کاشناس مسائل خاورمیانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
داعش در یمن با کمک سلاح‌های پیشرفته ای به سرعت درحال گسترش مناطق تحت تصرف و دایره نفوذ خود در استان «شبوه» و تلاش برای یافتن جای پایی در شهر «تعز» است و درحال برنامه ریزی جهت اعلام امارت اسلامی مورد ادعای این گروه در مرحله آتی در جنوب یمن است. در این بین گزارش های مختلف نشان میدهد می کند که داعش هم اکنون دارای بیش از 40 هزار عنصر مسلح است و هم اکنون القاعده کاملا تحت الشعاع داعش قرار گرفته و تعداد پایگاه ها و مراکز نظامی یمنی و عربستانی تصرف شده در جنوب یمن بسیار است. گفتگوی زیر در همین زمینه است.
واژگان کلیدی: علل و آینده افزایش حضور داعش در یمن، آینده حضور داعش در یمن، داعش، یمن
مرکز بین المللی مطالعات صلح: از نقش داعش در تحولات و بحران یمن چه بوده است؟
اگر بخواهیم مسئله ای به نام گروه های تکفیری مسلح را به صورت یک بدنه ببینیم (به عنوان مثال القاعده و داعش که گروه جدیدی است و گروه هایی که در قالب گروه های تکفیری مسلح هستند) کشور یمن در این امر پیشگام است. به دلیل اینکه هم زمینه های اجتماعی در آن کشور وجود داشته و دلیل دیگر به خاظر ساختار قبایلی در این کشور بوده است. اما بعد از به وجود آمدن عرب و افغان ها و تقویت آنها به وسیله کشورهای غربی در افغانستان، خیلی از نیروهایی که در افغانستان مبارزه میکردند از کشور یمن بودند. هم این بقایای آن اشخاص در سالهای بعد از حکومت طالبان که سقوط کردند وارد یمن شدند و اقدام به تشکیل گروه های وابسته به القاعده و هم اکنون داعش دارند. همین مسئله باعث شده که ما شاهد این باشیم که دولت یمن در زمان رئیس جمهوری آقای علی عبدالله صالح با این معضل روبه رو بود و بعد از آن تحولات یمن و تغییر حکومت و بعد از آن انصارالله یکی از معضلات اصلی کشور یمن حضور گروه های تکفیری است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یکسال گذشته در درگیری های مختلف در جبهه های شمالی و جنوبی نقش داعش در این درگیری ها به چه صورت بوده است؟
با موفقیت های نسبی که از نظر گروه های تکفیری که به تفکرات داعش نزدیک هستند به پیشروی های آنها در عراق و سوریه این امر باعث بیعت گروه هایی در یمن با داعش شدند. چنانچه شاهد این هستیم که گروه های با نام القاعده به سمت داعش کشیده شدند و هر روزه شاهد افزایش آن هستیم. یعنی هر چند گروه القاعده و داعش با یکدیگر تفاوتهایی دارند که با پیوستن گروه های مختلف به داعش باعث بحرانی تر شدن اوضاع یمن میشود. با وجود اینکه القاعده با داعش اگر چه دارای تفکرات مشترک هستند اما داعش گروهی خونریزتر و به روز تر و با توان مالی بیشتری است و از همه مهمتر برخی از جریان ها در منطقه به این گروه کمک می کنند. در واقع داعش در یمن در راستای اهدافی که برخی از کشورهای منطقه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس حرکت می کند و سعی بر این دارد که اهدافی که برای خود تبیین کرده اند به وسیله این گروه پیش ببرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به اخباری مبنی بر اینکه اعضای داعش در یمن به 40 هزار نفر رسیدند، چه عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی به افزایش حضور داعش در یمن کمک کرده است؟
اولین عامل و مهمترین عامل عربستان سعودی و برخی از کشورهای منطقه و غربی است. آنها برای اینکه بتوانند تحولات و معادلات منطقه ای را در یمن تحت کنترل دربیاورند به تقویت این گروه پرداخته اند. عامل دیگر کشور یمن کشور فقیر و بافت سنتی و قدیمی دارد. این امر از یک طرف مانعی برای داعش و از سوی دیگر عامل افزایش نفوذ است. آنها با تفکرات تقویت شکاف شیعه و سنی و جمع کردن نیروها برای داعش این امر هم باعث سد محکم برای داعش میشود. اما با توجه به وضعیت کنونی فتنه شیعه و سنی از طریق رسانه های عربی دامن زده شده و باعث افزایش حضور گروه داعش شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا تحولات سوریه و عراق میتواند نقش عمده ای در افزایش گروه تکفیری داعش داشته باشد؟
قطعا همینطور است. هر چه قدر شاهد تنگ تر شدن دایره نفوذ داعش در سوریه و عراق باشیم نیروهای داعشی از یمن، تونس و مصر دارای بیشترین با بازگشتشان به خانه هایشان شاهد افزایش افراد این گروه می شویم. همانطور که در غرب نیز می بینیم با بازگشت نیروهایی که وجود داشت همین تنگ تر شدن عرصه باعث پخش شدن این نیروها در منطقه می شود. از طرف دیگر هر چه قدر داعش در میدان شکست بخورد به سمت عملیات های دارای بعد تبلیغاتی که در کشورهای دیگر بیشتر است پیش می رود. این یکی از استراتژی های داعش بوده که هر زمان با شکست روبه رو می شود، اقدامات خود را در خارج از مرزهای خود در مناطقی که درگیری های کمتری وجود دارد از سر می گیرد و با این عمل حضور خود را اعلام می کند. این یکی از استرانژی های آن است. یمن هم دارای بیشترین نیرو در این گروه است و دارای زمینه خوبی برای داعش است. همینطور به دلیل جنگی که مسبب آن عربستان است و ناامنی در این کشور ایجاد شده دولت ضعیف یمن که هر روز ضعیف تر می شود زمینه بسیار مناسبی برای فعالیت داعش است. همانطور که گفته می شود گروه های تکفیری اگر در کشوری که دارای حکومت قوی است شکل بگیرد قطعا صحنه بازی آنها در کشورهایی با دولت ضعیف بیشتر شکل خواهد گرفت. لذا با دخالت عربستان و جنگ موجود در یمن هر روز عرصه برای این فعالیت ها تقویت میشود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چشم انداز حضور داعش در بحران یمن به چه صورت است؟
از داعش در یمن بیشتر از این خواهیم شنید. عربستان سعودی در یمن وارد یک جنگی شده که به راحتی نمی تواند آن را پایان دهد و تمام نیروهای آن درگیر شده اند. لذا به نظر نمی رسد این جنگ به زودی تمام شود و حتی اگر پایان پذیرد با تسلط مجدد نیروهای دولتی بر مناطق یمن این کشور شاهد تحولات و ناامنی گسترده در آینده خواهد شد که باعث حضور گسترده داعش در کشور یمن خواهد شد. در آینده هم هر چه قدر هم که دولت عراق و سوریه بتوانند باعث تضعیف داعش شوند رسوب این تحولات در یمن، مصر، تونس و لیبی باعث تحرکات بیشتر داعش خواهیم بود.
