چشم انداز بحران مرزی چین و هند

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

هند مدعی حدود 15000 مایل مربع از قلمرو تحت کنترل چین در آکسای چین است، در حالی که چین تاکید دارد آروناچال پرادش هند (حدود 34000 مایل مربع) جزئی از تبت جنوبی به شمار می آید(1). بدین ترتیب ناکامی در تعیین مرزهای چین و هند به طور واضح منجر به ایجاد خط کنترل واقعی(LAC)(2100 مایل) شده است(2). درگیری در دسامبر 2022 بین نیروهای چینی و هندی در امتداد(LAC) روند نگران کننده «یک قدم به جلو، دو قدم به عقب» را برجسته کرد. ضمن اینکه، در سال های اخیر سیاست خارجی دهلی نو بیشتر به سمت مقابله با پکن بوده است تا تعامل و مناقشه مرزی روابط دوجانبه را به طور فزاینده ای خدشه دار کرده است.

اولین درگیری مرزی مرگبار بین دو کشور در 45 سال گذشته در 15 ژوئن 2020 در دره رودخانه گالوان رخ داد که در آن 20 سرباز هندی و حداقل چهار سرباز ارتش چین(PLA) کشته شدند. در 9 دسامبر 2022، نیز نیروهای چینی و هندی در امتداد مرز مورد مناقشه در کوه‌های نزدیک تاوانگ در ایالت آروناچال پرادش در شمال شرقی هند پس از تلاش حدود 300 سرباز ارتش چین برای عبور از مرز با یکدیگر درگیر شدند و خساراتی بر جا ماند. در این راستا هند با چالش بسیار پیچیده ای از سوی چین مواجه است. 

در سال‌های اخیر، چین از طریق توسعه زیرساخت‌ها، استقرار پایگاه ها و تجهیزات نظامی، ارتقاء توانمندی‌ها در حوزه های مختلف، مناقشات مرزی با هند را افزایش داده است(3).چین در حال برنامه ریزی برای ارتقاء دو شهر تبتی در امتداد مرز مورد مناقشه با هند است، اقدامی که ممکن است به تحکیم تسلط خود بر منطقه کمک کند اما خطر تشدید تنش ها را به دنبال دارد(4). همچنین چین اعلام کرد که در حال «تغییر نام» 11 مکان در آروناچال پرادش است که ادعا می کند بخشی از تبت است. وزیر کشور هند ضمن بازدید از منطقه مرزی با این جمله که «زمان هایی که هر کسی می توانست به سرزمین هند تجاوز کند گذشته است» به پکن پاسخ داد و آن را نقض حاکمیت ارضی هند خواند. در آن منطقه چین در حال ساخت بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن، پل‌ها، خطوط هوایی و پایگاه‌های نظامی پیشرفته، مسکن مدرن و برج‌های(G5) بوده است، در حالی که بسیاری از مناطق مرزی هند در همان موقعیت توسعه نیافته و هنوز فقیر هستند. دهلی نو به خصوص در حوزه اقتصادی با افزایش نظارت و تحریم سرمایه‌گذاری‌ها و شرکت‌های چینی به تخلفات مرزی پکن پاسخ داد(5).

توسعه زیرساخت و گشت‌های نظامی در امتداد(LAC) ممکن است سرمایه‌گذاری‌های نظامی جدید، هم متعارف و هم هسته‌ای را تحریک کند و به نوبه خود، این سرمایه گذاری ها احتمالا تنش ها را در امتداد مرز افزایش می دهد(6). بی شک منطقه در حال تجربه یک معضل امنیتی است که در آن کشورهای مجهز به سلاح هسته‌ای – چین، هند و پاکستان – پیشرفت‌های زرادخانه‌های خود را به عنوان پاسخی به تهدیدات دشمنان خود توجیه می‌کنند. لازم به ذکر است اگرچه ممکن است هند از نظر جمعیت از چین پیشی گرفته باشد، اما از نظر اقتصادی و هزینه های نظامی به هیچ وجه نزدیک به این کشور نیست. در سال 2022، چین 230 میلیارد دلار برای بودجه دفاعی هزینه کرد یعنی سه برابر بیشتر از هند. 

از سوی دیگر واشنگتن در آنچه بین هند و چین اتفاق می افتد، منافع استراتژیک دارد و افزایش چشم انداز خصومت مرزی هند و چین پیامدهایی برای ایالات متحده و استراتژی ایندو-پاسیفیک آن در بر خواهد داشت. کارشناسان معتقدند از آنجایی که ایالات متحده نقش هند در منطقه ایندو-پاسیفیک و چگونگی به حداکثر رساندن همکاری ایالات متحده و هند برای رویارویی با چالش های امنیتی در این منطقه را در نظر میگیرد، سیاست گذاران ایالات متحده باید از نزدیک نظارت داشته باشند و آماده پاسخ سریع به بحران های مرزی هند و چین در آینده باشند(7).

