تعلیق معاهده نیو استارت و آینده کنترل تسلیحات

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

پوتین یک روز پس از سفر رئیس جمهور بایدن به اوکراین، مشارکت روسیه در آخرین معاهده تسلیحات هسته ای نیواستارت را متوقف کرد. او دولت آمریکا را به انجام یک جنگ ترکیبی علیه روسیه و تشدید بدخواهانه درگیری در اوکراین متهم کرد.پوتین ادعا می‌کند که ایالات متحده به طور اساسی محیط امنیتی را تغییر داده است. رئیس‌جمهور روسیه علت این تعلیق را تحمیل  یک شکست استراتژیک  و ادعای تأسیسات هسته‌ای روسیه از طرف آمریکا و ناتو دانست. این تعلیق تحلیل گران را در برابر سوالات  متعددی از جمله “تعلیق” معاهده هسته ای نیو استارت توسط پوتین چیست؟تعلیق این  معاهده چه تأثیری بر جنگ در اوکراین خواهد داشت؟ آیا آمریکا درنیو استارت باقی خواهد ماند؟ آیا این تعلیق باعث مسابقه تسلیحاتی خواهد شد؟ قرار داده است.

– معاهده هسته ای نیو استارت

بر اساس این معاهده که در سال 2010 امضا شد و تا سال 2026 تمدید شد، مسکو و واشنگتن متعهد شدند که بیش از 1550 کلاهک هسته ای استراتژیک و حداکثر 700 موشک و بمب افکن دوربرد مستقر نکنند.لذا این معاهده که بر مبنای محدودیت هسته ای منعقد شد ،لازم است که به طور اختصار مورد بررسی قرار گیرد:

الف)ساختار معاهده: معاهده بین آمریکا و فدراسیون روسیه در مورد اقداماتی برای کاهش بیشتر و محدود کردن تسلیحات تهاجمی استراتژیک، که به عنوان معاهده نیو استارت نیز شناخته می‌شود، امنیت ملی آمریکا را با اعمال محدودیت‌های قابل راستی‌آزمایی برای تمامی نیروهای مستقر بین قاره‌ای روسیه افزایش می‌دهد.

ب) محدودیت‌های تهاجمی استراتژیک: اساس این معاهده، آمریکا و فدراسیون روسیه هفت سال تا سال2026 فرصت داشتند تا محدودیت‌های اصلی معاهده در مورد سلاح‌های تهاجمی استراتژیک را رعایت کنند و سپس موظف به حفظ این محدودیت‌ها برای تا زمانی که معاهده به قوت خود باقی است.

ج)ساختار نیرو: هر یک از طرفین این انعطاف را دارد که برای خود ساختار نیروهای خود را که تابع محدودیت‌های مرکزی است تعیین کند. پیمان نیواستارت به ایالات متحده انعطاف پذیری برای استقرار و حفظ نیروهای هسته ای راهبردی را به گونه ای می دهد که به بهترین نحو در خدمت منافع امنیت ملی خود باشد.

د)راستی‌آزمایی و شفافیت: این معاهده شامل رویه‌های دقیق برای اجرا و راستی‌آزمایی محدودیت‌های مرکزی در مورد سلاح‌های تهاجمی استراتژیک و کلیه تعهدات معاهده است. .

مفاد راستی‌آزمایی معاهده نیواستارت آمریکا را قادر می‌سازد تا پایبندی روسیه به این معاهده را ارزیابی کند و دریچه‌ای حیاتی به نیروها و عملیات هسته‌ای بین قاره‌ای روسیه به آمریکا بدهد. (1) 

– علل تعلیق معاهده هسته ای نیو استارت توسط پوتین 

دلایل کوتاه مدت و بلندمدتی برای تعلیق مشارکت روسیه در نیواستارت وجود دارد. در کوتاه مدت، روسیه احتمالا امیدوار بود که از نیواستارت به عنوان اهرمی علیه آمریکا استفاده کند تا واشنگتن را متقاعد کند که کمک نظامی به اوکراین را متوقف کند. دلایل بلندمدت این است که پوتین به زرادخانه راهبردی روسیه  تکیه می‌کند و از کنترل تسلیحات به عنوان ابزار دیگری برای سرزنش غرب برای بدتر شدن محیط ژئوپلیتیکی استفاده می‌کند. چنانچه روسیه به سرعت واشنگتن را به تضعیف نیو استارت متهم کرد. (2)

