دامنه همکاری های نوین فرانسه و هند

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

از نظر ژئوپلیتیکی، هند مدت‌ها شریک استراتژیک فرانسه بوده است. فرانسه به عنوان یک قدرت در اقیانوس هند،- جایی که بیشتر منطقه اقتصادی انحصاری آن به دلیل قلمروهای ماوراء دریای اش در آنجا قرار دارد-، نگران نفوذ چین است. هند نیز شرایطی همانند فرانسه دارد چراکه در نتیجه حضور چین در پاکستان، میانمار، نپال و بنگلادش تحت فشار قرار گرفته است. این منافع متقابل در منطقه تا حدی جایگاه هند را در استراتژی ایندو-پاسیفیک فرانسه توضیح می دهد که اولین بار توسط امانوئل ماکرون در ماه می 2018 در سخنرانی در سیدنی استرالیا عنوان گردید و در آن استراتژی چین در این منطقه را یک تغییرگر بازی توصیف کرد. از این رو به نظر می رسد هدف مشارکت هند و فرانسه این است که مکمل مشارکت های دیپلماتیک مانند«Quad» و «AUKUS» باشند. ردپای رو به رشد چین در منطقه ایندو-پاسیفیک نیاز به تقویت چندجانبه گرایی برای کاهش ناامنی را افزایش می دهد، زیرا موضع چین به طور فزاینده ای به عنوان اجبار تلقی می شود.

البته هند تا حد زیادی در مقابل چین محتاطانه عمل می کند به این دلیل که 1)- اقتصاد هند بسیار ضعیف تر از چین است و این کشور به عنوان بزرگترین شریک تجاری مطرح است که هند به شدت به آن متکی است؛ 2)- دهلی نو ترجیح می دهد به توسعه طلبی سرزمینی چین به هیمالیا، که در تصاویر ماهواره ای قابل مشاهده است، واکنش نشان ندهد تا از خصومت ها جلوگیری کند؛ 3)- هند و چین به همکاری در بریکس ادامه می‌دهند تا قدرت‌های غربی را از مواضع قدرت خود در سیستم بین الملل دور نمایند، عمدتاً به این دلیل که هر دو دیدگاه نظم بین‌المللی لیبرال را رد می‌کنند.

با این حال پاریس و دهلی نو علاوه بر ملاحظات ژئوپلیتیکی با چین، بر قراردادهای بزرگ در صنایع انرژی، هوافضا و دفاعی متمرکز هستند. از دهه 1970، هند اورانیوم غنی‌شده را از فرانسه برای نیروگاه‌های هسته‌ای خود تأمین می‌کرد و این در حالی بود که فرانسه در زمان تحریم این کشور توسط ایالات متحده از مواضع هند دفاع کرده بود. از سوی دیگر در سال 2005 هند شش زیردریایی کلاس اسکورپن و در سال 2015 36 فروند هواپیمای رافال و همچنین بسیاری از هواپیماهای ایرباس از جمله 500 فروند«A320» خریداری کرد(1). فرانسه به عنوان دومین صادرکننده بزرگ ملزومات امنیتی-دفاعی به هند، می تواند شریک مهمی برای تولید داخلی دفاعی، اشتراک فناوری و تحقیقات باشد. تحت این شرایط در اکتبر 2023، هند درخواست رسمی از دولت فرانسه برای خرید 26 فروند هواپیمای رافال به ارزش 6 میلیارد دلار برای نیروی دریایی هند کرد که به طور قابل توجهی می تواند توانایی های این کشور را در اقیانوس هند تقویت نماید. همچنین پس از موفقیت برنامه ساخت زیردریایی«P-75Kalvari»، شرکت«Mazagon Dockyard Ltd» و گروه نیروی دریایی فرانسه توافق نامه ای را برای ساخت سه زیردریایی«Scorpene» برای نیروی دریایی هند امضاء کردند(2).

از سوی دیگر فرانسه برای ایجاد یک خط مونتاژ هلیکوپترها«H125» در هند، که دومین خط مونتاژ آن در این کشور خواهد بود، شریک خواهد شد. ضمن اینکه فرانسه متعهد شد تا تسهیلاتی را برای دانشجویان هندی در مؤسسات فرانسوی تا سال 2030 ارائه دهد و یک ویزای شنگن پنج ساله برای دانشجویان هندی که دوره کارشناسی ارشد خود را در فرانسه می گذرانند در نظر خواهد گرفت(3).

