پیام علی لاریجانی به امریکا

آماده مذاکره واقعی و مذاکره برای بازسازی روابط هستیم

اسلام ذوالقدر پور

پژوهشگر روابط بین الملل 

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

سیاستگذاری عمومی، جهانی است با هزاران راه رفته و هزاران راه نرفته که سیاستگذاران را به انتخاب، طرح ریزی و اجرای یکی از این راه‌های نرفته یا بازنویسی یک راه رفته مجبور می‌کند. فرآیندی که در سیاستگذاری خارجی، سخت‌تر و پیچیده‌تر شده و بقای بازیگر در نظام جهانی را دربرمی‌گیرد.

سیاستگذاری خارجی را می‌توان کارزار سیاست‌های پیشین با سیاست‌های جدید، دگرگونی سیاست‌های گذشته و برسازی آنها با تاکتیک‌ها و ابزارهای نوین دانست که بازطراحی و اجرای آنها نیازمند سیاستگذار هوشمند و توانمند می‌باشد. کارگزاری که به دانش و هنر سیاستگذاری تسلط داشته، هنر دیپلماسی و گفتار دیپلماتیک وی راهگشای بن‌بست‌های سیاست خارجی باشد.

ایران پساجنگ 12 روزه 1404 در روندی از ابهام راهبردی فرو رفته که سیاستگذاری خارجی آن فراتر از دانش رایج روابط بین الملل، نیازمند هنر سیاستگذاری و هنر دیپلماسی است که تنها از عهده وزارت امورخاجه برنمی‌آید. در چنین بستری از ابهام راهبردی که برخی آن را با سرگردانی و بلاتکلیفی اشتباه می‌گیرند، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نقش اصلی در هنر دیپلماسی هوشمند ایران را بازی می‌کنند.

تغییر دبیر شورای عالی امنیت ملی و انتخاب دکتر علی لاریجانی به جای سردار علی‌اکبر احمدیان، گرفتن پرونده مذاکرات هسته‌ای از دریابان علی شمخانی و واگذاری آن به آقای لاریجانی که گذار راهبردی ایران از راهبرد تهاجمی به راهبرد تضمین بقای ایران می‌باشد، مؤلفه روند جدید سیاستگذاری خارجی ایران در چارچوب مدیریت هوشمند و سازگاری با دگرگونی هندسه قدرت منطقه‌ای و جهانی است.

دکتر لاریجانی در سفر اخیر خود به پاکستان، پیرامون چگونگی مذاکرات ایران و ایالات متحده امریکا در مصاحبه و همچنین در یک توئیت، از مفهوم و نگرش جدید ” مذاکرات واقعی ” نام بردند که می‌تواند روند راهبرد بقای ایران در رویکرد شورای عالی امنیت ملی را توصیف کند.

گفتار دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران با رمز ” مذاکرات واقعی ” را می‌توان در چارچوب پیام هوشمند و اعلام سازگاری با نظام جهانی، در مؤلفه‌های زیر تفسیر کرد:

یکم – تمنای امریکا برای مذاکره: سخنان علی لاریجانی پیرامون مذاکره واقعی را نمی‌بایست تنها از چشم انداز نیاز ایران بررسی نمود، زیرا دولت امریکا به‌ویژه دونالد ترامپ در یک سال اخیر، بارها از مذاکره و آمادگی برای یک توافق مطلوب میان دو کشور سخن گفته‌اند.

تمنای دولت ترامپ برای مذاکره مستقیم با ایران که در چارچوب گفتگوی نمایندگان ارشد دو کشور است را می‌توان بخشی از سیاست نمایشی ترامپ به عنوان منجی صلح جهانی دانست که تلاش دارد خود را شایسته اسطوره صلح و جایزه صلح نوبل معرفی کند.

مذاکره واقعی موردنظر آقای لاریجانی، پاسخی شفاف به تمنای دولت امریکا می‌باشد که توپ درخواست مذاکره مستقیم را به زمین ایالات متحده انداخته و زیربنای مذاکره مستقیم را مذاکره واقعی اعلام می‌کنند.

دوم – پیام آمادگی ایران برای سازگاری: اعلام این‌که ” ایران مذاکرات واقعی را رها نکرده و نخواهد کرد ” از سوی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به منزله آشکارسازی برقراری مذاکره یا گفتگوی ایران و امریکا در شرایط کنونی و در آینده نزدیک می‌باشد.

گفتگوی کنونی ایران و امریکا با میانجیگری برخی دولت‌های منطقه‌ای ( عربستان، مصر، عمان، پاکستان، ترکیه و …) ادامه دارد. این روند بیانگر راستگویی ایران برای مذاکرات اثربخش و سازگاری با شرایط جدید منطقه و جهان در چارچوب نرمش قهرمانانه است.

سوم – مذاکره برای اصلاح روابط: پیام مهم گفتار یک ماه گذشته دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران با رمز مذاکره با غرب، بر اصل مذاکره برای اصلاح روابط ایران و امریکا استوار بوده است. این رویکرد در دو نوشته ایشان در شبکه اجتماعی X قابل بررسی است که:

1- رهبران ایران دشمنی ذاتی با غرب نداشتند، بلکه رفتار سیاسی و امنیتی غرب بود که همکاری‌ها را دچار بحران کرد.(20 آبان 1404)

2- ما مذاکرات واقعی را می‌پذیریم، نه مذاکرات تصنعی و نتیجه مذاکرات نباید از پیش تعیین شده باشد.(5 آذر 1404)

این دو پیام دبیر شورای عالی امنیت ملی با این فرمایش حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رهبر ایران در سخنرانی 12 آبان 1372 به مناسبت روز 13 آبان همخوانی دارد که هدف اصلی مذاکره واقعی را چنین می‌دانند:<< آمریکا می‌گوید: بیایید مذاکره کنیم. نمی‌گوید: بیایید رابطه برقرار کنیم.>>¹

علی لاریجانی در دو توئیت خود در یک ماه گذشته بر عدم دشمنی ایران با غرب و مذاکره واقعی تأکید داشتند. این رویکرد دبیر شورای عالی امنیت ملی را می‌توان تصمیم حکمرانی دانست. این تصمیم، مذاکره با غرب به‌ویژه ایالات متحده را راهکار دگرگونی و بهبود روابط ایران و ایالات متحده امریکا یا برقراری همکاری‌های پیشین میان دو کشور قلمداد می‌کند.

*

مذاکره و گفتگوی دیپلماتیک، بخشی از قدرت حکمرانی و اداره امور در نظام جهانی است که برای تحقق اهداف هر بازیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تعریف زیربنای سیاستگذاری خارجی ایران پساجنگ 12 روزه شده که گویا دستورکار دکتر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز می‌باشد.

این رویکرد گفتاری دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران پیرامون مذاکره واقعی با امریکا را می‌توان پیامی آشکار به سیاستگذاران ایالات متحده دانست که ایران آماده مذاکره واقعی برای اصلاح و بهبود روابط ایران و امریکا در چارچوب الگوی نرمش قهرمانانه و سازگاری فراگیر با دگرگونی هندسه قدرت جهانی است.

مذاکره واقعی موردنظر ایران، روندی است که همزمان با مذاکرات دو کشور، تهاجم به ایران را دنبال نکرده و مذاکره برای مذاکره نباشد. این رویکرد برای دستیابی به توافق مطلوب دو بازیگر و رهایی ایران از وضعیت نه جنگ نه صلح، ضروری است تا ایران بتواند به بازیابی و بازسازی منابع توان راهبردی خود در منطقه و نظام جهانی بپردازد. 

منابع:

1- https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2691