سمیه پسندیده
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مقدمه
مرکز بین المللی مطالعات صلح فرصتی یافت تا در گپی دوستانه پای صحبت جناب آقای سجادی سفیر تام الاختیار ایران در روسیه بنشیند. جناب آقای سجادی فردی بسیار مثبت اندیش، خونگرم و اجتماعی هستند و به همان اندازه که پذیرای مصاحبت با هموطنان علاقمند به حوزه مطالعاتی روسیه می باشند، با صبر و طمانینه به سوالات روسهای علاقمند به حوزه ایران نیز پاسخ می-دهند. از آنجا که در گفتگوی مرکز بین المللی مطالعات صلح با جناب آقای سجادی به تفضیل مبحث روابط میان روسیه و ایران مورد بررسی قرار گرفت، متن این گفتگو در دو قسمت جداگانه در اختیار مخاطبان و پژوهشگران گرامی قرار می گیرد.
واژگان کلیدی: منافع ملی- سیاست خارجی- توسعه روابط دوجانبه- رسانه های غربی
– مرکز بین المللی مطالعات صلح: اکنون که چند سالی از حضور شما در روسیه به عنوان سفیر ایران می گذرد، جنابعالی روسها را در تعاملاتشان با ایران چقدر صادق و قابل اعتماد ارزیابی می کنید؟
اگر هدف شما از طرح این سوال دولت روسیه باشد، پیش از هر چیزی باید بگویم که در مبحث سیاست خارجی اعتماد، درستکار بودن و صداقت خیلی موضوعیت ندارد و طبیعی است که هر کشوری به دنبال منافع خود می باشد. روسها بعد از فروپاشی رویکرد ایدئولوژیک خود را از دست دادند و منفعت محور شدند، بر خلاف ما که ایدئولوژیک محور هستیم و سیاست خارجی ما نیز بدین گونه است. روسها بعد از فروپاشی به این تصور رسیدند که ایدئولوژیک محور بودنشان باعث عقب ماندگی آنها گردید، و منجر به آن شد تا در صحنه بین المللی فرصتهای زیادی را بیهوده از دست بدهند. بنابراین اکنون روسها در نقاط مختلف دنیا ابتدا بررسی می نمایند که منافع ملی آنها چگونه حکم می-کند، سپس بر اساس منافع خود در حوزه مورد نظر تصمیم گیری می-کنند. نکته دوم؛ بحث فعالیت هسته ای ایران است، که میان ما و روسها در چند سال اخیر نقش مهمی را ایفا نموده و در روابط دوجانبه اثر منفی گذاشته است. متاسفانه در سایه القائات رسانه های غربگرا و صهیونیستی، این تصور غلط و باز هم تاکید می کنم به غلط برای حاکمیت روسیه به وجود آمده است، که ایران در صدد دستیابی به سلاح هسته ای می باشد. با توجه به اینکه ایران کشوری مستقل و مسلمان در مرزهای جنوبی روسیه است، فرضية القاءشده به روسيه كه ايران به دنبال سلاح هسته ای است ، ايجاد نگراني كرده و در نتیجه روسها به فعالیت صلح آمیز هسته ای ما به چشم یک خطر امنیتی نگاه کرده-اند. بر خلاف سایر موضوعات منطقه ای و فرامنطقه ای که ما مواضع منطبق ويا بسیار نزدیکی با یکدیگر داریم، ولی برنامه هسته ای ما موضوعی است که میان ایران و طرف روسی اختلاف نظر ايجاد کرده است. در واقع می توان گفت فعالیت هسته ای ایران تنها موضوعی است که بين ما و روسها چالش ايجاد كرده است. نکته سوم اینکه روسها بعد از فروپاشی تحلیلشان این بود که باید در مدار تعاملات بین المللی قرار بگیرند، و غالب این تعاملات تحت تاثیر غرب است و نمی شود که در چالش با غرب و ، توسعه پیدا کرد. بنابراین به دنبال عادی سازی و بهبود روابطشان با غرب بودند، و به تدریج در صدد رفع موضوعاتی که مانع این مسئله بود، برآمدند. به عنوان مثال در گذشته حکم اعدام در روسیه وجود داشت، اما براي اينكه بتوانند مورد پذیرش و تعامل با غرب قرار بگیرند، حکم اعدام حذف می شود. و همچنین اقدامات ديگري انجام شد تا موجب اعتماد سازی با غرب شود .