این اولین بار نیست که پوتین یک توافق نامه تسلیحاتی را تعلیق می کند. بسیاری از مقامات سابق و کارشناسان منع اشاعه، اعلام پوتین در سال 2007 مبنی بر تعلیق معاهده نیروهای مسلح متعارف در اروپا توسط کرملین را که در سال پایانی جنگ سرد امضا شد، یادآوری کردند. روس‌ها در نهایت در سال 2015 از آن توافق خارج شدند و ادعا کردند که گسترش ناتو به کشورهای بالتیک و اسلوونی مفاد این پیمان را تضعیف کرده است.(3)

پوتین در سخنرانی خود خطاب به مردم روسیه گفت که روسیه مشارکت خود در این معاهده را به دلیل حمایت آمریکا از اوکراین به حالت تعلیق در می آورد و ایالات متحده و متحدانش در ناتو را متهم کرد که آشکارا برای نابودی روسیه تلاش می کنند.(4)

روسیه، آمریکا را مسئول تصمیم تعلیق این معاهده دانست و اعلام کرد واقعیت های اساسی ژئوپلیتیکی که زیربنای امضای این معاهده بود تغییر کرده است. همچنین واشنگتن را به عدم رعایت مفاد آن و تلاش برای تضعیف امنیت ملی روسیه متهم کرد.در عین حال بیان کرد در صورت تغییر سیاست آمریکا در قبال روسیه، مخالف از سرگیری مشارکت نیست.

یعنی تصمیم برای تعلیق مشارکت درنیو استارت قابل تغییر است. برای انجام این کار، واشنگتن باید اراده سیاسی خود را نشان دهد و با حسن نیت تلاش هایی برای تنش زدایی عمومی انجام دهد.روسیه و آمریکا با هم 90 درصد کلاهک های هسته ای جهان را در اختیار دارند.(5)

برای بیش از 50 سال، آمریکا و روسیه – دو قدرت هسته‌ای بزرگ جهان – به نوعی توافق نامه‌ای داشتند که توانایی آنها را برای تولید یا استقرار سلاح‌های هسته‌ای محدود می‌کرد. اعلام پوتین مبنی بر تعلیق مشارکت در پیمان نیواستارت می تواند به آن دوران پایان دهد و برخی از آن کارشناسان در مورد این که آیا این می تواند مسابقه تسلیحاتی دیگری به سبک جنگ سرد را راه اندازی کند یا خیر، بحث می کنند. تنش بین دو کشور بر سر جنگ در اوکراین تنها این نگرانی ها را افزایش می دهد.(6)

گرچه  روسیه اعلام کرده که مسکو به محدودیت های تعیین شده در این معاهده پایبند خواهد ماند و همچنین به تبادل اطلاعات با آمریکا در مورد پرتاب های برنامه ریزی شده موشک های بالستیک قاره پیما و زیردریایی بر اساس موافقت نامه اطلاع رسانی پرتاب موشک بالستیک در سال 1988 ادامه خواهد داد. اما این تصمیمات را به منظور “حفظ درجه کافی از پیش بینی و ثبات در حوزه موشکی هسته ای” گرفته شده است.(7) تحلیل گران این تعلیق را مقدمه مسابقات تسلیحاتی و چند قطبی شدن  سیاست جهانی می دانند. پوتین نیز بعد از حمایت ناتو از اوکراین مدعی شد که غرب به دنبال “شکست استراتژیک” روسیه است. او همچنین ادعا کرد که ایالات متحده به دنبال بازنویسی معماری امنیتی پس از جنگ جهانی دوم است، “برای ساختن جهانی به سبک آمریکایی که در آن تنها یک استاد وجود دارد”.(8)

– تاثیر تعلیق نیو استارت بر جنگ در اوکراین 

پوتین می تواند از سه جهت بر جنگ در اوکراین تأثیر بگذارد. اول، می تواند نشان دهد که روسیه زرادخانه استراتژیک خود را گسترش خواهد داد و از محدودیت های نیواستارت خارج خواهد شد. روسیه خطوط تولید موشکی باز دارد و علیرغم تحریم‌های غرب و جنگ جاری همچنان قادر به گسترش زرادخانه استراتژیک خود است. 

