهای عربی منطقه در چه حوزه هاي اقتصادي سياسي امنيتي و بين المللي چیست؟
پس از جنگ ایران و عراق یکسری اختلافات و چالشها بین کشورهای شورای همکاری بروز کرد و اختلافاتی در زمینه رقابت های اقتصادی و سیاسی مشهود بود. امارات با ایران روابط خوبی داشت اما این روابط حسنه خوشایند عربستان نبود امارات مورد انتقادات داخلی و درون شورایی بود و در نهایت با موضوع برخورد ایران با کشتی اماراتی خاطر ، روابط دو کشور مقداری جنبه های منفی به خود گرفت. در همین دوران آقای هاشمی رفسنجانی تهدید کرد که امارات برای گرفتن جزایر ایرانی باید از دریای خون گذر کند. امارات نیز در همراهی با عربستان و در تضعیف جایگاه ایران از دولت زورمدار طالبان افغانستان حمایت مالی و لجستیکی می کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه امارات به تحولات و بحران هاي عربي منطقه و بازيگران منطقه اي و بين المللي چه همانندی ها و تفاوت هايي با ديگر بازيگران عربي دارد؟
اگر قطر و عمان را جدا فرض کنیم، امارات در نگاه به بحران ها تفاوت چندانی با سایر کشورهای عربی شورای همکاری نداشته است. یعنی درهمراهی و تبعیت از عربستان بدنبال مداخله و داشتن نقش در امور کشورهای عربی است. و از طرف دیگر تابع دولتهای غربی و آمریکا است. در این بین اگر شناخت کاملی از مواضع و سیاستهای عربستان داشته باشید خواهید یافت که امارات نیز در تحولات منطقه ای سالهای اخیر تماما با مواضع عربستان همراه بوده است. البته با ادعای اینکه در راستای اهداف و تصمیمات شورای همکاری خلیج فارس گام برمی دارند. تحولات عمده ای که در روابط ابوظبی و کشورهای عربی و بازیگران منطقه ای در دو سال گذشته روی داده است، می توان گفت که مشارکت بی سابقه امارات در همکاری با عربستان در بحران های منطقه به خصوص در قضیه یمن است. امارات بیشتر از حد و ظرفیت خود وارد این تحولات و بازی های منطقه ای شده است. در حالی که خود عربستانی ها و اماراتی ها همواره به قطر ایراد می گرفتند که چرا قطر پای خود را از گلیم خود درازتر کرده است و بیشتر از حد و اندازه و توان خود در سطح منطقه ای و جهانی در حال بازیگری است و باید درچار جوب تصمیمات شورای همکاری عمل کند. اما اکنون امارات هم برای این که از قطر عقب نیفتد، به عنوان بازیگری خیلی جدی در دو سال گذشته وارد صحنه منطقه ای شده است و در تحولات یمن نقش خیلی فعالی دارد و هزینه سنگینی در ائتلاف عربستان علیه دولت یمن می پردازد و علیه حوثی ها هم از نظر پول، کمک نظامی و سرباز مشارکت دارد. در واقع امارات تقریبا پنج، شش سالی است که به طور کامل در محور عربستان قرار گرفته و به طور کامل حول محور عربستان می چرخد. یعنی به طور کامل در اختیار عربستان قرار دارد و عربستان را علی رغم اختلافات مرزی و تاریخی، به عنوان برادر بزرگ تر خود پذیرفته است و در حال حاضر منافع خود را در این دیده است که در قضایای سوریه، مصر و یمن و عراق به طور کامل با عربستان همسو باشد. عربستان مایل است که به طور کامل امارات با عربستان همراهی کند و هر زمانی که عربستان لفاظی و فحاشی خود را علیه ایران تند می کند، امارات نیز همین کار را انجام دهد. اما امارات به دلایلی نمی تواند در رابطه با ایران بطور کامل همسو با عربستان پیش رود و این موضوع تا حدودی نیز موجب رنجش عربستانی ها بوده است. امارات متحده در بسیاری از موضوعات مربوط به ایران نمی تواند با عربستان همکاری کند، دلیل آن هم وابستگی شدید اقتصادی، نزدیکی به مرزهای ایران، آسیب پذیری بیشتر امارات در برابر ایران و موضوعات دیگری است که امارات ملاحظاتی دارد و سعی می کند روابط خود را با ایران در حدی که عربستان مایل است قطع نکند، یعنی علی رغم فشار زیادی که عربستان به کشورهای عربی برای قطع روابط با ایران وارد کرد، امارات در این مورد از عربستان پیروی نکرد که این موضوع ممکن است به دلیل موقعیت استراتژیک و مسائل دیگر مربوط به منافع خود امارات باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آينده نوع همگرایی ها و اختلافات وتنش امارات با کشورهای عربی و منطقه را با چه سناریوهايي ميتوان مد نظر قرار داد؟
در آینده نزدیک امارات همچنان در محور تصمیمات شورای همکاری خلیج فارس عمل خواهد کرد. و در این راستا مجبور از تبعیت از برادر بزرگتر (عربستان) است. موضوع دخالت در امور داخلی یمن و اشغال یمن توسط ائتلاف عربی موضوع مهمی است که در آینده روابط کشورهای عربی خیلی مهم خواهد بود. باید ایران سیاست مداراگرایانه خود را ادامه دهد. موضوع یمن یک جنگ عربی – عربی است و رقابت های درون عربی است و خود کشورهای عربی باید برای حل سیاسی و مسالمت آمیز آن کمک کنند. ایران در این بحران منافع چندانی ندارد و در شروع این بحران هم نقشی نداشته است ولی ناچار است در بعد انسانی و حقوق بشر دوستانه به مردم مظلوم و ستم دیده یمن کمک کند. یمن نمی خواهد که سلطه و هژمونی عربستان را بپذیرد و می خواهد دولت مستقل داشته باشد اما عربستان سعی کرده است از طریق کمک مالی دولتهای یمن را دست نشانده خود نگهدارد.
واژگان کلیدی: رويكردها ، همگرایی های، امارات ، عربستان، اختلافات، چالش ، امارات ،ایران، قطر ، عربستان، همسایه