از ديد رهبري روسيه ، اين اقدامات در راستاي جلب منافع ملي روسيه بود. ، به علاوه تلاش رسانه های غربی و صهیونیست، باعث شد تا مانع همكاري جدی ما با روسیه گردد. ما در ایران شاهد بودیم که برخی از رسانه ها نا خودآگاه چالشهای تاریخی را بزرگ می کردند، از طرفی هم در روسیه به واسطه عواملی که پیش تر ذکر شد، به دنبال ایجاد کردن چالش میان روسیه و ایران بودند، و موانعی برای توسعه روابط میان ما و روسیه ايجاد ميكردند.. اما علی رغم همه اینها روسیه نیروگاه هسته ای را تحت فشار شدید بین المللی به پایان برد، و دومین کار تاریخی صنعتی را در ایران انجام داد، یکبار هم در زمان شاه غرب حاضر نشد به ایران ذوب آهن بدهد و شوروی ها این نیاز را برآورده نمودند. بعد از انقلاب هم شاهد بودیم که غرب نیروگاه ما را رها کرد، و خسارتهای مالی فراوانی به ما وارد نمود، اما این روسها بودند که در شرایط سخت تحریم-های بین المللی و عدم انطباق سیستمهای غربی با روسی حاضر شدند که این کار را به سرانجام برسانند. بعد از زمان جنگ هم بازسازی و احیای بخشي از تسلیحات جنگی ما توسط کشور روسیه انجام شد.. یعنی مواردی بوده که منافع ملی روسیه ایجاب نموده و با منافع ما منطبق بوده، بنابراین همکاری صورت گرفته است، مواردی هم مثل موضوع هسته ای وجود دارد، که با هم منطبق نبوده اند.. ما ميبينيم غرب دو چالش اساسی با ما دارد: ۱- غرب ، اسلام را مانعي براي سلطه طلبي خود ميداند و حال كه نتوانسته آن را استحاله كند به دنبال رويارويي با آن است .۲- ايرا ن و انقلاب اسلامی را كه موجب بيداري امت اسلامي شده است را دشمن خود ميداند. در چنین شرایطی وجود همسایه ای که هم به اسلام احترام می گذارد و هم از وجود يك ایران مستقل استقبال می کند یک فرصت است. خلاصه اينكه ما روسیه را نباید به خاطر چالشهای قدیمی با اين ديد نگاه کنیم که آیا روسیه برای ما قابل اعتماد است یا خیر؟ باید این سوال را مطرح کنیم که ما از وجود چنین کشوری با فرصتها و امکانات زیاد چگونه می توانیم در جهت توسعه داخل و ثبات و امنیت منطقه بهره ببریم.
– مرکز بین المللی مطالعات صلح: جناب آقای سجادی آیا امکان دارد به این سوال که خودتان اشاره نمودید پاسخ دهید؟ یعنی ما چگونه باید از وجود کشور روسیه در همسایگی خود بهره ببریم؟
اولین گام موثر در این راه این است که روسیه را خوب و دقیق بشناسیم، چرا که من معتقدم ما دچار یک فقر شدید اطلاعاتی نسبت به روسیه، سیاستها و ظرفیتهای آن در همه ابعاد هستیم. روسیه علی رغم فروپاشی و جدا شدن ۱۵ کشور از آن هنوز بزرگترین کشور روی کره زمین است، و بزرگترین تولیدکننده انرژیهای هیدروکربوري به شمار می آید. از لحاظ صنايع انرژی چه در بحث نیروگاه های فسیلی و چه در بحث نیروگاههای اتمی، قابليتهاي عظيمي دارد همچنین از نظر توانمندیهای صنعتی کشور پیشرفته ای است. روسیه دارای زمین های کشاورزی و آب فراوان است که به نظر من در آینده می تواند به تنهایی منبع تهیه مواد غذایی برای تمام کشورهای منطقه باشد. در مقابل ایران قابلیتهای کشاورزی دارد ولی آب و زمین مناسب كم دارد، بنابراین ما می توانیم تامین نیروی انسانی و خدمات فنی و مهندسی را بر عهده بگیریم، و با مشارکت روسها کار تولید و تامین غذاي منطقه را به عهده بگیریم، و کل کشورهای منطقه را با این تولیدات و محصولات بهره مند نماییم. با استفاده از ظرفیتهای کشاورزی روسیه، می توان دانه های روغنی و خوراک دام تولید نمود و در کل باید گفت که با مشارکت هم می توان در منطقه امنیتی غذایی حاصل نمود. روسیه در حوزه تکنولوژیها ظرفیت بسیار بالایی دارد. شاید افرادی که با تولیدات و محصولات روسیه آشنایی و سروکار داشتند، زمختی این محصولات از نظرشان مطلوب نباشد، اما زمختی محصولات روسی ناشی از یک تفکر غیر رقابتی حاکمیت دولت بر اقتصاد بوده، که در دوران کمونیست اتفاق افتاده است. دانش و تکنولوژی مفید در این کشور وجود دارد، و این دانش و تکنولوژی می تواند با ذوق و سلیقه ایرانی توسعه پیدا کند. ما امروز در حوزه بیوتکنولوژی قابلیتهای خیلی بالایی داریم، و حتی