دوم، کنترل تسلیحات بخشی از کمپین گسترده تر مسکو برای نشان دادن آمریکا و ناتو به عنوان متجاوزان در اوکراین است. برای آمریکا و ناتو بسیار مهم است که به ارائه شواهدی که اطلاعات نادرست روسیه را به چالش می کشد، ادامه دهند تا مبادا وحدت اتحاد و حمایت از اوکراین را تضعیف کند.

در نهایت، تعلیق  نیو استارت اساساً یکی از معدود انجمن های باقی مانده برای گفتگو بین واشنگتن و مسکو را ساکت می کند. جنگ در اوکراین آگاهی از خطرات استفاده هسته ای و نیاز به کانال های ارتباطی بحران را افزایش داده است. (9)

-پایبندی آمریکا به نیو استارت 

در واکنش فوری وزیر امور خارجه آمریکا به تعلیق نیواستارت توسط روسیه، و غیرمسئولانه  دانستن آن نشان می‌دهد که آمریکا به تبعیت از محدودیت‌های نیو استارت ادامه می‌دهد و کنترل تسلیحات و سایر اقدامات کاهش خطر را، حتی بدون شریکی مایل در مسکو، دنبال خواهد کرد.  مقامات آمریکایی گفتند که دولت بایدن نگران بود که پوتین تصمیم بگیرد روسیه را به طور کامل از این معاهده خارج کند و دیگر محدودیت های توافق شده در مورد زرادخانه هسته ای را به رسمیت نشناسد.(10)

حفظ این دوره یک چالش برای آمریکا خواهد بود. از یک سو، دولت متعهد به تاکید مجدد بر کنترل تسلیحات، عدم اشاعه، و کاهش خطر برای تقویت ثبات، جلوگیری از رقابت‌های تسلیحاتی پرهزینه، و نشان دادن تمایل آمریکا برای کاهش برجستگی تسلیحات هسته‌ای در سطح جهانی است. از سوی دیگر، در مواجهه با گسترش زرادخانه های هسته ای روسیه و چین و عدم کنترل تسلیحات، دولت بایدن احتمالاً با فشار داخلی فزاینده ای برای خروج از نیواستارت و گسترش زرادخانه خود مواجه خواهد شد. این فشار ممکن است با راهنمایی‌های هسته‌ای آتی پنتاگون و تفکر در داخل دولت در مورد چگونگی بازدارندگی دو رقیب همتا و این که چه معنایی برای کنترل تسلیحات دارد، توجیه می‌شود.(11)

– مسابقه تسلیحاتی ناشی از تعلیق نیو استارت

تعلیق نیو استارت بیشتر به از بین رفتن کنترل تسلیحات کمک می کند و همچنین یکی از معدود تریبون های باقی مانده برای گفت وگو بین مسکو و واشنگتن را در زمان افزایش خطرات هسته ای حذف می کند.(12) تحلیل گران معتقدند مهم نیست چه اتفاقی می‌افتد، این پیشرفت برای آینده کنترل تسلیحات و کنترل رقابت تسلیحاتی نوید خوبی ندارد. زیرا جهان امروز در مسابقه تسلیحات هسته ای نیست. اما بسیار نگران کننده است که به زودی به آن دست خواهد یافت، زیرا نتیجه نهایی این است که این آخرین معاهده هسته ای است که بر تسلیحات هسته ای آمریکا و روسیه در حال اجرا است. بدیهی است که اکنون تحت فشار باورنکردنی قرار دارد و به طور بالقوه در حال فروپاشی است. چرا که سه سال دیگر منقضی می‌شود و هیچ گفت‌وگوی بین آمریکا و روسیه درباره آنچه پس از آن اتفاق می‌افتد در جریان نیست.(13)

