مریم خالقی نژاد
کارشناس مسائل سياسي
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
اختلافات دو کشور بر سر مساله صحرای باختری اکنون قوت بیشتری به خود گرفته است تا جایی که بسیاری از آتش زدن بیشترِ ترکیه و عربستان در این اختلافات سخن گفته اند و حدس و گمان هایی را بیان داشته اند. بی تردید ترکیه و عربستان برای دفاع از منافع خود و متحدانش در بحران های مختلف به دفاع و حمایت از حامیانشان پرداخته اند که نمود بارز آن را می توان در بحران قره باغ و حمایت طرفین از ارمنستان و آذربایجان دانست.
در طول چهل سال اخیر ریشه اختلافات میان الجزایر و مراکش به صحرای باختری و موقعیت ژئوپلیتیکی آنها باز می گردد. صحرای غربی از زمان اعطای قلمرو اسپانیا به مراکش و موریتانی در بحران سیاسی به سر می برد. در حالی که مراکش تلاش کرده است این منطقه را در مرزهای خود ادغام کند ، جبهه پولیساریو ادعاهای مراکش را به چالش کشیده و اعلام کرده است که آنها صدای مردم بومی این صحرا هستند همچنان به حمایت از پولیساریو و هدف آنها برای استقلال از مراکش ادامه می دهد.
در سال کنونی با عطف به غیر دیپلمات خواندن و نظامی خواندن کنسول مراکش در شهر اوران الجزایر اختلافات دیپلماتیک شدت گرفت. اگرچه پادشاه مراکش ادعا داشت که همیشه در روابط خود با الجزایر مماشات را انتخاب کرد است اما اختلافات وارد جبهه جدیدی شده است که ریشه در اختلافات صحرای باختری دارد که الجزایر از جبهه پولیساریو حمایت و پشتیبانی می کند که جمهوری دمکراتیک عربی را اعلام کرده است.
علاوه بر این ، به گفته نشریه ال بلاد ، الجزایر قصد دارد “اقدامات امنیتی در مرزهای خود با مراکش را تقویت کند و به خصوص به مقابله با قاچاقچیان مراکشی در مرزها بپردازد.
اما تقویت امنیت در مرز فقط به الجزایر مربوط نیست. در 24 مه ، مراکش از احداث یک پایگاه بزرگ نظامی در استان جرادا ، که یک کیلومتری خاک الجزایر است خبر داد. به گفته رسانه های محلی ، این نصب جدید بخشی از استراتژی نظامی است که از سال 2014 توسط مراکش برای محافظت بیشتر از مرز زمینی خود با الجزایر اجرا شده است. بنابراین ، هر دو کشور با هدف نهایی دستیابی به رهبری منطقه ای به تنهایی ، همچنان قدرت نظامی خود را تقویت و نشان می دهند که این امر نشان از سوءظن های مختلف مابین طرفین است . اگرچه مراکش توانسته است بیشتر سرزمینهای صحرای غربی را از شورشیان پولیساریو پس بگیرد و منطقه کوچکی ایجاد کند که پولیساریو قادر به کار در این ایالت است.
درگیری های تاریخی بین الجزایر و مراکش به ایجاد مشکلات سیاسی برای هر دو کشور در رابطه با صحرای غربی و آینده مغرب دامن می زند. هر دو احتمال وجود قدرت اصلی در میان همسایگان خود در مغرب و حتی فراتر از آن را می بینند
موفقیت های الجزایر در ناامید کردن پرونده مراکش برای ادغام صحرای غربی ، بیشتر بر اساس نقش پولیساریو است. ،حمایت بین المللی الجزایر از پولیساریو به حفظ برخی از منافع بین المللی در گروه و منافع صحرای باختری برای استقلال کمک می کند. الجزایر در گرفتن جایگاه بهتر در سازمان های بین المللی و حفظ فشار مراکش از سایر کشورها در رابطه با رفتار مردم بسیار موفق بوده است. ثانیا ، امتناع الجزایر از گفتگو با مراکش در مورد صحرای غربی برنامه های صلح آینده را ناامید می کند و توانایی مراکش در مذاکره در مورد توافق برای ترکیب منطقه را تضعیف می کند.
الجزایر از پلیساریو به عنوان وسیله ای برای تضعیف مراکش در سطوح بین المللی استفاده کرده است .
شاید یکی از مواردی که به این درگیری ها دامن می زند درگیری و تضاد منافع میان ترکیه و عربستان است که ممکن است درگیری میان قدرت های خاورمیانه را به الجزایر و مراکش در صحرای باختری برسانند . این امر همچنین حاکی از یک تغییر منطقه ای نگران کننده است. خصومت بین ترکیه و کشورهای عربی همسو با عربستان سعودی خطرات منطقه مغرب را بیشتر می کند ، به همان اندازه که درگیری ها و سیاست ها از لیبی تا منطقه دریای سرخ را پیچیده تر می کند. در شمال آفریقا ، مانند سراسر خاورمیانه بزرگ ، گسترش رویارویی ترکیه و عربستان باعث افزایش خطرات بی ثبات سازی و تهدیدهای منافع منطقه ای می شود.