محصولاتی را در اختیار داریم که خود روسها نیز آنرا ندارند. بنابراین سخن من در این است که ما باید دانش را از آنها گرفته و با سلیقه ایرانی آنرا توسعه دهیم، از این ظرفیت ها استفاده نموده و تلاش نماییم تا از حوزه واردات خارج شده و تبدیل به یک صادرکننده خوب شویم. من می توانم بگویم کمتر زمینه ای است که روسیه ظرفیت و توان انجام آن را نداشته باشد. ضمن اينكه علاقه به همکاری با ایران هم در آحاد مردم آن وجود دارد. روسها ما را یک ملت متمدن و دارای تاریخ و ادبیات بسیار غنی، و ارزشهاي اخلاقي و ديني می دانند، و از توسعه روابط فرهنگی و اقتصادي با ایران استقبال می نمایند. بنابراین، هم در طرف مقابل علاقمندی به توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی وجود دارد، و هم مانع عمده ای برای توسعه روابط وجود ندارد. و به قول قدیمی ها مقتضی موجود و مانع مفقود است. البته باید گفت که موانعی مثل جریانهای غرب گرا و صهیونیست اکنون در روسیه کماکان تلاش می کنند تا ما به روسیه نزدیک نشویم، اما در بین حاکمیت و اکثریت مردم علاقه به توسعه روابط وجود دارد. مورد بسیار مهم دیگر که غرب نیز شدیدا بر آن دست گذاشته است مسئله انرژی و نفت و گاز است. تلاش غرب بر آن است تا پتانسیل های نفت و گازی ما زمین گیر شود. در حالي كه روسیه کمپانیها و صنایع بسیار توسعه یافته ای در نفت و گاز دارد که ایران در همکاری با روسیه می تواند، ظرف یک دهه از صنایع غرب بی نیاز شود. بنابراین به نظر من فرصتها نا محدود است، فقط چون فضای شوروی بسته بوده ، باعث شده تا این کشور را به خوبی نشناسیم. به نظر من وجود تحریم های کنونی بر علیه ایران می تواند اجیار مفیدی باشد، و باید آن را یک فرصت تلقی کنیم و از آن در جهت توسعه روابط علمی، فرهنگی، اقتصادی بهره ببریم، ضمن اینكه در کنار آن روابط سیاسی دو کشور نیز تقویت می شود.
– مرکز بین المللی مطالعات صلح: شما اکنون از سطح تعاملات موجود بین دو کشور راضی هستید؟
خیر، تعاملات ما با این کشور واقعا ناچیز و اندک است. به نظر من ۵۰ میلیارد يورو روابط سالیانه حداقل میزانی است که زمينه دارد، و اکنون میزان روابط ما و روسیه ۳ میلیارد يورو در سال است، که این رقم بسیار کم است. جای تاسف است که به دلیل عدم شناخت دقیق ما هنوز نتوانستیم بهره کافی را از این کشور ببریم. البته در دهه اول بعد از فروپاشی امنیت سرمایه گذاری در روسیه ضعیف بود و شفافیت قانونی کمی وجود داشت، اما اکنون این وضعیت بهبود یافته و اگر کسی شریك اقتصادی مناسبی در این کشور بیابد به راحتی می تواند فعالیت اقتصادی خود را آغاز نموده و توسعه دهد..
– مرکز بین المللی مطالعات صلح: جناب آقای سفیر اگر در جهت تکمیل سخنان خود ذکر مطلبی را ضروری می دانید لطفا بفرمایید؟
من می خواستم از طریق رسانه شما از مردم شریف و بزرگوار ایران تشکر کنم. روسهایی که از ایران برمی گردند، می گویند زیبایی های طبیعی، مناظر و بناهای تاریخی و پیشرفتهای مدنی ایران همه در یک طرف، اما چیزی که ایران را در میان کشورهای دنیا منحصر به فرد می کند و انسان را تشویق می کند که بارها به این کشور سفر کند مردم ایران هستند. رفتار مثال زدنی مردم ایران، برخورد گرم و مهمان نوازی خوب است، که از صفات همیشگی مردم کشورمان بوده و می باشد. من از مردم خوب کشورم سپاسگزارم که باعث آبرو، افتخار و عزت می شوند. اکنون که دنیا بر علیه ما تا این اندازه تبلیغات منفی و سیاه نمایی می کند، و ما نیز گستردگي رسانه هاي آنان را نداریم، بهترین راه همین است که مردم با رفتار خوب خود نشان دهند که ايران چگونه كشوري است و تبلیغاتی که غرب بر علیه ما می کند جز دروغ و کینه ورزی چیز دیگری نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید بسیار سپاسگزاریم.