این که آیا تعلیق نیو استارت از سوی روسیه آغازگر رقابت تسلیحاتی بعدی خواهد بود یا نه، با وجود تضمین کرملین مبنی بر این که قصد دارد به بخش‌های کلی توافق، حداقل تا تاریخ انقضای آن در سال 2026 پایبند باشد، یک سوال باز است. بعضی معتقدند که روسیه توانایی‌های شکست  – به دلیل تعداد بیشتری کلاهک هسته‌ای غیراستراتژیک روی موشک‌ها- بیشتری نسبت به آمریکا دارد. این کلاهک‌ها برای میدان نبرد با نیروهای دوستانه در نزدیکی طراحی شده‌اند. اما چسباندن آن کلاهک ها به موشک ها کار قابل توجهی خواهد بود.مسابقه تسلیحاتی نه به نفع روسیه و نه به نفع آمریکا نخواهد بود.

اما مشکل این است که اگر این معاهده به طور کامل از بین برود و محافظه کاران کنگره موفق به دریافت مجوز برای افزایش تعداد نیروهای مستقر (هسته ای) شوند، پوتین با تسلیحات آمریکایی بیشتری مواجه خواهد شد. و این اصلاً به نفع او یا آمریکا نیست.(14)

چشم انداز

بنظر می رسد احتمال بازگشت روسیه به نیو استارت ، از سرگیری بازرسی ها و جلسات BCC وجود دارد، هرچند بعید است. اما چه آمریکا و روسیه نیو استارت را احیا کنند، در مورد توافق جدیدی مذاکره کنند یا به مکانیسم‌های غیررسمی کاهش ریسک متوسل شوند، آینده کنترل تسلیحات خطرناک است. اول و مهم تر از همه، عدم اعتماد هر دو طرف وجود دارد. همان طور که آمریکا استراتژی بازدارندگی یکپارچه را دنبال می کند، باید کنترل تسلیحات یکپارچه را نیز دنبال کند. (15) همچنین تغییر و ترکیب بازیگران و فناوری های جدید برای کنترل تسلیحات بسیار متفاوت از کنترل تسلیحات گذشته است.چند قطبی شدن کمک به افزایش تسلیحات هسته ای خواهد کرد.

Reference

1-https://www.state.gov/new-start/

2-https://www.csis.org/analysis/russia-suspends-new-start-and-increases-nuclear-risks

3-https://www.nbcnews.com/politics/national-security/putin-russia-suspension-new-start-treaty-means-rcna71549

4-https://www.abc.net.au/news/2023-02-22/new-start-us-russia-arms-control-treaty-explainers/102008364

5-https://www.reuters.com/world/europe/russia-we-will-still-observe-nuclear-warhead-limits-under-new-start-2023-02-21/

6-https://www.nbcnews.com/politics/national-security/putin-russia-suspension-new-start-treaty-means-rcna71549

7-https://www.theguardian.com/world/2023/feb/21/putin-russia-halt-participation-new-start-nuclear-arms-treaty

8-https://www.theguardian.com/world/2023/feb/21/putin-russia-halt-participation-new-start-nuclear-arms-treaty

9-https://www.csis.org/analysis/russia-suspends-new-start-and-increases-nuclear-risks

10-https://www.theguardian.com/world/2023/feb/21/putin-russia-halt-participation-new-start-nuclear-arms-treaty

11-https://www.csis.org/analysis/russia-suspends-new-start-and-increases-nuclear-risks

12-https://www.csis.org/analysis/russia-suspends-new-start-and-increases-nuclear-risks

13-https://www.npr.org/2023/02/22/1158529106/nuclear-treaty-new-start-putin

14-https://www.nbcnews.com/politics/national-security/putin-russia-suspension-new-start-treaty-means-rcna71549

15-https://www.csis.org/analysis/russia-suspends-new-start-and-increases-nuclear-risks