پرهام پوررمضان
پژوهشگر حوزه روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
باری بوزان محقق حوزه امنیت معتقد است که امنیت هیچ کشوری صرفاً متکی بر خود نیست ازاین‌رو نمی‌توان فقط سطح ملی و جهانی را نقطه نظر قرار داد بلکه باید از مفهومی سخن گفت که می‌توان از آن تحت عنوان سطح تحلیل منطقه‌ای یاد کرد. منطقهٔ غرب آسیا یک مجموعه کاملاً امنیتی است دلیل این امر را می‌توان در مواردی همچون پدیده اسرائیل، موقعیت‌های اکونومیک، ژئوکالچر و ژئو استراتژیک و همچنین رقابت بر سر یافت هژمونی منطقه‌ای لحاظ کرد.
پیشینهٔ رابطهٔ اعراب و اسرائیل را می‌توان به چند دوره تقسیم کرد:
دوره 1: دورهٔ به رسمین شناخته نشدن اسرائیل: در این برهه زمانی چهار جنگ بین اعراب و اسرائیل شکل گرفت که به ترتیب در سال‌های 1948،1956،1967،1973 رخ داد این جنگ‌ها با امضای قرارداد صلح بین مصر و اسرائیل در سال 1979 به پایان رسید
دوره 2: سال‌های 1980 تا 2011: در این دوره اعراب و اسرائیل روابط بسیار پنهانی را پیگیری می‌کردند که با مذاکرات صلح مادرید در 1991 آغاز و با بعدی وسیع‌تر در مذاکرات صلح اسلو در 1993 به پایان رسید اما ماجرای 11 سپتامبر تأثیر بسیار زیادی در کم رنگ شدن این رخداد داشت.
دوره 3: از 2011 تا کنون: منازعهٔ بین اعراب و اسرائیل در بعدی کلان خود را به یک بازگیر مهم در این منطقه تبدیل کرده است و دلیل این امر هم ریشه در آن دارد که بحران‌هایی چون مسائل تاریخی، اختلافات ارضی و قومی و مذهبی تبدیل به یک ابر بحران در این ماجرا شده است. شاید سال‌های پیش این رابطه کم رنگ بود اما در این برهه زمانی به دلیل حضور مستشاری جمهوری اسلامی ایران و کمک به کنترل و از بین بردن گروه‌های تکفیری همچون داعش در این منطقه، عمق رابطهٔ اعراب و اسرائیل را گسترش داده است.
اما شاید در این قسمت از نوشتار بهتر است به این مسئله پرداخت که رابطهٔ بین اعراب و اسرائیل به‌صورت یک‌طرفه شکل‌گرفته است یا ائتلاف عبری –عربی یک رابطهٔ دوطرفه است .
دلایل گرایش اعراب به اسرائیل:
1-اسرائیل گزینه جایگزین ایالات‌متحده
اعراب به دلیل در معرض قرار گرفتن از طرف افکار عمومی جامعهٔ خود در رابطه با غرب و بخصوص ایالات‌متحده دچار چالش شده‌اند. این بدان معناست که از طرفی توان جدایی از وابستگی به‌خصوص در امر نظامی و دفاعی از ایالات‌متحده را ندارند و از طرف دیگر از وابستگی به این کشور و نگاه ایالات‌متحده به این کشورها دچار آسیب شده‌اند. ازاین‌رو نزدیک شدن به اسرائیل با توجه به افول قدرت امریکا با یک دیدگاه آینده‌پژوهانه می‌تواند یک استراتژی جایگزین باشد
2-جلوگیری از قدرت فزاینده جمهوری اسلامی ایران
پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سیاست صدور این انقلاب، در اذهان حکمرانان کشورهای عربی به یک چالش مهم ذهنی تبدیل شد. همین امر باعث شد تا این کشورها در جنگ تحمیلی عراق علیه ملت ایران به فکر تشکیل شورای همکاری خلیج‌فارس بیافتند و با توجه به رشد قدرت فزایندهٔ جمهوری اسلامی ایران در همهٔ ابعاد، در این زمینه اعراب را به فکر یک ائتلاف قدرت پایه برده است که در این زمینه قطعاً اسرائیل یک ضلع مثلث خواهد بود.
3-گرایش به توسعه‌های منطقه‌ای:
کشورهای عربی به‌خصوص امارات متحده عربی در ساختارهای توسعه‌ای کشور خود، ساختار شیشه‌ای را در نظر گرفته است. این بدان معناست که این نوع از توسعه دارای یک هسته و یک پوسته است، پوستهٔ توسعه برج‌های زیبا و مسائلی از این دست و هستهٔ این مدل توسعه چالش‌های داخلی از قبیل عدم بومی مداری، تغییر جمعیت عرب و.. است. ازاین‌رو کشورهای عربی درگیر صلح برای حفظ این مدل توسعه‌ای مجبور به استفاده از امکانات مختلف مخصوصاً در زمینهٔ کشاورزی از اسرائیل می‌باشند.
در پایان این یادداشت می‌توان مطرح کرد که رابطهٔ اعراب و اسرائیل قطعاً پیامدهایی را برای جامعهٔ ایران در پی خواهد داشت که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد:
امنیتی –دفاعی:
اولین موردی که از این جنس پیامد برای این امر می‌توان مطرح کرد بالا رفتن سطح تنازعات منطقه‌ای پیش روست و این بدان معناست که ممکن است در آینده نزدیک کشورهای عربی به اسرائیل در منطقهٔ خلیج‌فارس مانورهای نظامی را برگزار کنند . این امر می‌تواند نوایی هشدار بخش برای جمهوری اسلامی ایران باشد که این ائتلاف را با قدرت بیشتری رصد کند. دومین مورد از پیامدهای امنیتی و دفاعی این ارتباط این است که شبکه‌های جاسوسی و نفوذ در کشورهای پیرامون ایران قدرت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند که اتفاق اخیر اقلیم کردستان نوعي راستی آزمايي بر این مدعاست.
اقتصادی:
به طور واضح می‌توان بیان کرد که ارتباط اسرائیل و امارات متحده عربی در راستای تشدید جنگ اقتصادی بر علیه ملت ایران بوده است. چرا که با شکل گیری این ارتباط کانال تجارت بازرگانان ایرانی و اماراتی دچار چالش‌های اساسی شده است که این امر خود پیامد درگیر شدن جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با گروه‌های تکفیری داعش است .
راهکار برای کاهش اثر این پیامدها:
جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با در پیش قرار دادن نظریه وابستگی متقابل و ابزارهای چانه زنی دیپلماتیک و غیر دیپلماتیک سیاست توسعه گرايي منطقه‌ای را به‌خصوص با کشور عربستان سعودی در پیش بگیرد. این امر سبب می‌شود هم این چالش حل شود هم قدرت هژمونیکال بالاتر رود.
واژگان كليدي: جمهوری اسلامی ایران , عادی سازی, روابط ,اعراب , اسرائیل