در مجموع در سال2024 هند و فرانسه نقشه راه صنعتی دفاعی را برای همکاری در تولید تسلیحات دفاعی، برای همکاری آینده در طراحی و توسعه مشترک سخت افزار نظامی و همچنین توافقنامه های در زمینه همکاری فضایی اعلام کردند. این نقشه راه بخشی از توافقات بین دو کشور بود که در جریان مذاکرات بین نخست وزیر نارندرا مودی و امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در جیپور در 25 ژانویه امضاء شد(4). این در حالی بود که دو کشور در دیدار سران عالی رتبه، پیامدهای بحران اوکراین، امنیت انرژی و غذا و همچنین دسترسی آسیب پذیرترین کشورها به منابع مالی را مدنظر قرار دادند(5). در هر صورت انتظار می رود نقشه راه به بخش های دفاعی هند و فرانسه کمک کند تا در پروژه هایی که نیاز به طراحی و تولید مشترک دارند، شریک شوند، همچنین بر سایر زمینه ها از جمله هوا- فضا، دریایی، جنگ زمینی، رباتیک و فناوری هوش مصنوعی متمرکز خواهد بود.

در حالی که تجارت دفاعی یک عنصر حیاتی در تدوام رابطه بین هند و فرانسه باقی خواهد ماند، دو کشور به طور فزاینده ای دامنه روابط خود را در حوزه های دیگر نیز گسترش می دهند که تامین کننده اهداف ژئوپلیتیکی مشترک آنان در منطقه ایندو-پاسیفیک را شامل شود. از این رو افزایش همکاری دفاعی بین هند و فرانسه با اهداف مشترک آنها در منطقه ایندو-پاسیفیک مطابقت دارد. در حالی که آرمان های منطقه ای دهلی نو توجه طولانی مدت به مسائل دریایی را تضمین می کند، استراتژی ایندو-پاسیفیک فرانسه بر دفاع از حاکمیت ارضی و دسترسی به مناطق مشترک دریایی به عنوان مهمترین اهداف تأکید دارد. فرانسه خود را به عنوان یک قدرت متعادل کننده در میان رقابت ایالات متحده و چین برای محافظت از سرزمین های خود در منطقه ایندو-پاسیفیک نشان می دهد.

قابل ذکر است که هند و فرانسه به دنبال افزایش همکاری با جزایر اقیانوس آرام هستند که در آن تغییرات آب و هوایی به عنوان برجسته ترین چالش در نظر گرفته می شود. هند و فرانسه سابقه همکاری بسیار خوبی به ویژه در زمینه های امنیتی، زیرساخت ها و عملیات امداد رسانی در بلایای طبیعی با کشورهای جزیره ای منطقه اقیانوس هند «IOR» دارند.

همچنین هند و فرانسه یک چشم انداز استراتژیک برای اقیانوس هند اتخاذ کردند که مستلزم توافقنامه دسترسی متقابل برای تأسیسات نظامی و گشت زنی های هماهنگ آنها بود. همکاری هند و فرانسه امکان سرمایه کافی برای پیگیری تحقیقات علمی در زمینه هایی مانند نظارت دریایی و نقشه برداری دریایی را فراهم می کند، در حالی که به کشورهای جزیره ای راه های بیشتری برای کمک های توسعه ای ارائه می دهد. بنابراین، توسعه روابط هند و فرانسه می تواند مشارکت امنیت دریایی در منطقه را افزایش دهد و در عین حال به فعالیت های توسعه نیز کمک نماید(5).

چشم انداز

به نظر می رسد قرار است بخش‌های دفاعی هند و فرانسه به هم نزدیک‌تر شوند، چراکه دو کشور نقشه راه صنعتی دفاعی را در جریان سفر امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به هند در سال 2024 نهایی کردند. این شرایط تا حد زیادی به تلاش چین برای نفوذ و حضور در منطقه ایندو-پاسیفیک مرتبط است. 

از سوی دیگر با توجه به اینکه رقابت قدرت های بزرگ از عرصه خشکی به عرصه دریا کشیده شده است، از این رو ایجاد روابط با کشورهای مجمع الجزایری و همچنین کشورهای ساحلی منطقه ایندو-پاسیفیک در اولویت این قدرت ها قرار گرفته است. تحت این شرایط هند و فرانسه تمایل دارند استراتژی های را در ارتباط با هماهنگی مکانیزم های دفاعی-امنیتی، سیاست های تجاری و توسعه صادرات را برای حفظ نفوذ خود در منطقه تدوین و عملیاتی نمایند که نیاز به توسعه همه جانبه روابط دارد.

کلید واژگان: هند، فرانسه، ایندو-پاسیفیک، دفاعی-امنیتی، مریم وریج کاظمی

1-https://mondediplo.com/2023/07/14india-france

2-https://www.thehindubusinessline.com/news/national/india-and-france-agree-on-mutually-beneficial-defence-industrial-partnership-roadmap/article67780603.ece

3-https://www.livemint.com/news/india/france-ties-up-defence-deal-sets-indian-students-target-11706290703296.html

4-https://www.thehindu.com/news/national/india-france-announce-defence-industrial-roadmap-space-defence-cooperation-after-modi-macron-meet/article67780915.ece

5-https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/india/news/article/india-visit-by-catherine-colonna-1-3-march-2023

6-https://thediplomat.com/2024/01/india-france-relations-new-avenues-for-cooperation-in-the-indo-pacific