به نظر می رسد این بحران در ماههای اخیر با درگیری ترکیه و عربستان همسو شده است ، زیرا مراکش به عربستان سعودی و متحدش ، امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) نزدیک تر شده است. الجزایر در حال ایجاد مشارکت اقتصادی و امنیتی نزدیکتر با ترکیه است. سر خوردن مغرب به درگیری عربستان و ترکیه احتمالا چشم انداز صلح در منطقه را تضعیف می کند. مراکش در سال جاری روابط خود را با عربستان سعودی پس از سه سال بیگانگی دیپلماتیک که با تصمیم ملک محمد ششم برای عدم پیوستن به محاصره قطر در سال 2017 به رهبری عربستان سعودی آغاز شده بود ، اصلاح کرد. عبدالمجید تب بون ، در ماه فوریه از ریاض دیدار کرد ، مقامات مراکشی در تلاش بودند تا یک دیدار سلطنتی بین محمد ششم و سلمان پادشاه عربستان را ترتیب دهند. سعودی ها به دلیل ابتکار عمل دیپلماتیک به مراكش پاداش دادند و نشست بین عرب و آفریقا را كه قرار بود در 16 مارس برگزار شود و جبهه پولیساریو مورد حمایت الجزایر در آن شركت می كرد به تعویق انداخت. مراکش و امارات در تابستان به عنوان بخشی از تنظیم مجدد روابط دیپلماتیک ، سفرای جدیدی را رد و بدل کردند.
روابط گرمتر با بلوک سعودی ، مراکش را در اولویت اصلی منطقه ای خود تقویت کرده است، در ماه اکتبر ، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حمایت خود را در سازمان ملل از “تمامیت ارضی” مراکش تکرار کردند. مراکش تصمیم امارات متحده عربی برای افتتاح کنسولگری در لایون ، بزرگترین شهر صحرای غربی را به عنوان شناخت ضمنی ادعاهای ارضی مراکش جشن گرفت. پادشاه محمد ششم ، ولیعهد ابوظبی ، محمد بن زاید ، را به دلیل “تصمیم تاریخی” و “حمایت بی دریغ” خود ستود.
در کنار احیای روابط مراکش با خلیج فارس ، روابط این کشور با ترکیه عمدتا به دلیل تجارت از بین رفت. در نوامبر 2019 ، مراکش آنکارا را متهم کرد که علی رغم توافق تجارت آزاد ، موانع ناعادلانه ای در برابر صادرات مراکش ایجاد کرده است. هنگامی که گفتگوها برای حل این اختلاف فروپاشید ، مراکش تعرفه 27 درصدی را برای منسوجات ترکیه وضع کرد – و سپس آن را در ژوئیه به 36 درصد رساند. پس از آنکه عربستان سعودی تحریم غیررسمی کالاهای ترکیه را در اوایل ماه اکتبر آغاز کرد ، مراکش تعرفه های جدید تا 90 درصد برای 1200 کالای ترکیه را تصویب کرد. صادرکنندگان ترکیه از تاخیرهای غیرمعمول گمرک در بنادر مراکش شکایت داشتند و این باعث شک و تردید پیوستن مراکش به تحریم عربستان شد
الجزایر از نفوذ مراکش با ترکیه استفاده کرد. وزير امور خارجه آن در ماه سپتامبر از آنكارا ديدار كرد که دراین دیدار به ایجاد”فرصت هاي قابل توجهي براي شركت هاي تركي” تاکید کردند و در مقابل همتای ترک وی قول “همکاری در زمینه صنایع دفاعی” عمیق تر را داده است. الجزایر برای خرید تجهیزات سخت افزاری ارتش ترکیه از جمله هواپیماهای بدون سرنشین جنگی ابراز تمایل کرده است. بوكادوم با رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه دیدار و در مورد درگیری در لیبی ، كه در آن ترکیه و یك گروه همسو با سعودی از طرف های مخالف حمایت می كنند ، گفتگو كرد.
الجزایر و ترکیه احتمالا روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را تعمیق می بخشند. اردوغان متعهد شده است كه تجارت دوجانبه را از 3.1 میلیارد دلار به 5 میلیارد دلار افزایش دهد ، كه الجزایر را به بزرگترین شریک تجاری خود در آفریقا تبدیل خواهد كرد. همچنین الجزیره ، که چهارمین تامین کننده بزرگ گاز ترکیه است ، برای تأمین گاز طبیعی مایع تا پنج سال دیگر توافق کرده اند رسانه های حامی دولت ترکیه حتی با استناد به روابط تاریخی مربوط به دوران امپراتوری عثمانی ، طرفدار مشارکت قوی تری هستند.
افزایش قطب ژئوپلیتیک در شمال آفریقا – که با اختلاف عربستان و ترکیه تشدید می شود – توسعه هر دو مشارکت را اگر نگوییم غیرممکن ، بلکه بسیار دشوار ، خواهد کرد. اگر تنش بین ترکیه و بلوک سعودی در لیبی و مدیترانه شرقی افزایش یابد ، مراکش و الجزایر خطر درگیری در منطقه گسترده تری را دارند. روابط مستحکم الجزایر و ترکیه مراکش را بیش از پیش به مدار عربستان سعودی سوق خواهد داد و بالعکس.
منابع :
Atalayar.com (2020), Diplomatic conflict between Morocco and Algeria intensifies.
Andrew Hanna (2020) Saudi-Turkish Clash Reinforces Tensions in the Maghreb, united state institute of peace.
Michael.D.jacobs (2012). Hegemonic Rivalry in the Maghreb: Algeria and Morocco in the Western Sahara Conflict, university of south Florida.
واژگان کلیدی: رقابت, هژمونیک, مراکش , الجزایر, غلتیدن , ترکیه , عربستان,مریم خالقی نژاد
