دکتر مریم خالقی نژاد
کارشناس مسائل بین المللی
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
نشست روز سه شنبه در وین در حالی برگزار شده بود که طرفین ایرانی خواهان عدم مذاکره مستقیم با امریکا بوده اند به همین جهت مقامات ایرانی بدون مقامات امریکایی مذاکرات و نشست امروز را به انجام رسانیدند . این در حالی است که در بعد از این نشست مقامات اروپایی با برخی نمایندگان و مقامات امریکایی در سالنی جداگانه نشست دیگری را برگزار کرده اند. این دومین جلسه ای است که برای بازگشت کامل طرفین به برجام صورت گرفته است. در هفته گذشته شاهد برگزاری نشستی با عنوان نشست وین توسط گروه 4+1 برای بررسی راه های بازگشت امریکا به برجام بوده ایم .
با روی کار امدن بایدن انتظارات چنین بازخوردهایی و سیاست های ملایم تری نسبت به دوره ریاست جمهوری ترامپ میرفت . اکنون بعد از گذشته یک هفته نشت گروه های مختلف در خصوص مساله برجام انجام پذیرفته است که می تواند آینده روابط ایران و امریکا در وهله اول و سپس روابط سایر کشورها را با ایران رقم بزند. در نشست امروز که گفته شده است برای بازگشت طرفین به تعهدات برجامی و به خصوص بررسی راه حل های برداشتن برخی تحریم ها و در خصوص برخی اقدامات هسته ای بوده است محوریت یکی از بحث های مهم بازگشت امریکا به برجام است. این نشست درحالی برگزار شده است که اولا دولت بایدن رویکردی متعادلانه تر را نسبت به مساله برجام دارد و دوما همتایان اروپایی و منطقه ای آن نیز خواهان بازگشت امریکا به برجام نیز می باشند. نکته مهمتر اینکه نماینده امریکا در قبل از این نشست بیان کرده است که اماده رفع تحریم های ناسازگار با برجام نیز می باشند که خود منجر به نقطه روشنی در این بن بست شده است . اگرچه این اظهارات نباید باعث شود که خوشبین شد که تمامی انها به عرصه عمل می رسد و دولت امریکا غافل از برخی منافع خود و متحدانش خواهد شد اما انچه که تاکنون بر مبنای ادعاها و صحبت های مطرح شده دولت بایدن است مبنی بر راه حل های متعادل در خصوص برجام است. و حداقل پیامی را که خواهد داشت تمایل امریکا برای کاهش تنش در خصوص برجام است که با حضور نمایندگان امریکایی در نشست امروز اما در اتاقی مجزا از مقامات ایرانی نشان دهنده وجود روزنه هایی برای بازگشت به برجام است. در این نشست کارشناسانی حضور داشته اند تا که راه های بازگشت واشنگتن و تهران را به برجام به صورت ملموس بررسی نمایند. همچنین انریکه مورا که نماینده اتحادیه اروپا و ریاست این نشست را بر عهده دارد نیز از سازنده بودن و تشکیل گروه های تخصصی برای لغو تحریم ها از سوی امریکا و بازگشت به تعهدات از سوی ایران را بیان کرده است و همچنین تاکید بر تماس های مکرر با طرفین نیز داشته است.
در خصوص نتایج نشست روز سه شنبه در وین باید گفت که اگرچه قبل از هر ادعایی در خصوص خوش بین یا بدبین بودن آن هنوز زود است اما به نظر نمی رسد حتی اگر روند به حالت قبل هم ادامه پیدا کند این نشست نتایج نامطلوبی را داشته باشد. دولت ایران قبل از نشست امروز اعلام کرده است که اگر امریکا تحریم های وضع شده را لغو بنماید دولت ایران نیز همه تعهدات خود را انجام خواهد داد. از نگاه ایرانیان انها معتقدند که در این دور از نشست ها ایرانیان به صداقت و نحوه عملکرد و رویکرد امریکا در دوره ریاست جمهوری بایدن خواهند رسید که چه نوع سیاستی را در مقابل ایران اتخاذ کرده است . از آنجایی که نماینده امریکا در خصوص امور ایران بیان کرده است که ما تمایل به از میان برداشتن تحریم های ناقض برجام هستیم دولتمردان ایرانی نیز از این روند استقبال کرده و خوش بین هستند، اما در این بین برخی اختلاف نظر ها در خصوص نوع برداشتن کامل و یا گام به گام تحریم ها وجود دارد که در صورت نرسیدن به یک تعامل ممکن است مانع از قدم های جدی برای احیای برجام و بازگشت امریکا به برجام شود.
در مقابل گروه امریکایی نیز خواهان بازگشت ایران به تمامی تعهداتشان هستند که همچین تاکید کرده اند که در این نشست ها امید نمی رود که تغییرات زودهنگامی در خصوص برجام رخ دهد. یکی دیگر از پیامدهای این نشست ها تغییر برخی جهت های کشورهای دیگر می باشد که پیامدهای نرمی را در تغییر رفتار متحدان امریکا مانند عربستان داشته است. همانطور که مقامات عربستان سعودی اعلام کرده اند که اگر ایران رفتارش را تغییر دهد، مایل به مذاکره هستند این امر نشان از تغییر رفتار و نرمش بیشتر در اقدامات سیاست خارجی با ایران است . در مقابل نیز گروه دیگری از کشورها هستند که خواهان عدم بازگشت امریکا به برجام می باشند که مهمترین آنها اسرائیل است که در صورت بازگشت امریکا به برجام اهرم فشار بر ایران کم می شود و این برای اسراییل خوش یمن نمی باشد.
در کل با توجه به اعلام برخی چشم اندازهای مثبت از سوی طرفین برجام مانند نمایندگان روسیه و اروپا و اعلام نماینده ایران در خصوص خوشبین بودن و سازنده بودن نشست اخير و تمایل امریکا برای احیای برجام می توان چشم انداز روشنی را مبنی بر اینکه پس از مذاکرات چند جانبه و برخی میانه روی ها در خواست های طرفین ممکن است این نشست ها به بازگشت به برجام منجر شود پیش بینی کرد . اما چیزی که در این مسیر اهمیت دارد تحت تاثیر قرار گرفتن این نشست ها در اتفاقات آینده است که یکی از مهمترین انها روی کار امدن دولت جدیدی در ایران در ماه های اخیر است که آیا همین سیاست خارجی را ادامه خواهد داد یا خیر و یا برخی اتفاقات خارجی مانند لابی گری های مختلف به خصوص اسراییل در این روند نیز تاثیر گذار است.
در یک جمع بندی اگر طرفین از این فرصت استفاده بکنند و همپای درخواست کشورهای اروپایی، آلمان، فرانسه و روسیه، چین و انگلیس، دولت بایدن همچنان سیاست تعامل خود را پیش ببرد و برخی اقدامات عملی را برای از بین برداشتن تحریم های ناقض برجام انجام بدهد و ایران نیز بخواهد به برخی تعهدات خود را انجام دهد بی تردید شاهد چشم اندازهای مثبتی خواهیم بود. اما برخی منابع از تاکید یک طرفه طرفین بر خواست های خود یعنی امریکا تاکید بر اجرای تعهدات و ایران نیز تاکید بر برداشته شدن تحریم ها دارند که در این صورت مسیر کمی دشوارتر خواهد شد. در نهایت برگزاری این نشست یعنی امکان و تمایل برخی راه ها برای بازگشت برجام است.
واژگان كليدي: نشست سه شنبه , وین , چشم انداز ,ایران ,امریکا , اتاقهای ,مجزا