اما با تمام بحران و تنش های بین دو کشور، مراودات تجاری چین و هند  66.4 میلیارد دلار بوده است. اگرچه هند از کسری تجاری حدود 35 میلیارد دلاری رنج می‌برد16 قرارداد امضا شده در جریان سفر «شی»، سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری چین در تجهیزات برق هند، خودرو، توسعه زیرساخت ها و خطوط هوایی هند را به ارث خواهد برد. برای هند، تضمین سرمایه گذاری خارجی یک اولویت حیاتی است و اگر «مودی» در مورد همکاری در موسسات جهانی با سایر اعضاء بریکس جدی باشد، باید روابط دهلی نو با پکن را کاهش دهد. اما برای چین که درگیر اختلافات شدید ارضی با همسایگانش در جبهه شرقی اقیانوس آرام است، بهبود روابط با هند از اهمیت امنیتی بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.

چین در حال دستیابی به قدرت و نفوذ در منطقه ایندو-پاسیفیک – جایی که هند برای مدت طولانی قدرت غالب بوده است – و از آن به عنوان عرصه دیگری برای رقابت استراتژیک خود با ایالات متحده استفاده می کند. با توجه به تجارت اروپا با منطقه و تعامل پیچیده روابط بین چین، ایالات متحده، هند، روسیه و اتحادیه اروپا، بحران های شکل گرفته عواقب شدیدی نه تنها برای منطقه، بلکه برای اروپا نیز خواهد داشت(8).

با این حال در دیدار مقامات هند و چین برای هجدهمین دور مذاکرات در سطح فرماندهان عالی رتبه نظامی، تحلیلگران نظامی چین مدعی شدند که اختلاف مرزی از «بن بست» به «مدیریت عادی» تبدیل شده است. همچنین در بیانیه ای که توسط وزارت امور خارجه هند منتشر شد، آمده است که دو طرف گفتگوی باز و کامل داشتند. در این گفتگوها حل و فصل مسائل مربوط به بخش غربی در امتداد(LAC) ، ایجاد صلح و آرامش در مناطق مرزی و پیشبرد روابط دوجانبه مورد تاکید قرار گرفت(9). در این راستا کارشناسان معتقدند که دو کشور مایلند اختلافات مرزی خود را کنار بگذارند تا از روابط اقتصادی رو به رشد خود سود ببرند زیرا رشد اقتصادی هدف اصلی منافع ملی است(10).

چشم انداز

به نظر می رسد با ارتقاء ژئواستراتژی ایندو-پاسیفیک دو کشور چین و هند به طور فزاینده ای سیاست های مرزی خود را از تهدیدات نظامی به گسترش مراودات اقتصادی-تجاری برای حفظ نظم جهانی چند قطبی تغییر دهند. اگرچه نظامی سازی مرزها و مناطق پیرامونی آن تا مدتها مورد توجه خواهد بود اما به دلیل نیاز و منافع قدرتهای صنعتی به حفظ ثبات و امنیت در منطقه ایندو-پاسیفیک با محوریت هند در جهت تجارت آزاد و انعطاف‌پذیری زنجیره تامین، شیوه ای مسالمت آمیز مدیریت مرز در نظر گرفته خواهد شد و چشم انداز امنیتی و محیط استراتژیک جنوب آسیا مبتنی بر توسعه زیرساخت‌های تجاری –اقتصادی خواهد بود.

کلید واژگان: هند, چین, مرز, تنش ,بحران, ایندو-پاسیفیک, مریم وریج کاظمی

1-https://apnews.com/article/india-china-border-dispute-940fd413a8acd136a9a8a3dfa815e3ad

2-https://www.birmingham.ac.uk/research/perspective/china-india-topgyal.aspx

3-https://www.livemint.com/news/india/india-facing-very-complicated-challenge-from-china-jaishankar-on-india-china-border-dispute-11685242593332.html

4-https://www.rand.org/pubs/external_publications/EP70026.html

5-https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3216098/chinas-moves-assert-control-along-disputed-border-risk-further-tensions-india

6-https://www.usip.org/publications/2023/05/why-we-should-all-worry-about-china-india-border-dispute

7-https://www.cnas.org/publications/reports/india-china-border-tensions-and-u-s-strategy-in-the-indo-pacific

8-https://ecfr.eu/article/here-be-dragons-india-china-relations-and-their-consequences-for-europe

9- https://eurasiantimes.com/india-china-border-conflict-beijing-says-all-is-well-new-delh

10-https://www.chathamhouse.org/2023/03/india-china-relations-quad-answer